Birinci Kademelere Yakından Bakış
Birinci kademenin görevi, tüpteki 200 barlık (değişkenlik gösterebilir) basınçlı gazı ortam basıncının 8–11 bar üzerindeki ara basınca indirgemektir. İkinci kademeler ise bu ara basıncı ortam basıncına indirgeyerek kolaylıkla nefes alıp verebilmemizi sağlar. Birinci kademeleri kullanım şekillerine göre DIN sistem ve INT sistem olarak ikiye ayırabiliriz. Hızlı bir şekilde anlatmak gerekirse;
- DIN (Dochland Institute Norm) sistem; tüpün vanasına vidalanarak takılan türdeki birinci kademelerdir. Bu tür sistemlerde o-ring patlaması çok daha az gerçekleşmektedir.
- INT (International / Yoke) sistem; birinci kademenin arka tarafında bulunan at nalı şeklindeki bölümün tüpün vanasına yerleştirilerek arka tarafından sıkılması ile sabitlenen türdür.
Standartlara göre ayrım yaptığımıza göre şimdi çalışma prensiplerine göre de birinci kademeleri ikiye ayırıp yakından inceleyebiliriz…
1. Pistonlu Birinci Kademeler
Pistonlu birinci kademelerde tüp vanası açılmadan önce piston, orta basınç odacığına açılan kısa bir silindir içerisinde en üst seviyede bulunur. Vana açıldığında yüksek basınçlı gaz orta basınç odacığını ve bağlı silindiri doldurarak pistonu iter ve pistona bağlı yay sıkışır. İkinci kademeden istemli olarak gaz talep edildiğinde orta basınç odacığındaki basınç düşer ve yay normal hale gelene kadar pistonu iter. Tekrar ilk konuma gelen piston, tüpten gaz gelmesine izin verir. Bir dalış sırasında yüzlerce kez tekrarlanan piston hareketi sonucu ikinci kademeden solunabilir gaz temin etmemiz mümkün olur.
Pistonlu birinci kademeler üzerindeki delikler sayesinde su basıncını pistonlara iletirler. Su birinci kademenin içerisine girdiği için 10°C’nin üzerindeki sıcaklıktaki sularda kullanılması önerilir. Ancak günümüzde içerisine su almayan pistonlu birinci kademelerin üretimi de mevcuttur. Bu sayede soğuk su dalışlarında da güvenle kullanılabilirler. Basit yapları sayesinde daha az bakıma ihtiyaç duyarlar. Bu sayede dalış merkezleri tarafından daha fazla tercih edilirler.
Pistonlu birinci kademeler derin dalışlarda çatlak bir ötme sesi çıkarabilir. Bu sesin performans ile bir ilgisi yoktur.
2. Diyaframlı Birinci Kademeler
Diyaframlı birinci kademeler dış ortamdan yalıtılmış iç yapısıyla, soğuk su dalışları için favori bir tasarıma sahiptirler. Ayrıca dalış bölgesinde kum, çamur vb. gibi partikül ve parçacıklar olması halinde de, dışa kapalı yapıda olan bu tür birinci kademeler tercih sebebi olmaktadır. Bu türdeki birinci kademelerde piston yerine sistemde bulunan diyaframın çok kısa genlikli hareketi neticesinde ikinci kademeye hava gönderilir. Orta basınç odacığındaki basınç, pistonlu tipe nazaran çok daha hızlı bir şekilde limit değere ulaşarak ikinci kademeden istemli olarak gaz teminini mümkün kılar. Bu da tercih edilebilir bir özelliktir. Soğuk su dalışlarında da diyaframda ve bağlı parçacıklarda herhangi bir şekilde donma söz konusu olmadığından, güvenilir olarak kullanılırlar. Yapıları pistonlu birinci kademelere göre daha komplekstir.
Diyaframlı birinci kademelerde orta basınç odacığı tamamen sudan yalıtılmış şekilde çalışır. Bu sayede soğuk sularda bile verimli olarak çalışmaktadır.
Balanslı birinci kademeler
Balanslı piston ve balanslı diyafram şeklinde tabir edilen tipteki birinci kademelerin, klasik pistonlu ve klasik diyaframlı tiplere nazaran temel farkı; diyafram veya pistonun alt ve üst kısmında tüpten gelen basıncı eşitleyerek, tüp basıncından bağımsız bir çalışma tarzı göstermeleridir. Bu da performansın tüp basıncına göre değişmemesi anlamına gelir. Tüpteki havanın basıncı ara basınca düşene kadar nefes alıp vermede hissedilir bir değişiklik olmaz.
Balanssız bir regülatör, tüpteki gaz miktarı azaldığında nefes almak için özel bir çaba gerektirir. Bu da rezerv havanın kullanılmasını gerektiren acil durumlarda dalıcıya fazladan nefes alıp verme işini yükler.
Work of Breathing (WoB)
WoB değeri, birinci kademnin performansı gösteren önemli bir değerdir. Birim hacimde nefes alma işi için harcanan enerjiyi (genellikle jul/litre olarak) tanımlar. Bu değer ne kadar fazla ise, regülatör o kadar fazla direnç gösteriyor demektir. Bu direnç değerlendirmelerde mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.
ABD Donanma testleri, “+4°C’de yaklaşık 70 atm basınçla beslenen, orta şiddetteki soluma hızıyla WoB değerinin 1.4 jul/litre sınırını aşmamalıdır.” der. Bu standart bir donanma dalgıcının hissedebildiği en küçük değerdir. Orta şiddette soluma hızı 62.5 litre/dakika olarak kabul edilir. Avrupa kökenli birtakım test standartları da 3 jul/litre WoB değerini üst limit kabul ederler.
Regülatörün performansı su üzerinde deneyerek ölçülebilecek bir değer değildir. Hemen hemen her regülatör su üzerinde yeterli performans gösterir. Önemli olan belli derinliğe inildiğinde, soluma direnci veya WoB değeridir. Performansı yüksek regülatör belli derinlikte çok sık ve uzun solumalara imkan verir. Hatta acil durumda ahtapotu da kullanıyor olduğunuzda bu istenilen gaz miktarının asgari 2 kat değere erişmesi demektir ki, bu değeri her regülatör sağlayamaz. Böyle acil durumlar için balanslı diyafram sistemini favori olarak görmek gerekir.
Birinci Kademelerde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ve Kullanım Önerileri
Kademenizde, toz kapağını açarak hemen görebileceğiniz filtre;
- Kırmızı veya kahverengi ise kullanılan tüp içerisinin paslı olduğunun belirtisidir.
- Siyah ise,tüpün doldurulduğu kompresörün aktif karbondan oluşan filtresinde bir problem olduğunu düşündürür.
- Mavi-yeşil renkte olması ise kademeye su girmiş olduğunun delilidir.
Dalış sonrası tüp bağlı iken ikinci kademenin ve ahtapotun butonuna basarak birinci kademeye kazara girmiş olan suyu tahliye edebilirsiniz.
DIN veya Int birinci kademeler üzerinde bulunan toz kapağını dalış sonrası iyice kurulayarak, kapatmanızı öneririm. Kurulamayı tüpünüzdeki basınçlı havayı kullanarak da yapabilirsiniz. Bu kapağın kurulanarak kapatılması, birinci kademenin içerisine rutubet girerek oksidasyona neden olmasının önüne geçer. Birinci kademenizi toz kapağı açık olarak asla ıslak ortamda veya su içerisinde bırakmayın. Hata ile de olsa böyle bir durumda, gecikmeden servise gönderip bakımının yapılmasını sağlamalısınız.
Birinci kademenizi yere düşürmemeye özen göstermek gerekir. Çok sert bir yüzeye yüksekten düşmesi halinde dış formda oluşabilecek değişiklik, iç parçaların çalışmasına engel olabilecek nitelikte kalıcı zarara neden olabilir.
