Baloncuksuz Dalışın Adı “Kapalı Devre Rebreather (CCR)”

Dünyada kullanımı günden güne yaygınlaşan bu teknolojik aletleri bugün yakından beraber inceleyelim.

Kapalı devre dalış sistemleri dalıcının verdiği nefesi açık devredeki gibi baloncuk şeklinde dışarıya değil, tekrar sisteme dahil etmesi ile farklılaşan bir sistemdir. Peki nasıl oluyor da verdiğimiz nefesi sisteme tekrar ekleyebiliyoruz? Yoksa üfleyerek tekrar tüpe mi dolduruyoruz?! Endişelenmeyin o kompresör gibi çalışan ciğerlerinize bugün ihtiyaç duymayacaksınız :)

Daha iyi anlayabilmek için önce kapalı devre sisteminin üzerindeki temel parçalara bir göz atalım. Bu parçalar tüm rebreather’larda bulunmasına rağmen boyutları, şekilleri, çalışma prensipleri markadan markaya farklılık gösterebilir. İşte bu yüzden rebreather sertifikası alırken, eğitim aldığınız cihazın markasının sertifikasını alırsınız ve farklı bir cihaz ile dalış yapabilmek için ayrıca onun da eğitimine ihtiyaç duyarsınız.

Böyle saçmalık olur mu dediğinizi duyar gibiyim. Ama maalesef işler şuanda bu şekilde yürüyor. Umarım yakın bir gelecekte markalar bir araya gelerek belirli bir standart oluşturabilirler.

Biz konumuza devam edelim…

1. Mouthpiece (MAPS / Ağız Aparatı)

Temelde nefes alıp vermenizi sağlayan, açık devre sistemlerden aşina olduğunuz bir aparattır. Üzerinde bulunan bir anahtar yardımıyla sistemi kapalı devre ve açık devre modları arasında değiştirebiliriz. Ayrıca bu parçanın içerisinde bulunan mantar valfler (mushroom valves) sayesinde aldığımız temiz hava ile verdiğimiz kirli hava birbirine karışmamaktadır.

2. Loop (Döngü)

Loop, biraz sonra göreceğiniz karşıt ciğerler ve karbondioksit tutucunun içerisinde bulunduğu kutu ile MAPS arasında sistemin bir döngü içerisinde olmasını sağlayan parçalardır. Markalara göre değişiklik gösterse de genellikle kirli hava sağ taraftan temizlenmek üzere scrubber’a giderken, temizlenen ve zenginleştirilen hava sol tarafından dalıcıya geri gelir.

3. Counter Lungs (Karşıt Ciğerler)

Bir nefes verme-alma süresinde tüm havanın sistemi dolaşıp temizlenerek size geri dönmesi pek mümkün değildir. Bunun için rebreather’lar karşıt ciğerlere ihtiyaç duyarlar. Siz nefes verdiğinizde sağ tarafınızdaki ciğer verdiğiniz hava ile dolar. Bu basınç canister içerisindeki temizlenmiş havanın sol tarafınızdaki ciğere hareket etmesini sağlar ve siz nefes verdiğinizde aslında iki karşıt ciğer de şişer. Siz tekrar nefes aldığınızda sol taraftaki karşıt ciğerin içerisindeki temiz havayı çekersiniz ve oluşan vakum etkisiyle sağ taraftaki kirli hava canister içerisine çekilir.

4. Scrubber / Sorb / Soda Lime

Scrubber’ın görevi verdiğiniz kirli havanın içerisindeki %3–4'lük karbondioksiti tutarak kalan havanın yeniden kullanılmasını sağlamaktır. Yukarıdaki resimde Poseidon’un Rebreather kullanıcılarına tavsiye ettiği “SofnoDive 797" isimli scrubber bulunmaktadır.

Sorb ya da Sodalime ise scrubber’ın içerisinde gördüğünüz beyaz renkli, taneli, kimyasal bir maddedir. Asıl karbondioksit tutma işlemini bu kimyasal taneler yapar. Hastahanelerde de kullanılan bu kimyasalın tane boyutu oldukça önemlidir. Parçalar çok büyük olduğunda hava kaçakları olabilecekken, parçalar çok küçük olduğunda hava geçişi sağlanamamaktadır.

5. Canister

Scrubber’ı içerisine koyduğunuz parçadır. Kirli hava canister ile scrubber arasında kalan ince alandan geçer ve scrubberin altından girerek temizlenerek yukarıya doğru çıkar. Temizlenen hava scrubber’ın üst tarafından çıkarak sol taraftaki karşıt ciğere doğru itilir.

6. Diluent (Seyreltici)

Diluent sualtında kullandığımız gazdır. Bu hava gibi sportif dalışta kullandığımız bir gaz olabileceği gibi trimix gibi daha ileri seviye dalışlarda kullanılan bir gaz karışımı da olabilir. Sistem dışına hava çıkışı olursa buradan tekrar sisteme takviye edilir.

Oksijen miktarı olarak zengin olan gaz her zaman sağ tarafta konumlandırılır. Resimde gördüğünüz beyaz vanalı tüp oksijen tüpü, siyah vanalı tüp ise diluent tüpüdür. Tüplerin hacimleri 3 litredir.

7. Oxygen (Oksijen)

Saf oksijen tüpüdür. Her nefes alıp-verişte harcanan %3–4'lük oksijen miktarını tamamlamak için kullanılır.

Sistem Nasıl Çalışıyor?

Şimdi sistemin bir bütün olarak nasıl çalıştığının animasyonunu beraber izleyelim.

Kapalı Devre Türleri

Kapalı devre sistemler temelde ikiye ayrılır. Bunlar;

1. KAPALI DEVRE REBREATHER (Closed Circut Rebreather - CCR)
2. YARI KAPALI DEVRE REBREATHER (Semi-closed Circut Rebreather - SCR)

olarak adlandırılırlar.

Yarı kapalı sistemlerde her 4–5 nefeste bir sistemdeki hava dışarıya atılarak diluent’ten yeni hava çekilmektedir. Kapalı devrelerde ise böyle bir durum söz konusu değildir.

Bir başka farklılıkta solunan gazın içeriğinin bilgisayar yardımıyla mı yoksa manuel olrak mı sisteme eklendiğidir. Bilgisayar destekli olanlar eCCR (electronik CCR) ve manuel olarak elle ayarlanan sistemler ise mCCR (manuel CCR) olarak adlandırılırlar.

mCCR’ların counter lung’ları üzerinde birer adet doldurma butonu bulunmaktadır. Saf oksijen kirli hava bölmesine eklenirken, olası oksijen artışına mani olabilmek için diluent temiz hava bölmesine eklenir.

Kapalı Devrenin Avantajları

1. Daha az gaz tüketimi
2. Sessiz
3. Mükemmel Yüzerlilik
4. Sıcak ve Nemli Hava Solumak
5. Daha uzun dip süresi

Kapalı Devrenin Dezavantajları

1. Yüksek ilk yatırım maliyeti
2. Scrubber maliyeti
3. Transfer için biraz ağır