एक ‘ट्रिलियन’ म्हणजे किती ?

त्यात एकावर किती शून्ये येतात ?

थांबा ! थांबा ! सहस्र, कोटी किंवा शंभर अब्ज असे एकक वापरून सांगायचे नाही. भारतीय दशमान पद्धत वापरून अथवा मराठी शब्द वापरून सांगायचे. विचार करा. जमतंय का ?

नाही जमत ना !

मग एकावर पन्नास शून्ये किंवा एकावर शहाण्णव शून्ये म्हणजे किती, हे सांगताच यायचे नाही. मग अशा संख्यांचा उच्चार तरी कसा करायचा ?

पण भारतीय अंकगणितात याला उत्तर आहे.

अतिप्राचीन भारतात गणितावर बरेच संशोधन झाले आहे. त्याविषयी विश्वकोशात दिलेल्या माहितीनुसार, प्राचीन काळातील भारतीयांनी गणितासाठी वापरलेल्या चिन्हांना ‘अंक’ म्हटले आहे. हे अंक म्हणजे (१ ते ९ आणि ०) सध्याच्या दशमान पद्धतीचे जनक आहेत. आर्यभट्ट यांनी शून्याचा शोध लावला. शून्य ही भारताने जगाला दिलेली देणगी आहे.

दशमान पद्धतीची संकल्पना ‘आसा’ या वैदिक काळाच्या प्रारंभी असलेल्या वायव्य भारतात रहाणार्‍या भारतीय गणिततज्ञांनी सर्वप्रथम दशमान पद्धतीची संकल्पना मांडली. अंकाच्या स्थानानुसार त्याची किंमत पालटेल, या ‘आसा‘ यांनी मांडलेल्या संकल्पनेतून जगाला अंकलेखनाच्या दशमान पद्धतीची देणगी मिळाली. अशा पद्धतीने लिहिलेले आकडे ‘हिंदासा’ नावाने ओळखले जाऊ लागले.साधारणतः वर्ष ५०० मध्ये आर्यभट्टांनी दशमान पद्धती सगळीकडे रुजवली. त्यांनी शून्यासाठी ‘ख’ या शब्दाचा वापर केला. नंतर त्याला ‘शून्य’ असे संबोधले गेले.

भारतीय पद्धतीत दहाच्या सतराव्या घातापर्यंतचे अंक ऐकिवात असणे इंग्रजीत संख्यांना सलग संज्ञा नाहीत. ‘थाऊजंड’, ‘मिलियन’, ‘बिलियन’, ‘ट्रिलियन’, ‘क्वाड्रिलियन’ अशा एक सहस्रांच्या पटीतील संख्यांनाच संज्ञा आहेत. भारतीय पद्धतीत दहाच्या सतराव्या घातापर्यंतचे अंक अनेकदा ऐकिवात असतात.

उदा. खर्व, निखर्व, पद्म, महापद्म अगदी परार्धापर्यंत.

अर्थात आपण केवळ नावे ऐकून आहोत.त्यानुसार नेमकी संख्या सांगणे शक्य होत नाही; कारण त्याची आपल्याला सवयच नाही.

४. भारतीय दशमान पद्धतीनुसार असणारे आकडेविविध कोशांमध्ये किंवा पुस्तकांत भारतीय दशमान पद्धतीनुसार खालीलप्रमाणे आकडे लिहिले जातात.

१ एक

१० दहा

१०० शंभर

१००० सहस्र

१०,००० दश सहस्र

१,००,००० लाख

१०,००,००० दहा लाख

१,००,००,००० कोटी

१०,००,००,००० दहा कोटी

१,००,००,००,००० अब्ज

१०,००,००,००,००० खर्व (दश अब्ज)

१,००,००,००,००,००० निखर्व

१०,००,००,००,००,००० पद्म

१,००,००,००,००,००,००० दशपद्म

१,००,००,००,००,००,००,०० नील

१०,००,००,००,००,००,००,०० दशनील

१०,००,००,००,००,००,००,००० शंख

१,००,००,००,००,००,००,००,००० दशशंख

१००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००००.

म्हणजेच एकावर ९६ शून्य किंवा १ X १०^९६.

हि संख्या कोणालाही सांगता येणार नाही.

भारतीय गणितानुसार हि संख्या आहे — #एक_दशअनंत

भारतीय गणितानुसार त्याचे मापन खालील प्रकारे केले जाते -

••• एकक,

••• दशक,

••• शतक,

••• हजार,

••• दशहजार,

••• लक्ष,

••• दशलक्ष,

••• कोटी,

••• दशकोटी,

••• अब्ज,

••• दशअब्ज,

••• खर्व,

••• दशखर्व,

••• पद्म,

••• दशपद्म,

••• नील,

••• दशनील,

••• शंख,

••• दशशंख,

••• क्षिती,

••• दशक्षिती,

••• क्षोभ,

••• दशक्षोभ,

••• ऋद्धी,

••• दशऋद्धी,

••• सिद्धी,

••• दशसिद्धी,

••• निधी,

••• दशनिधी,

••• क्षोणी,

••• दशक्षोणी,

••• कल्प,

••• दशकल्प,

••• त्राही,

••• दशत्राही,

••• ब्रह्मांड,

••• दशब्रह्मांड,

••• रुद्र,

••• दशरुद्र,

••• ताल,

••• दशताल,

••• भार,

••• दशभार,

••• बुरुज,

••• दशबुरुज,

••• घंटा,

••• दशघंटा,

••• मील,

••• दशमील,

••• पचुर,

••• दशपचुर,

••• लय,

••• दशलय,

••• फार,

••• दशफार,

••• अषार,

••• दशअषार,

••• वट,

••• दशवट,

••• गिरी,

••• दशगिरी,

••• मन,

••• दशमन,

••• बव,

••• दशबव,

••• शंकू,

••• दशशंकू,

••• बाप,

••• दशबाप,

••• बल,

••• दशबल,

••• झार,

••• दशझार,

••• भिर,

••• दशभीर,

••• वज्र,

••• दशवज्र,

••• लोट,

••• दशलोट,

••• नजे,

••• दशनजे,

••• पट,

••• दशपट,

••• तमे,

••• दशतमे,

••• डंभ,

••• दशडंभ,

••• कैक,

••• दशकैक,

••• अमित,

••• दशअमित,

••• गोल,

••• दशगोल,

••• परिमित,

••• दशपारीमित,

••• अनंत,

••• दशअनंत

Source: Unknown. This is a Whatsapp forward.