Kullanıcı Deneyimi Tasarımcısı Kimdir? Ne İş Yapar?

Kullanıcı deneyimi tasarımı son yıllarda popüler olmuş meslekler arasında. Özellikle teknoloji ya da tasarım sektöründeyseniz iş ilanlarına baktığınızda kullanıcı deneyimi tasarımcısı ilanlarını sıklıkla görürsünüz. Her ne kadar revaçta olan bir meslek olsa da hala kullanıcı deneyimi tasarımcısının ne iş yaptığını maalesef pek fazla bilen yok. UX Tasarımı denildiğinde insanların kafasında hala kocaman bir soru işareti beliriyor;

UX Tasarımcısı ne iş yapar?

Şaşırtıcı bir biçimde bu soru sadece sektöre hakim olmayan insanlardan gelmiyor, bu aynı zamanda teknoloji sektöründe çalışanların da merak ettiği bir konu.

Peki ne yapar kullanıcı deneyimi tasarımcısı? Hadi buna yakından bakalım.

Kullanıcı Deneyimi Tasarımı Nedir?

Kullanıcı deneyimi tasarımcısının ne iş yaptığını öğrenmeden önce, kullanıcı deneyimi tasarımının ne olduğunu bilmek önemli. Kullanıcı Deneyimi; kullanıcılarla (yani insanlarla), web siteleri, uygulamalar ve hatta çamaşır makinesi gibi evde kullanılan ürünler ve hizmetler arasındaki etkileşim üzerinde çalışır.

Kullanıcı Deneyimi, psikolojiyi, iş dünyasını, tasarımı ve teknolojiyi birleştiren bir disiplindir.

Aslında geçmişine baktığımızda, kullanıcı deneyimi bizler için çok da yeni bir olgu değil. Yaklaşık 30 senedir hayatımızda olan bu terim ilk kez 90’lı yılların başında Apple çalışanı olan bilişsel psikolog ve tasarımcı Donald Norman tarafından ortaya atılmıştır. Norman’a göre kullanıcı deneyimi; bir kullanıcının ürünle etkileşimde bulunurken neler hissettiğini ve nasıl deneyimler elde ettiğini belirleyen unsurların tümünü kapsar. Bu unsurların içerisinde endüstriyel tasarım, grafikler, arayüz ve fiziksel etkileşim bulunmakta.

UX terimi ortaya çıktığından beri teknoloji alanında üretilen işlerin kalitesi artarak ürünler kullanıcı dostu haline geldi. Artık evimize aldığımız kahve makinesinin bile kullanılabilirlik açısından elverişliliğine bakar olduk. Bu da teknoloji pazarında rekabetin artmasına ve kaliteli ürünlerin çoğalmasına önayak oldu. Bununla birlikte UX tasarımcılarına olan talep önemli ölçüde arttı ve artık tasarımcılar sektörün önemli bir parçası haline gelmeye başladı.

UX tasarımın kısa tarihini ve ne kadar önemli olduğunu öğrendik. Şimdi asıl sorumuza gelelim; Kullanıcı deneyimi tasarımı nedir?

Bunu hepimizin en az bir kere başına gelmiş bir örnekle açıklamak istiyorum; Bir tişörte ihtiyacınız var ve bunun için online alışveriş yapmak durumunda olduğunuzu düşünün. Ürünü alacağınız website/app’e girdiğinizde o kategori içerisinde binlerce tişört olduğunu görüyorsunuz. O kadar ekran geçmek istemeyip aradığınız tişörtün özelliklerini yazacağınız bir filtreleme alanı arıyorsunuz ve bingo! website/app’te filtreleme alanı yok. Yani beğenebileceğiniz tarzda bir tişört bulabilmek için sayfalarca ilerlemek zorundasınız.

Tişörtü buldunuz diyelim, sepetinize eklediniz. Şimdi de sepetteki ürünü satın alabilmek için yeni bir hesap oluşturmanız gerekiyor. Hesap oluşturma aşamasında ise doldurması gereken onlarca kutucuk var… Bu siteden tişört almak artık zorlaşmaya başladığı için app/websiteyi terkediyorsunuz ve alışveriş yapabileceğiniz farklı bir site bakmaya başlıyorsunuz.

İşte bu, kötü UX’in bir sonucudur. Kullanıcı için işler ne kadar zorlaşmaya başlarsa o sitede durma zamanı o kadar çok kısalır. Ancak UX sadece web siteleri ya da mobil app’ler için geçerli değildir; temas ettiğiniz her türlü ürün veya hizmet belirli bir deneyim türünü ortaya koyar.

Bir ürünün kullanıcı deneyiminin iyi ya da kötü olup olmadığını anlayabilmek içinse o ürüne birkaç soru sormamız gerekir:

• Kullanımı kolay mı?
• İstediğiniz görevleri minimum çabayla tamamlamanızı sağlıyor mu?
• Mantıksal ve verimli mi?

Bu soruların hepsi iyi veya kötü bir kullanıcı deneyiminin göstergeleridir. Kullanıcı deneyimi tasarımını kısaca bu şekilde açıklayabiliriz. Şimdi de kullanıcı deneyimi tasarımcısı ne iş yapar buna değinelim;

Kullanıcı Deneyimi Tasarımcısı Ne İş Yapar?

Bir kullanıcı deneyimi tasarımcısı ürünleri ve teknolojiyi insanlar için kullanılabilir, eğlenceli ve erişilebilir hale getirir. UX tasarımcıları büyük ekiplerde çalışarak çoğu zaman ekipler arasındaki bağlantıyı da kuran kişi olur.

UX tasarımcısıysanız, her şeyden önce son kullanıcıyı veya müşteriyi savunmak sizin işiniz. İster yeni bir ürün tasarlayın, ister yeni bir özellik geliştirin, isterseniz de mevcut bir ürün veya hizmette değişiklik yapın, UX tasarımcısı olarak, kullanıcı ve genel kullanıcı deneyimi için her zaman en iyi olanı düşünmelisiniz. Aynı zamanda, ürün veya hizmetin şirketin ihtiyaçlarını karşıladığından emin olmak da sizin sorumluluğunuzda.

Üzerinde çalıştığınız proje türleri ise, ekibinizin büyüklüğü ve şirket önceliklerine göre değişiklik gösterebilir. Bir websitesi projesi üzerinde çalıştıktan sonra, bir mobil app projesinde de çalışabilir hatta bir buzdolabı bile tasarlayabilirsiniz. Yani UX tasarımında bir çok alana yönelebilirsiniz.

Genel olarak Kullanıcı Deneyimi Tasarımcılarının;

• Kullanıcı araştırması yapma,
• Kullanıcı kişilikleri oluşturma,
• Dijital bir ürünün bilgi mimarisini belirleme,
• Kullanıcı akışları ve wireframe tasarlama,
• Prototip oluşturma,
• Kullanıcı testi yapma

gibi temel görevleri vardır. UX tasarımcılarının bir ürünün görsel tasarımından sorumlu olmadıklarının farkında olmak önemlidir. Bunun yerine, kullanıcının yaptığı yolculuğa ve ürünün bu yolculuğu kolaylaştırmak için nasıl yapılandırıldığına odaklanırlar.

Az önce temel görevlerden bahsetmiştik. Bir sonraki bölümde de görevlerin tanımlarını inceleyelim.

UX Tasarımcının Görevleri Nelerdir?

Yukarıda da bahsettiğim gibi UX tasarımcıların bazı görevleri vardır. Tasarımı ya da ürünü daha iyi bir hale getirmek için bu görevleri temel olarak alabiliriz. Hadi bu görevlere daha yakından bakalım:

Kullanıcı araştırması yapma

UX tasarımının ilk süreci kullanıcı araştırması yapmaktır. Bir ürün ya da hizmet üretmek için öncelikle kullanıcı kitlenin özelliklerini bilmek ve ürünü / hizmeti buna göre şekillendirmek önemlidir.

Kullanıcı araştırmasına küçük bir örnek verelim. LoseFat adında bir kilo verme uygulaması tasarlayacağımızı düşünelim. Öncelikle uygulamanın kimlere göre tasarlanacağını bilmek için bir saha araştırması yapmak ve olası kullanıcılarla görüşme yapmamız gerekmekte. Sonrasında ise mevcut uygulama ve websitelerini de gözden geçirerek, yapılan doğru ve yanlışları belirleyip rakip araştırması yapmalıyız.

Tüm bunlar projenizin olumlu yönde gelişmesine sebep olacaktır. Yani, uygulama için saha araştırması yapmak UX tasarımcısının görevlerindendir. Ve tüm bunları “kullanıcı araştırması” aşamasında yapılması gerekir.

Özetle, kullanıcı araştırma aşaması, projeye çalışmaya başladığınızda tam olarak kim için tasarladığınızı ve kullanıcıların ürünle ilgili hedeflerinin ve zorluklarının ne olduğunu belirlediğiniz zamandır da diyebiliriz.

Kullanıcı kişilikleri oluşturma

İkinci aşama ise kullanıcı kişilikleri oluşturma aşamasıdır. Kapsamlı kullanıcı araştırmalarına dayanarak UX tasarımcısı kullanıcı kişilikleri oluşturabilir. Buna persona yaratmak da diyebiliriz.

Persona yaratarak aslında olası kullanıcılarınızın nasıl hareket edeceğini, app’inizi indirmeye karar verme aşamasından itibaren yaşayacağı yolculuğu da planlamış oluyorsunuz. Biz de hayali app’imiz LoseFat için bir persona belirleyelim. Öncelikle personamızın cinsiyetine, yaş ve eğitim durumu gibi sosyal hayatı ve karakteristik özelliklerine karar vermekle başlayalım;

Ad: Merve

Yaş:27

Kilo:87kg

İş: Ofis çalışanı

Medeni Hali: Bekar

Aylık Geliri: 5000₺

Hikaye: Merve 27 yaşında bekar bir kadın. Ofis çalışanı olduğu için hareketsiz bir yaşamı var. Yoğun bir çalışma hayatı var. Akşamları mesai yaptığı için spor yapamıyor ve eve geldiğinde ya öğün atlıyor ya da hızlı ve basit yemekleri tercih ediyor. Kahvaltı yapma alışkanlığı pek yok. Genelde sabahları hamur işi tüketiyor. Aynı zamanda öğlen yemeklerini dışarıda yiyor ve çevrede fastfood yemek restoranları olduğu için genelde hamburger tarzı yemekleri tercih ediyor. Büyük beden kıyafetler bulamadığı için mutsuz. Kilo vermek istiyor ama ne yapacağını bilemiyor.

Gördüğünüz gibi öncelikle kullanıcı araştırması yaparak app’imizin genel kullanıcı profilini çıkardık. Bu aşamada ise kullanıcı profilimize hayat vererek personamız olan Merve’yi yarattık ve ona genel kullanıcı profiline uygun bir hikaye yazdık. Bunun ardından, gereken içerik türünü ve app’imizi nasıl yapılandırmamız gerektiğini düşünmemiz gerekmekte. Bir sonraki aşamada kullanıcı akışı ve wireframe çizeceğiz.

Kullanıcı akışı ve wireframe oluşturma

İkinci aşamamızı tamamladıktan sonra artık yavaş yavaş app’imizi şekillendirmeye başlayabiliriz. Öncelikle, kullanıcı akışı belirlemek her zaman daha güvenli gitmemizi sağlayacaktır. Kullanıcı akışını kısaca açmak gerekirse; bir kullanıcının ürünü kullanırken giriş noktasından itibaren son etkileşime kadar tam yolunu görselleştiren temel akış şemasıdır. Kullanıcı akışı tüm kullanıcı yolculuğunun haritasını çıkarırken, wireframe tek bir ekranın veya sayfanın iki boyutlu ana hatlarını sunar.

LoseFat için bir akış hazırlayarak wireframe’leri tasarladığımızı varsayalım. Artık prototipleme ve kullanıcı testi oluşturma vakti. Sıradaki aşamada bunların neler olduğuna değineceğiz.

Prototip oluşturma ve kullanıcı testi

Ürün düzeyini, akışı ve wireframe’leri hazırladıktan sonra bir prototip oluşturmak ve kullanıcı testleri yapmak gerekiyor. Prototip ürünün en ham haliyle tasarımı geliştirmeden önce nasıl işlediğini anlamamızı sağlayan bir simülasyondur. Prototipi hazırlamak için bir çok araç var. Bunu kağıt üzerinde de yapabilirsiniz, dijital bir toolla da. Tamamen ürününüzün türüne bağlı bir şey. Eğer dijital bir ürün için çalışıyorsanız küçük bir araştırmayla birçok uygulama bulabilir, ürününüzün prototipinini oluştururken bu toollardan faydalanabilirsiniz.

Test aşaması ise ürünün olası kullanıcılarla tanışma anıdır. Prototipleri gerçek kullanıcılar üzerinde test etmek her zaman tasarımdaki kusurların anlaşılmasına sebep olur. Geliştirme yapmaya başlamadan önce mutlaka test yapmak gerekmekte. Çünkü test aşamasından geçirilmeden piyasaya sürülen her üründe mutlaka ufak tefek de olsa bir hata bulunur. Bu tür hatalar hem zaman hem de para kaybına neden olur.

Yine hayali app’imiz LoseFat için bu aşamayı ele alacak olursak; akışımızı hazırladıktan sonra yapmış olduğumuz wireframe’ler üzerinden bir prototip oluşturarak canlı kullanıcı testi yaptığımızı varsayalım. Uygulamamızın hikayesi sorunsuz bir şekilde testlerden geçtiğine göre geliştirme yapmadan önce renklendirme vakti geldi. Son aşamamız olarak da Görsel Tasarımı ele alacağız.

Görsel tasarım

Ürün UX süreçlerinden başarıyla geçtikten sonra yazılımcı tarafından geliştirilmeden önce tasarımın şekillenmesi gerekiyor. Burada da UI tasarımı devreye giriyor. Ekranları renklendirerek ürünü çekici hale getirmek UI tasarımcının görevi. Buradan da şunu çıkarıyoruz; UX ve UI birbiriyle bağıntılı iki görev koludur ve ikisini birbirinden ayrı düşünemeyiz.

LoseFat UX tasarımcı tarafından planlanıp UI tasarımcı tarafından mükemmel hale getirildi. Küçük iyileştirmeler, ekiple yapılan analiz toplantıları, testler ve sürüm güncellemelerinden sonra uygulamamız hazır hale getirildi. Artık lansman vakti!

Gördüğünüz gibi UX tasarım süreci oldukça uzun ve yinelenmesi gereken bir süreçtir. Ayrıca kullanıcı deneyimi, tasarım kadar işbirliği, ekip ve koordinasyonla da ilgilidir.

Kısacası;

Yazımızda genel olarak UX tasarımını, tasarımcının ve çıkardığı ürünün süreçlerini ele aldık. Tüm bu yolculuğa baktığımızda UX tasarımcısının birçok beceriye sahip olması gerektiğini görüyoruz. Tasarım ve mantıksal becerilere sahip olmak bu iş kolu için şart. Bunların yanı sıra bir UX tasarımcısının; teknolojiyi yakından takip etmek, iletişim, empati, problem çözme ve ekip çalışmasına yatkınlık, liderlik gibi karakteristik özelliklere de sahip olması gerekiyor. Aynı zamanda müşteri ilişkilerini sıcak tutmak da şartlar arasında.

Kısacası UX tasarımcısı olmak istiyorsanız tüm bu özelliklere sahip olmanız gerekmekte. Bunun dışında ilerlemeniz gereken uzun bir yol var. Bir sonraki yazımızda da “Nasıl UX tasarımcısı olurum?” sorusunu ele alacağız ve bu yolculukta neler yapmamız gerektiğinizi öğreneceğiz.

Takipte kalın!