रूद्र दाइया जीवनयात्रा
१. पुर्खा प्रसंग
जिपिं यलमूलया ताम्रकार खः । विसं १८७२स पूर्व माझकिरात (भोजपुर)य् खिकामाछा गामय् खानी अड्डा टक्सार स्थापना जुयाः धातु व्यवसाय थहां वनाच्वंगु खः । उगु अड्डाय् जिमि पूर्खा मुनिनारायण (अ. १८५०–१९३५)या चीधीम्ह काय् हर्षनारायण (अ. १८७५–१९६४) उगु अड्डाय् विसं १९२० दशकय् टक्सारी (टक्सारया अधिकृत) जुयाः झाल । अन वय्कःया परिवारया व्यापार व्यवसाय वृद्धि जुसेंलि जिमि पुर्र्खा, वय्कःया काय्चा भीमवीर (अ. १९१४–६०) वय्कःया किजा तुलसीराज व छय्चा गुणवीर (अ. १९३७–७५)यात खिकामाछा टक्सार तम्वःज्या याय्त यंकल । थ्व विसं १९५० दशकया खँ खः ।
यलं खिकामाछा टक्सार वंपिं नेवाःतय् इहिपा अन वंपिं सीमित परिवार दुने याय्माःगु अवस्था दुगु खः । विसं १९६२स चुहानडांडा पक्कीछेँया बुद्धिमान उदासया प्यम्ह म्ह्याय्पिं इहिपा याय्त पाय्छि जुयाच्वन । इमित छक्वलं अबले खिकामाछा ज्याखँ यानाच्वंपिं प्यम्ह ल्याय्म्हतय्त इहिपा यानाबिल । प्यम्ह म्ह्याय्मचा तःधीथकुं, लक्ष्मीथकुं, आशथकुं व हर्खथकुंयात अबले चन्द्रमान उदास, गुणवीर तमोट, सिंहकाजी ताम्रकार व सिद्धिराज ताम्रकारनाप इहिपा यानाब्युगु खः । जिमि तापाबाज्या भीमवीर, बाज्या गुणवीरया आर्थिक अवस्था बांमलाः । जिमि अजि लक्ष्मीथकुं (अ. १९४९–८५) स्वम्ह काय् छम्ह म्ह्याय् बुइकाः १९७५स बाज्या मदुसेंलि थःछें च्वं वने माल । जिमि बापिं पाजुपिन्थाय् ज्या यानाः हुर्के जुल । पाजुपिन्सं हे डांडावारी छकु बारी नं बिल । पाजुपिनि हे प्रबन्धं राजविराज हनूमाननगरय् च्वनाच्वंगु जिमि पाजु हर्र्र्र्र्र्र्र्र्र्र्षराज उदासयात जिमि निनि लक्ष्मीकुमारी (अ. १९६५–२०००) बियाः वय्कःया केहेँ जिमि मां हर्षमाया (१९७१–२०२६) उदयपुरय् जिमि बा शुकदेव (१९७०–२०३७)यात विहा यानाबिल ।
विसं १९८८ पाखे जिमि मां–बाया इहिपा जूबले थःगु छेँ हे मदुनि । मांयात थःछेँ तयाः बानं पाजुपिनि गुहालिं जिमि अजि लक्ष्मीथकुंनं गाउँले छम्ह दमाइयाके थः दय्काः छगः तसला उपहार बियाः कयातःगु २८×१२ कुया जग्गाय् छेँ दय्कल । जिपिं फुक दाजुकिजा व छम्ह केहेँ उगु हे छेँय् बुल ।
रूद्रप्रसाद ताम्रकार — रूद्र दाइया जन्म विसं १९९३ कार्तिक कृष्ण १४, २७ गते बिहीवार (ई. १९३६ नवेम्बर १२÷नेसं १०५६, कौलागा १४) जूगु खः । जिमि छेँ खिकामाछा चुहानडांडा देउराली टोल, टक्सार गाविस वडा नं ३, आः विसं २०६८निसें भोजपुर नगरपालिका वडा नं ९ स लाः । रूद्र दाइया वाल्यकाल छेँय् मां बायात गुहालि याय्गुलि हे बिते जुल । छेँय् व भाषा पाठशालाय् छुं भचा जक ब्वने खन ।
२. यँय् वयाः इहिपा
रूद्र दाइया किशोर इलय् छिमेकी लक्ष्मीबहादुर हलुवाई (१९८७–२०६६) यँय्, आइ.ए, बी.ए. ब्वनेत वनीगु जुल । वय्कलं रूद्र दाइयात भुतुज्याय् गुहालि याय्त व भचा ब्वंका नं बीत यँय् विसं २००९स यंकादिल । अन पद्मोदय हाई स्कूलय् भर्ना यानाबिल । विद्यार्थी इलय् लक्ष्मीबहादुर हलवाईया संगत वामपन्थी नेतात पुष्पलाल श्रेष्ठ, मनमोहन अधिकारीपिं नाप जुल । रूद्र दाइया जीवन आपा धैथें नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीया ज्याखँय् बितेजुल । पार्टी सरसंगतं यानाः हे यँया इन्दिरा राजभण्डारी (ज. १९८८)नाप लक्ष्मीबहादुर हलवाईया २०१० साल श्रीपञ्चमी खुन्हु गनं गामय् वनाः नेतातय् दथुइ जनवादी विवाह जुल । उगु इलय् रूद्र दाइनं याःगु ज्या थौं नं इन्दिरा हलवाई काकीं झलझली लुमंकाच्वनी ।
रूद्र दाइया थःगु खास प्रगति मजुयाच्वंगु इलय् भोजपुरं छिमेकी साहु थीरबहादुर हलवाई व गंगाबहादुर ताम्रकार साहुपिं यँ थ्यन । वय्कःपिसं जिमि छेँया हालत स्यु । मां याकचा, मिस्त सुँ मदु । उकीसं विसं २०१० असार २५ गते किसान संगठनया नायः केदारलाल श्रेष्ठ नाप महिला संघया दुजः निनि बालकुमारी ताम्रकारया जनवादी इहिपा याकेगुली भूमिका म्हितल धका तःधिकम्ह दाइ सुर्जलाल (१९९०–२०७३)यात कुल थकालिपिसं सह मयासेंलि छेँनं पिहांवंगु अवस्था । अबले साहु थीरबहादुर हलवार्ईया ससःकिजा सिद्धिराज ताम्रकार (मृ. २०१६) नं यँ थ्यनाच्वंगु खः । साहुपिसं नेपाःया मिस्त झी भोजपुरय् यंके माल धका सिद्धिराज–रूद्रप्रसादपिंत विहा यानाबीमाल धकाः ग्वसा ग्वल । थानाबहाल, चिकंमुगल, यँया ज्ञानरत्न स्थापितया कान्छीम्ह जहान विष्णुमायाया निम्ह म्ह्याय् चूलात — हेराशोभा (ज. १९९२) व कृष्णशोभा (१९९५–२०१६) । मिसा–मिजं भाजु–मय्जुपिं विश्वज्योति सिनेमाहलय् सिनेमा स्वयाः म्हस्वय्ज्या जुल । जिमि तताजु कृष्णशोभां जिमि दाजु रूद्रयात यय्कल । निखलकंया इहिपा विसं २०१२ मोहनिं टीकाखुन्हु असोज १० गते (ई. १९५५ सेप्टेम्बर २६) गुह्येश्वरी स्वयंवर जुल । भम्चापिनि छेँय् कार्तिंकं भ्वय् नकाः भाजुपिं दुचाय्के धुंकाः भोजपुरपाखे वन । दाजु–तताजु हवाइजहाजं विराटनगर वनाः अनं भोजपुर थ्यंबले मंसिर जुल ।
दाजु–तताजुया न्हापांम्ह सन्तान शोभालक्ष्मी २०१३ मंसीर ४स दत । जीवन न्ह्याइपुक हे न्ह्यानाच्वन । २०१४ सालय् भोजपुर डबली मेला चिकुलां जूबले अन फाटोग्राफरं फोटो खिचे यानाः उघ्रिमय् बीगु जुयाच्वन । रूद्र दाइ भचा रोमान्टिक नं जू । वय्कलं डबली मेलाय् तताजु कृष्णशोभायात कुर्सी फेतुका थः लिउने दनाः फोटो काल । व तःपाःगु फोटो छेँय् क्यंसेलि परिवारयापिसं कुंखिन — मछाः नं मजू, कलाःयात फेतुका थः दनाः फोटो खिचे याइम्ह .
तताजु कृष्णशोभां जिपिं किजाभतपिंत यँया नेपालभाषां ल्हाइगु हनाबनाया भाय् स्यनाबिल । जिपिं भचा मान तयाः खँ ल्हाये सल, मखुसा भोजपुरया ठाडो नेवाः भाय् ल्हाय्गु — यःबा, जा नः वा, आदि ।
परिवार न्ह्याकेत, मचाखाचा लहीत तम्वःज्यां आम्दानी मगाः । रूद्र दाइ २०१५ सालं कालिम्पोङ थः जहान व तःधीम्ह म्ह्याय् ज्वना झाल । अन हे अस्पतालय् पुस २३ गते जुम्ल्याहा मस्त कमला, विमला बुल । रूद्र दाइ हाकनं भोजपुर २०१६ जेठ ७ झाल । निम्ह मचा बुयाः स्याहार मगानाः तताजु तस्सकं कमजोर जुल । वय्कः भोजपुर थ्यनाः लत्यां हे असार २२ गते मन्त । रुद्र दाइनं थः जहाननापं प्यदँ हे पूरा ह्वने मखन ।
३. हाकनं न्हूगु सिर्जना
रूद्र दाइ हाकनं कालिम्पोङ झाल । अन थःथिति दु, पाजुबाज्याया काय् ककापिं दु । अन हे सत्तिक सिक्किम रिनाकय् तःधिकम्ह दाइ दु । रूद्र दाइयात थःथितिपिसं विहा याना बीमाल धकाः मिसा माला जुल । थबले हे भोजपुरं सिक्किमया मल्ली ज्या यानाच्वंम्ह नारायणप्रसाद ताम्रकारपाखें भोजपुरय् हे जन्म जूम्ह थः म्ह्याय् भोजपुरयाम्ह हे सुं मिजंयात बी दःसाज्यू धैगु मन्तुना खँ थ्यन । कासा धकाः दाइयात बिहा यानाबीगु खँ जुल । सिक्किमया दाजु तताजुया अभिभावकत्वय् इहिपा याय्त विसं २०१८ वैशाख १ गते मिश्र्रीमाया ताम्रकार (ज. १९९७) तताजुयात बिसिक हल व ५ गते इहिपा यात । तताजुया बाःपिं लिपा मणिपुर वनाः च्वन । सिक्किमया दाजुपिसं छिपिं भोजपुरय् छेँ, मांबा स्वयाः च्वं धका छ्वया हल वैशाख १६ गते खिकामाछा टक्सार छेँय् थ्यन । जीवन सामान्य रुपं न्ह्यानाच्वन । उगु दँय् मोहनिबले सिक्किमया दाजु सूर्यलाल प्रधान व तताःजु गोमादेवी वैद्य भोजपुर झाल । मोहनि त्रयोदशी, कार्तिक ६ गते आइतवार (ई. १९६१ अक्टोवर २२) जिमि परिवारया ऐतिहासिक पारिवारिक फोटो काल । जिपिं मस्तय् न्हापांगु फोटो जि १७ दँय् काःगु खः । थ्व स्वयां न्ह्यो जिमिगु फोटो कयातःगु मदु । दाइपिनि दूरदर्शितां थ्व फोटो कयातःगु जुल ।
उगु पारिवारिक फोटोय् दुपिं खः –
क. दनाच्वंपिं, खवं जवय् –
१. सूर्यलाल २. काशीनाथ ३. पुरुषोत्तम ४. रत्नबहादुर ५. रूद्रप्रसाद
ख. दथुइ फेतुनाच्वंपिं, खवं जवय् –
१. गोमादेवी २. शुकदेव ३. हर्षमाया ४. मिश्रीमाया
ग. फेतुनाच्वंपिं, खवं जवय् –
१. ऊर्मिला २. शुभलक्ष्मी, मुलय् विमला ३. सीता ४. शोभा ५. कमला ६. नन्दकिशोर
घ. प्वाथय् –
गोमादेवीया प्वाथय् शंकरलाल (ज. २०१९ असार ३) निला
मिश्रीमायाया प्वाथय् मुनादेवी (ज. २०१९ जेठ १६) स्वला
तःधिकम्ह दाइ सिक्किम लिहां झाल । रूद्र दाइ छेँ स्वयाच्वन । लिपाम्ह जहानपाखें वय्कःया सन्तान दत — मुना (२0१९), विश्वबन्धु (२०२१), सङ्गीता (२०३१–४१), मेनका (२०३५)
छेँ स्वइम्ह दसेंलि मां बा २०१९ मंसीर १० गते म्ह्याय् शुभलक्ष्मी ज्वनाः मुनाया मोहनिया टीका साइतय् जंक्व क्वचाय्वं रिनाक, सिक्किम दाइथाय् झाल । वय्कःपिं अन दछि च्वनादिल । अबले रूद्र दाइ याकचां छेँ व्यवहार धाने यानाच्वंगु खँय् तस्सकं गौरव ताय्कादिइ व खँ जिपिं छेँनं पिहाँ वनाः च्वनापिं किजापिंत इलय्व्यलय् न्यंकाच्वनी । छेँ व्यवहार स्वयाः, मचाखाचा लहिना च्वंबले तताजुया बराबर प्वाः स्याइ । गबलें गबलें वय्कलं दाइयात चान्हय् हे क्वय् रामसाहु -रामबहादुर हलवाई, १९८४(२०५७) थाय् खरानी लः पुइकाः हिँ धकाः जिद्दी याइ । रूद्र दाइनं म्हा मधाःसे खरानी लः ज्वनाः पिहांवनी, अले आइडिया पिकाइ घौछि पिने सुम्क च्वनाः छेँ वयाः का, लः पुइका हय्धुन धकाः बी, धाइ — थबेति वय्गु ला धकाः राम साहुनं ब्वबिल । तताजुं लः त्वनी, प्वाः स्याःगु लनी ।
रूद्र दाइया जीवनयात्रा २०३०/३१ सालतक थथे हे सामान्य रुपं न्ह्याना च्वन । थुगु इलय् वय्कलं सामाजिक ज्याखँय् नं ब्वति कयाच्वन ।
४. प्याखनय् ब्वति व मेया सौख
भोजपुर टक्सारय् १९८० दशकनिसें गुंपुन्हि–यँयापुन्हिबले प्याखं क्यनेगु चलन दु । रूद्र दाइनं २०१० व २०२०या दशकय् हुइकुगु प्याखनय् ब्वति कयादिल । प्याखनय् ल्हाःगु खँ व मे वय्कलं इलय्व्यलय् सामाजिक जमघटय् कनादी । २०१३/१४ सालपाखे हुइकुगु अभिमन्यु प्याखनय् वय्कलं अर्जुनया भूमिका म्हितादिल । उकी सुलाच्वंम्ह जयद्रथयात स्याये न्ह्यो सूर्यास्त जुइन्ह्योया थः चिताय् छ्वय्त तयार जूबलेया विलाप मे वय्कलं तःक्व न्यंकादीगु दु –
चारै दिशामा छ अन्धकार, पुग्न गयो मझधार
कसरी तरुँ अव पार, हे भगवान् म के गरुँ
घोर जंगल वीचमा दीप जले झैं भयो
वीच सागरमा पुर्याइ छाडी गए झैं भयो
हे भगवान् म के गरुँ ।
भोजपुर टक्सारय् २०१० दशकय् विराटपर्व प्याखं नं क्यन । उकी नं वय्कलं गुप्तवासी अर्जुन विराट जुजुया दरबारय् वृहन्नला जुयाः राजकुमारी उत्तरा व सैरन्ध्री (गुप्त द्रौपदी)यात प्याखं स्यनादिल । प्याखंया बोल वय्कलं इलय्व्यलय् न्यंकादी –
ताता थैथै, ताताथै
ताथै तुन्ना, ताथै तुन्ना, आदि ।
रूद्र दाइ नं नेपाली उपन्यासकार लीलाध्वज थापाया मन उपन्यासं विकास याःगु ‘मन’ प्याखनय् आकाशवाणी अपरेटरया चीधंगु भूमिका म्हितादिल, प्रल्हाद प्याखनय् मन्त्री जुयाः व अंगुलीमाल जुयाः अंगुलीमाल प्याखनय् २०२२ गुंपुन्हिं प्याखं हुलादिल ।
रूद्र दाइ मे हालेगुली नं सौखिन जुयादी । २०१० दशकय् भोजपुर टक्सारय् धरान, विराटनगरय् स्वयाः वःगु अबलेया हिन्दी सिनेमाया मे खुब हालेगु याः । प्याखनय् फर्माइस याइ, भजनय् मूल भजन क्वचाय्का में हाली । छुं उत्सव, चाडपर्वय् पासाभाइपिं जमघट जुइबले वय्कःयाके गनं गनं गबले गबलेया मेया झ्वः वइ व हाली । थःगु ज्या जंक्वया कन्हय्खुन्हु विसं २०७१ जेठ २० गते बहनि १०ः४५ बजे मणिपुर व मेमेथासं वःपिं थः ससःकेहेँ व ससःकिजापिंत छगू हिन्दी मेया प्यारोडी न्यंकादिल –
मेरो हुक्का हिन्दुस्तानी
मेरो चिलिम पाकिस्तानी
नलि बाँसको फेरि धुँवा यो छ रानी
लाल चिलिममा धपधप आगो
च्वाइँच्वाइँ गर्छ
बूढा भएर मस्त ... !
रूद्र दाइया जीवन यात्रा क्वचाये च्यादँ झिदँ न्ह्योनिसें, खास यानाः २०६६ सालस नुगःया ल्वचं कयाः पेस–मेकर तय्धुंकाः छपु भजन मे साप हालेमाः, न्यंकेमाः अझ मोबाइलय् भरे यानाः इलय्व्यलय् मेपिंत न्यंका च्वनेमाः । व मे सुनां गबले च्वःगु मस्यु, व पूर्वाञ्चलय् नेवाःतय् दथुइ तस्सकं लोकंह्वाः । व मे खः –
मेरो मेरो भन्दाभन्दै जानुपर्ने छोडेर २
मेरो घर, मेरो धन, मेरो कारोबार
मेरो जग्गा, वस्तु मेरो, जहान परिवार
मेरो इष्टमित्र भन्ने, नाता एकदिन छोडेर
जानुपर्ने, छोडेर, जानुपर्ने छोडेर ।
पाप–पुण्य साथ लिई, जान्छ आफ्नो कमाई
जहान, परिवार, नाता, कुटुम्ब रुवाई
बाँसको डोली माथि चढी, सेतो वस्त्र ओढेर
जानुपर्ने छोडेर, जानुपर्ने छोडेर ।
मूठी बाँधी आए सबै, गए हात खोलेर
प्यारो लाग्ने शरीरसम्म, दिन्छ यहिं पोलेर
कस्ले गयो साथ लिइ, सम्पति धेरै जोडेर
जानुपर्ने छोडेर, जानुपर्ने छोडेर ।
रूद्र दाइ च्यादँ झिदँ न्ह्योनिसें मृत्युया म्हुतुइ स्वाभाविक रुपं वनेत तयार जुयाच्वनादीगु खः । सामाजिक प्राणी जुयाः समाजय् न्ह्याइपुक जीवन हनाः वय्कः झाल ।
५. ठेकेदारीया अनुभव
रूद्र दाइनं थिथि विषयया ठेकेदारी नं यानादिल । वय्कःया चल्तापूर्जा स्वभावं, मनू तय्फुगु, मनू लय्ताय्के फुगु गुणया सदुपयोग स्थानीय साहुतय्सं यात । मेपिनि लगानीया ज्याभः जुयाः वय्कलं यःसां मयःसां, न्ह्यांसां म्हांसां थ्व ठेकेदारी ज्या विसं २०३१ निसें २०४६ तक इलय्व्यलय् यानादिल । थ्व ज्यां छेँ बांलाक स्वये मफत, थःत खास फाइदा मन्त — लगानी याइपिं साहुतय्त व सरकारी अफिसरतय्त पोसे याय्गु ज्या जक जुल । थःगु छेँ व्यवहार थहां मवन ।
विसं २०३२ फागुन ८ या चिठ्ठी रूद्र दाइनं जित च्वयादिल –
यहाँको हाल विषयमाः गत साल हामी भोजपुर टक्सारको साहुहरु मिली विभिन्न ठेक्कापट्टाको काम गर्ने विचारले २/४ वटा काम लिएका थियौं । जस्तै चिनी कोटा, व्यारेकको ठेक्का, पानी योजना टंकीको काम आदि । व्यारेकको काम गत साल गर्यौं तर सारै फाइदा नहुँदा यसपालि सो काम छोडेको छु । अरु ठेक्कामा केही फाइदा भएको छ ।
रूद्र दाइया जीवनय् थ्व ठेकेदारी इलय् थिथि घटना जुल । २०३२ साल असारय् तःधीम्ह म्ह्याय् शोभा काजीलाल ताम्रकारया काय नरेशनाप पय्नं वन । २०३७ सालय् बुबा शुकदेव वासः याय्त यँ झाल । जिथाय् बा मंसीर २५ गते मन्त । जिपिं सकलें दाजुकिजापिं भोजपुर वनाः क्रिया च्वं वना । मेगु दँय् दकिलाय् सिक्किमं सुर्जलाल–गोमा दाजु–तताजु झाल । यँनं दाइ रत्नबहादुर, तताजु तीर्थ व जि काशीनाथ, जहान मञ्जु वना । ज्या फुक सिधय्का जिमि अंशवण्डाया खँ जुल । बुबाया इच्छा अनुसार जिपिं पिने वनाः च्वंपिंस अंश मकासे पैतृक सम्पत्तिया चिंकथं छज्वः थलबल कयाः मेगु चल अचल सम्पत्ति, छेँ, बुँ फुक विसं २०३८ मंसीर १६ मंगलवार रूद्र दाइयात बीगु ज्या जुल । थ्व पैतृक सम्पत्ति काःगु पलिसा परम्परागत रीतिथिति फुक रूद्र दाइनं याय्माःगु जुल । खः नं खः वय्कलं छेँया ज्याखँ फुक धाने याःगुलिं जिपिं किजापिंत स्वतन्त्र रुपं ज्याखँ यानाः थःथःगु उन्नति याय्खन । सुं सुयां भरय् च्वने म्वाल ।
मां २०२६ सालय् हे मदय्धुंकुगु, आः बा मदुसेंलि रूद्र दाइया थःगु परिवार जक छेँ च्वनाच्वन । निम्हम्ह म्ह्याय् कमला गबलें गन, गबलें गन पाजुपिन्थाय् ककायाथाय् चाःह्युह्युं जुयाः बिहा हे मजुल । स्वम्हम्ह म्ह्याय् मुनायात थःथाय् टक्सारय् च्वंम्ह जूसां देवराज ताम्रकारया काय् आशबहादुरनाप सिक्किम, रिनाकय् दाजुथाय् यंकाः २०३९ फागुनं इहिपा यानाबिल । दुम्ह छम्ह काय्यात बांलाक आखः ब्वंके मफत, आखः ब्वनेगुलि स्वयां विद्यार्थी राजनीती सक्रिय जुल, छेँ व्यवहार थकाये मफत । थबले हे तताजु तस्सकं म्हं मफत, धरानय् घोपा क्याम्पय् वासः यानाः मजियाः २०४२ वैशाख २८ गते यँ जिथाय् हयाः वासः याकल । जिथाय् स्वला च्वनाः वासः यासेंलि जिम्ह जहान मंजुया विशेष सुसारं तंग्रे जुल । रूद्र दाइ जहान त्वःता थःगु ज्याखँय् ब्वाँय् जुयाच्वन । २०४१ फागुनं वासः याकेत धरानय् हसेंलि स्वम्हम्ह म्ह्याय् संगीता भोजपुरय् सामान्य आउँ ल्वचं चैत्र २५ गते झिदँय् मन्त ।
तताजु मिश्रीमाया (ज. १९९७) म्हमफयाः यँ जिथाय् वासः याकाच्वंबले २०४२ जेठं वय्कलं पितृ तंचायाः थथे विरामी जुयाच्वंगु व छेँय् सुख मदुगु धयादिल । मां मदुबले कान्छाम्ह काय् पुरुषोत्तम उपस्थित मजूगुलिं पितृं तं चायाच्वंगु खः । वयात सःता गयाय् पितृ तर्पण यातधाःसा पितृ खुसि जुइ व कुलय् बांलानावइ । किजा पुरुषोत्तम धाःसा गन दु अत्तापत्ता मदु । अय्नं दिल्लीपाखे नाप लाना धाःपिनि खं मालाः संभावित कुतः यासेंलि व काठमाडौं वल व तताजुया खँ न्यन । वं गयाय् मांया नामय् श्राद्ध तर्पण यानाबिल । व दिल्ली भाग्योदय चिट्ठा (लटर)या ज्या यानाच्वन खनि । वयात थः मनू ज्याखँ न्ह्याकेत मालाच्वंगु खनि । भोजपुरं विश्वबन्धु हवाइजहाजं वा धकाः सःता, व यँ वल व तुरुन्त हे जेठ १४ गते दिल्ली यंकल । जिचाभाजु आशबहादुर धाःसा विरामी जुल धकाः मवं । काय्यात किजां दिल्ली यंकुसेंलि रूद्र दाइयात तःधंगु राहत जुल ।
६. कलात्मक किस्ती, पुजभु फलिफाप
ठेकेदारी, लीया धंप, तसला आदि दय्केज्यां खास फाइदा मदयाः दिक्क लगे जुयाच्वन । थबले हे २०४६।४७ सालपाखे स्वन्ती केहेँ (जिम्ह तता) चन्द्रमायां किजापूजा याःबले मन्दः अष्टमङ्गलया दय्कुगु खन । व मन्दः केहेँया किजाभत खड्गबहादुरं (फसि साहिंलां) सिँया थासा दय्काः ब्युगु खः । व स्वयाः रूद्र दाइनं विचाः यात — अहो थुकियात सिजःभुइ दय्के दःसा खासा जुइ । कन्हय्खुन्हुनिसें छलिंचां किया पूजाभः दय्के शुरु यात । उकियात वय्कलं छिमेकी ज्ञान (बहादुर शाक्य) बाज्यायात क्यन, बांलाः धाल । भोजपुर बजारया छम्ह बैंकया क्याशिएरं यय्कल व न्यानाकाल । हौसला बढे जुल । न्हिं छगू दय्कल, व फुक चुल ।
छन्हु छलिंचां पूजाभुइ अष्टदल दय्काच्वंबले इलामया छम्ह ब्रम्हुं खनाः, ज्या याःगु मिले मजू धाल । वं धाल — अष्टदल दुहां वनेमाः व किनारा द्यतने मज्यू । रूद्र दाइनं व सुधार यात । अबले वय्कःयाके अष्टमङ्गल चिं -श्रीवत्स, शंख, च्वाम्वः आदि_ छु धुंकाः छु तय्माः धकाः ज्ञान मदु । छन्हु सिधःगु अष्टमंगल पुजभः स्वयाः थीरबहादुर साहुनं धैदिल — ए रूद्र, थुपिं चिं ययःथे तय्मज्यू । व ला थथे का जुइ धकाः श्लोक न्यंकादिल –
श्रीवत्स पुण्डरीकं ध्वजवर कलशं चामरं मत्स्ययुग्मं ।
तच्छत्रं हेमदण्डं रविशशि उभयं दक्षिणावर्तशंखं ।।
-छसिकथं श्रीवत्स, कमल, ध्वज, कलश, चामर, मत्स्ययुग्म, छत्र, शङ्ख_
थनंलि रूद्र दाइनं अष्टमङ्गल चिह्न पूजाभुइ छसिंकथं, पाय्छि नक्शां दय्के शुरु यात । वय्कःयाके हौसला थहांवल, आँट वल — आः जिं यक्व बजार दुथाय् धरानय् वनाः थ्व ज्या याये धकाः मती तल ।
रूद्र दाइ धरान वयाः बुद्धिलाल ताम्रकारया छेँय् च्वनाः अष्टमंगल सिजः पूजाभु दय्के ज्या यात । जयप्रसाद ककां माक्व पाता बिल व दय्क्व फक्व भु कयाबिल । लिपा कान्छा कका -चन्द्रप्रसाद ताम्रकार_या सागः टहरा छेँ -छिंदी सा, तलय् च्वनेगु थाय्_ च्वनाः ज्या यात । २०४८ वैशाख १ गते तताजु मिश्रीमाया नं धरानय् वन । माल दय्कु दय्कुं लिमलाः, थःपिसं जक दय्कां भ्यावे मजुयाः ज्यामि तयाः ज्या यात । बांलाक आम्दानी जुल । लाय्कथं ज्या याय्त गंगा साहुयाके काःगु झिद्वः तका त्यासा नं पुलेफत । ध्यबा भचा मुन । अबले हे काय् विश्वबन्धु दिल्लीं लिहांवल, वयात यँय् महाराजगंजय् बसाः पसः तयाः ज्या याकल, थःपिसं नं ज्या थकाकां यन । फलस्वरुप धरान निकेतन मार्गय् जग्गा नं न्यायेफत । तताजु मिश्रीमायां अबलेया ज्याय् व्यस्त दिन लुमंकाः थौंकन्हय् न्यंकादी — ध्यबा गुलि अप्पो दत उली हे दुःख, उलि हे सास्ति । अबले मदुबले बरु सुख एक शोक एक भोग ।
रूद्र दाइनं थम्हं २०३६।३७ सालपाखे धरानय् जयप्रसाद ककाथाय् ज्यालादारी ज्या याःबले किस्तीया न्हूगु डिजाइन पिकयाः प्रचार याःगु खः । बांलाःगु बुट्टां कियातःगु ख्यँय् बांलूगु उगु किस्ती छगूकथं छम्ह ताम्रकारया न्हूगु आविष्कार जुल । धरानभरि, विराटनगर, पूर्वाञ्चलय् व प्रचार जुल । २०४८।४९ सालय् नं शुरुइ १६ इञ्ची किस्ती दय्कुगुली आः झन् तःपाः व बांलागु किस्ती दय्काः थःगु हे लगानी झन्झन् अप्पो दय्केगु यात । थःथितिपिंसं चिंकथं किस्ती न्यानातल, बजारय् व्यापक जुल, १६ गेजी ली ख्वातुक दय्केगु यात । मनूतय्सं उकिया नकल यानाः सालुगु व्यापारिक किस्ती दय्के शुरु यात । धरानय् च्वंपिं धातु वस्तुया व्यापारीतय्सं धाय्गु यात — रूद्रं धरान नइगु जुल । ज्याया मागं बहनि १० बजेतक ज्या यानाच्वनिगुलिं छिमेकीतय्सं विरोध नं यात ।
रूद्र दाइ विराटनगर वनाः नं थःगु ज्याखँ यानादीगु दु । अन अप्पो माग अष्टमङ्गल भुया जुल । विराटनगरय् नरेन्द्रबहादुर हलवाईया बसाः पसःया लिउने एक्लेचा शाक्यया काय्नापं ज्या यानादीगु खः । अबले छपाः भु दय्काया ६०।७० तका ज्याला वः । न्हिं १०पाः तक दय्केज्या जुल । अबले जीवनया वर्णन वय्कलं २०६६ माघं नापलाःबले कनादिल — अबलेया व्यस्त जीवन तस्सकं न्ह्याइपु । न्हिछि पूजाभु दय्कल बहनि १२।१५ तकां वइगु दुगुचिया छ्यँ न्यानाहयाः मन, उकिया छ्वय्ला दय्काः, छ्यंया ला हिइकाः छगू क्वार्टर अय्लानापं नय्गु, मस्ती जीवन हनेगु, मज्जा ! रूद्र दाइनं कलात्मक भु दय्काः कमे यानाः भारतया थिथि थासय् चाःह्यु झाल । ल्हातं, छलिंचां बुट्टा कियाः जक माग पूरा मजूगु वाः चाय्काः वय्कलं अष्टमङ्गल चिंया डाइ (थासा) दय्काहल । डाइनं दय्कुगु न्हापांगु भु वय्कलं अष्टमंगल चिंया ज्ञानब्युम्ह साहु थीरबहादुर हलवाईयात विर्तामोड वनाः गुरुभेटीकथं समर्पण यानादिल । अनं लिपा बजारय् मीगु ज्या जुल ।
रूद्र दाइनं सामान्य रुपं १६ इञ्ची ख्यँय् बां लूगु किस्ती व्यापारिक प्रयोजनया लागिं दय्का दिल, चाकलाः सामान्य सिजःभु, अष्टमङ्गल पूजाभु दय्कादिल । मालधाःसा वय्कलं ततःपाःगु भु नं दय्का दी । गुलिं गुलिंसिनं थथे विशेष तःपाभु दय्के नं बी । वय्कलं २६ इञ्ची अष्टमंगल भु थःगु बैठकय् सिसां भुनाः टेबल दय्का तःगु दु । थज्यागु तःपाःभु परिवारया नामं पशुपतिनाथ द्योयात छाःगु नं दु । वय्कलं थज्यागु हे भु थःकाय् बन्धुया इहिपा जिथाय् छेँय् २०५० साल फागुन २ गते यँ बानेश्वरय् याःबले भम्चा गृहलक्ष्मीया लिउने प्रभामण्डल थें झःझःधाय्क सजे यानाः ख्वाः स्वःवःपिं थछेँखलःया मनय् स्वां ह्वय्कादिल । सिजःभु वय्कलं अष्टमंगलया जक मखु नवग्रहया नं दय्कादीगु दु । व धाःसा आपा चल्ती मजू । छकः रूद्र दाइ पश्चिम नेपाल बुटवल, पाल्पा चाःह्यु झाल । अन वय्कलं चिकिचाग्वःगु धम्पचा खनाः नमूना हया अझ बांलाक थिक्कगु धम्पचा (गाग्री) दय्कल । व थिथि सांस्कृतिक, सांस्कारिक ज्याखँय् छ्यलेत ल्वःगुलिं पूर्वी नेपालय् प्रचार जुल । वय्कलं दय्कादीगु किस्ती गणेश, लक्ष्मीया मूर्ति थ्वज्या यानाः दय्कुगु नं मनूतय्सं यय्कल ।
७. अभिभावकीय भूमिका
रूद्र दाइया काय् (विश्व)बन्धु किजा पुरुषोत्तमया थाय् दिल्ली २०४२–४८ खुदँ च्वनाः लिहाँ वसेंलि भम्चा मालेगु ज्या जुल । काय्यात यँय्, महाराजगञ्जय् मेगु दँय् बसापसः छगू नं तल । भम्चा लमिपाखें यलय् राम–मोहनमाया ताम्रकारया म्ह्याय् सुलोचना चूलात । इमित जिगु छेँ, बानेश्वरं २०५० फागुन २ गते इहिपा यानाबिल । थ्व ज्याय् दिल्लीया किजां विशेष आर्थिक गुहालि याःगु खः । काय्–भौपिसं छुं ई पसः न्ह्याकाः धरानय् वन । म्ह्याय् कमला ककाथाय्, पाजुपिन्थाय् चाःहिलाः च्वंम्ह किजां पसः तसेंलि दिगो जुया गुहालि यानाच्वन ।
रूद्र दाइनं धरानय् २०५१ वैशाखं निकेतन मार्गय् जग्गा न्यात, असारपाखे जग तल, कार्तिक मोहनिझाः छतला ढलान यात । छेँ दय्केत २०४९स ककापिं नाप जानाः जिगु छेँ सत्तिक बानेश्वरय् न्यानातःगु जग्गा मियाः छेँ दय्कुगु खः । काय्यात विहा यानाब्युसेंलि थःगु छेँ माल । छेँ दय्केधुंका सकलें जहान धरानय् च्वन, चल्तीगु थःगु किस्ती, पूजाभु व धम्पचाया व्यापार व्यवसाय दहे दु । थःगु छेँय् ऊँ शिवाय मेटल बसाः पसः नं चाय्कल । रूद्र दाइनं थःगु जीवनपर्यन्तयात बाय् दय्कल, व्यापार वृद्धि यात । रूद्र दाइनं थःगु छेँ धरानय् दय्काच्वंबले २००९ सालं हनेबहम्ह लक्ष्मीबहादुर हलवाईनं यँ यंकाः स्यनेकने यानाः थौं जिं थःगु बाय् दय्केफत धकाः लुमंकल । थ्व ज्याय् काय्–भौ, अविवाहित म्ह्याय्, थः जहान सकसिया एकमत गुहालि दत । आः काय्–भौयात साहु–साहुनी दय्काः थःपिसं अभिभावकया भूमिका म्हितल । याकनं हे नितजा दय्कल । ज्या बढे जुजुं बसाः भण्डारण याय्त मगनाः वल, २०६४ सालतकं तःकुगु बैठक दुगु स्वतजा थन । स्वतजा छेँ दय्कुबले रूद्र दाइया मनय गनंगनं् लुल — थः आर्थिक कमजोर जूबले भम्चा नं स्वनिगलं चुलाःगुलिं किजाया छेँनं काय्या इहिपा याना, आः आर्थिक बल्लात किजाया काय्या विहा थःगु छेँय्नं याय्दःसा ज्यु । धात्थें अथे हे जुल । जि काय् यलम्बरया इहिपा रूद्र दाइया छेनं विराटनगरया मोहन उदास–रेखा श्रेष्ठया म्ह्याय् ज्वाला उदासनाप फागुन ७ गते सुसम्पन्न जुल । रूद्र दाइनं थःगु छेँया बन्दोवस्त जुइधुंकाः थःगु हे छेँ धरानय् चीधीम्ह म्ह्याय् मेनका (ज. १९३५)या इहिपा धरानयाम्ह हे भाजु रोशनराज ताम्रकारनाप झःझःधाय्क यानाबिल ।
रूद्र दाइनं थःगु अभिभावकीय जीवनकालय् थिथि सामाजिक सेवा नं यानादिल । छुं संघसंस्थां बांलाःगु ज्या यानाच्वंगु दःसा इमित गच्छे चाःथें आर्थिक गुहालि यानादिल । सुं धार्मिक संस्थां छुं वस्तु दय्केत थःथाय् पसलय् वःपिंत सहुलियत दरं वस्तु प्रदान यानादिल व थःगु भचा श्रम तथा सहयोग उकी दुथ्याका दिल । विसं २०५७स धरान स्थापना शतवार्षिक न्याय्केकथं अन घण्टाघरया शिलान्यास जुल । व २०६२ साल पौष २० गते समुद्घाटन जुल । उगु स्मारक क्षेत्रय् भूकम्प स्मारकस्तम्भ व सिद्धिविनायक मन्दिर नं दु । अन चाकलिं क्यब दु । उगु क्यबय् पश्चिमपाखेया बार नापं मनूत आराम याय्गु बेन्च दु । उगु सिमेन्टया आराम आसन रूद्र दाइनं दय्काब्युगु खः –
स्व. पिता शुकदेव ताम्रकार / स्व. माता हर्षमाया ताम्रकारको /
पुण्यस्मतिमा निर्मित फलैंचा / छोरा रूद्रप्रसाद ताम्रकार /
बुहारी मिश्रीमाया ताम्रकार /धरान — ५, निकेतनमार्ग ।
मनू शरीर, ७० दँ पुलेधुंकुगु बय, रूद्र दाइयात नुगः ल्वचं कल । वय्कःयात परिवारं यँ थापाथली नर्भिक अस्पतालय् हयाः २०६६ कार्तिक ९ गते भर्ना यात, १६ गते अपरेशन यात, पेसमेकर तय्माल । धन्न, सकल परिवार जानाः भचा कमे यानातःगुलिं काय्–भौपिसं झिगु लखं मयाक खर्च यानाः ल्वय् लंकाः यंकल ।
छन्हु रूद्र दाइया न्हापांम्ह जहान कृष्णशोभाया किजा नन्दराम स्थापितं च्वःगु २०६६ पौष ९ स पिकाःगु पारिवारिक इतिहास ः मेरो जीवन, मेरो अनुभव सपूm दाइया ल्हातय् लात । वय्कलं नं च्वये शुरु यानादिल — पारिवारिक इतिहास ः मेरो जीवन, मेरो अनुभव । तर वय्कलं न्यागू पृष्ठं अप्पो न्ह्याके मफत, ज्यां लिमला । रूद्र दाइनं थःगु जीवनी फुसा थःम्हं, मफुसा मेपिसं च्वयाब्युसा ज्यु धैगु मती तयाच्वनादी । वय्कलं जित इलय्व्यलय् नापलाइबले जीवनया अनुभव, अनुभोग कनादी, समाजय् छुं ज्याखँय् जमघट जुइबले थःगु विगतया बाखं कनादी । इपिं हे फुक खँ सम्हाले यानाः, वय्कःया डायरी नोटबुकं ल्ह्ययाः तताजु व परिवारपाखें तथ्य मुनाः थौं जिं थुलि च्वये फत ।
भचा दयावल, भचा जियावसेंलि रूद्र दाइयाके किजापिंनाप ईष्र्या भाव दयावल । वय्कलं किजा रत्नबहादुरया भुइजःसी च्वंगु छेँ व किजा काशीनाथया बानेश्वरय् च्वंगु छेँ स्वयां बांलाक तःधंक स्वनिगलय् हे थःगु छेँ दय्के मास्ते वल । थुकी यलय्नि भौ सुलोचनाया आकांक्षां साः बिल । रूद्र दाइनं पेसमेकर जीवन म्वानाच्वंसां काय्या नामय् सातदोबाटो यलय् जग्गा न्यानाः २०६७ श्रावण ५ गते छेँया जग तयाः २०६९ मंसीर २५ गते छगू तला ढलानयात । लिपा व स्वतजा सुविधासम्पन्न छेँ तयार जुल । इलय्व्यलय् यँय् वइबले सम्धीथाय् वा किजाथाय् च्वने म्वाल, याउँक थःगु छेँ एट्याच बाठरुमया सुविधां आराम यायेखन ।
रूद्र दाइया ज्याजंक्व धरानय् २०७१ साल जेठ १९ गते सोमवार भव्यरुपं सम्पन्न जुल । अबले भोजपुरया व धरानयापिं पूर्वाञ्चलया थःथिति, थः मनूतय्त सःता भ्वय् नकल, खतय् बजार चाःहिकल । जीवनया त्वाथलय् दक्वसिवय् च्वय् थ्यनाच्वंगु इलय् वय्कलं थःगु जंक्व भव्यरुपं सम्पन्न यानादिल । थ्वयां लिउ दछि व च्याला म्वानाः गुन्हु जक म्हं मफयाः न्हापा होश हे मदुगु तुतिया पतिंचिया क्यान्सरं विसं २०७२ माघ २२ शुक्रवार (विहीवार चान्हय् ३ः१५)स थ्व अनित्य संसार त्वःता झाल । वय्कलं बराबर हालादीगु मे साकार जुल –
मेरो मेरो भन्दाभन्दै जानुपर्ने छोडेर …
- जिगु जिगु धाधां, त्वःता वनेमाः थ्व संसार …
परिशिष्ट १
रुद्रदाइया अपूर्ण आत्मकथा (विसं २०६६)
परिशिष्ट २
किजा काशीनाथयात छ्वयाहःगु पत्र (विसं २०२८–२०४०)
