Δικαιοσύνη vs Κοινή Γνώμη
Ποιος είναι άραγε ο ρόλος της κοινής γνώμης εν αναμονή των πορισμάτων της δικαιοσύνης για το ελληνικό #metoo;
Δεν είναι, λοιπόν, μία ψεύτικη ψυχραιμία που πρέπει να χαρακτηρίζει τη στάση μας — όπως ίσως θα ήθελαν κάποιοι ιδεολογικοί πάτρωνες — αλλά η αυθόρμητη και ειλικρινής έκφραση της κοινής γνώμης.
Αν κανείς κάνει έναν μικρό περίπατο σε διάφορες συνοικίες του κέντρου, κυρίως, της Αθήνας — ίσως και άλλων μεγάλων πόλεων της Ελλάδας — θα συναντήσει αφίσες σαν και την παραπάνω, με το πρόσωπο του γνωστού σκηνοθέτη και ηθοποιού. Ενός ανθρώπου — ή θεατράνθρωπου, όπως αρέσκεται συχνά να επισημαίνει ο ελληνικός τύπος — ο οποίος έχει αποτελέσει με τον πλέον αρνητικό τρόπο το επίκεντρο του ελληνικού #metoo. Ακραία, θα έλεγε κανείς, η παραπάνω αφίσα, απειλώντας σχεδόν ευθέως τον κ. Λιγνάδη και χωρίς ακόμα να έχει αποφανθεί η δικαιοσύνη για το αν πράγματι είναι ένοχος ή όχι για όσα του προσάπτονται από την κοινή γνώμη και τους κατήγορούς του.
Πράγματι, η δικαιοσύνη δεν έχει ακόμα αποφασίσει και, δεχόμενοι το τεκμήριο της αθωότητας, δεν μπορεί κανείς να προβεί σε αυτοδικία και να κάνει τον κ. Λιγνάδη «να πληρώσει για όλα». Αυτό είναι θεμελιώδες δικαίωμα κάθε πολίτη που ζει σε μία δημοκρατία που επιδιώκει, όσο μπορεί, να είναι ευνομούμενη. Από αυτή τη σκοπιά, όντως τέτοιες απειλές δε χωράνε σε μία δημοκρατία και είναι επικίνδυνες για το ίδιο το πολίτευμα.
Ωστόσο, δεν είναι αυτός ο μεγαλύτερος κίνδυνος που γιγαντώνεται από τέτοιες ακραίες τοποθετήσεις, ευτυχώς, μίας μικρής μερίδας του κόσμου. Είναι ο κίνδυνος των ισαποστακισμού. Αν δε σας είναι οικείος ο όρος, παραθέτουμε ευθύς αμέσως έναν απλό ορισμό:
ισαποστακισμός, ο (ουσ.): η τήρηση ίσων αποστάσεων από μία κατάσταση, ένα γεγονός ή ένα συμβάν που προκαλεί πόλωση και διχάζει την κοινή γνώμη.
Με μία πρώτη ματιά, ο ισαποστακισμός φαίνεται κάτι το θετικό, μιας και δείχνει να αποτελεί μία σχεδόν γνήσια έκφραση ψυχραιμίας και αντικειμενικότητας σε καιρούς που είναι ιδιαίτερα ταραγμένοι και ιδεολογικά φορτισμένοι. Μάλλον, όμως, δεν είναι έτσι τα πράγματα. Διαβάζοντας ένα άρθρο που σχολιάζει τις παραπάνω αφίσες στο Βήμα, βλέπουμε μία γνήσια εκδήλωση ισαποστακισμού. Στο εν λόγω άρθρο, η ομάδα των αρθρογράφων, με αφορμή τις παραπάνω αφίσες και την πράγματι ακραία εκδήλωση μίας τάσης προς αυτοδικία — που σαφώς και δεν αρμόζει σε μία δημοκρατία, ακόμα μία μερικώς φαύλη, όπως η δική μας — προβαίνουν σε μία τυπική εκδήλωση ισαποστακισμού. Για την ακρίβεια, διαβάζουμε το εξής:
Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω, λένε οι Γραφές. Ακόμη κι αν ο Δημήτρης Λιγνάδης έχει κάνει όσα τον κατηγορούν, θα τιμωρηθεί από τη Δικαιοσύνη, εφόσον οι πράξεις του είναι αξιόποινες.
Επίκληση στις Γραφές, στην έννοια της δικαιοσύνης και μια διάχυτη «ψυχραιμία». Μα, μήπως δεν είναι αυτά εύλογα, παρά μονάχα ευλογοφανή; Επικαλούμενοι ξανά τις Γραφές, θα θυμίσουμε το πολύ γνωστό: Νίπτω τας χείρας μου. Αυτό ακριβώς είναι που γίνεται στο παραπάνω άρθρο αλλά και στις περισσότερες εκδηλώσεις του ισαποστακισμού. Οι φερόμενοι ως νηφάλιοι και δημοκρατικοί ισαποστακιστές είναι αυτοί που κρύβουν την αδιαφορία τους — τουλάχιστον — πίσω από μία ψευδεπίγραφη πίστη στις αρχές, τη δικαιοσύνη και τη δημοκρατία μας. Είναι αυτοί που, αντί να πάρουν ουσιαστικά θέση απέναντι σε τέτοιες συμπεριφορές, στέκονται απέναντι στον θύτη και το θύμα και, σαν σύγχρονοι Πόντιοι Πιλάτοι, νίπτουν τας χείρας τους.
Αυτός είναι και ο μεγαλύτερος κίνδυνος από εκδηλώσεις ακραίες, όπως οι παραπάνω κίτρινες αφίσες. Στην πραγματικότητα, το δικαίωμα του κάθε κατηγορούμενου στο τεκμήριο της αθωότητας δεν πλήττεται τόσο όσο τα ίδια τα θύματα από την εμφάνιση των ισαποστακιστών. Εμφανίζονται σε κάθε τέτοια περίσταση για να παρουσιάσουν τη στάση τους ως ενδεικνυόμενη, χτυπώντας υπόγεια και πολλές φορές με τρόπο δόλιο, τα ίδια τα θύματα. Διότι, σε τέτοιες περιστάσεις, όταν δεν είναι κανείς με το θύμα, είναι απέναντί του — δεν υπάρχει χώρος για άλλες θέσεις, δυστυχώς.
Είναι, μάλιστα, οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι, οι ισαποστακιστές, που θα ψέξουν συνήθως την κοινή γνώμη επειδή είναι… η κοινή γνώμη. Είναι αυτοί που θα πουν ότι τον λόγο τον έχει η δικαιοσύνη και καλά θα κάνουμε να κρατήσουμε μέσα μας την όποια δυσφορία μας προκαλούν όλες αυτές οι εξελίξεις. Μήπως όμως έτσι απλώς επιτείνουν τον κύκλο της σιωπής; Μήπως έτσι οδηγούν ακόμα περισσότερα θύματα σεξουαλικής ή όποιας μορφής βίας στη σιωπή; Μήπως, με το να ζητά κανείς από την κοινή γνώμη να μην εκφράσει τη δυσαρέσκειά της — και άρα και τη στήριξή της στα θύματα — στερεί και ένα περιβάλλον πρόσφορο για να βγουν και άλλα άτομα και να μιλήσουν;
Η κοινή γνώμη, όσο παραμένει γνώμη και δεν παίρνει τη δικαιοσύνη στα χέρια της, είναι χρήσιμο και κρίσιμο να εκφράζεται. Για την ακρίβεια, η κοινή γνώμη είναι αυτή που δίνει το στίγμα της θέσης της κοινωνίας πάνω σε ένα ζήτημα. Πάνω σε κάθε ζήτημα. Είναι αυτή η οποία δείχνει στη δικαιοσύνη ποια είναι η λαϊκή βούληση, τι είναι αυτό που ο λαός θα ήθελε να συμβεί, ποια είναι η θέση του. Η έκφραση της κοινής γνώμης συνιστά μία ιδιαίτερα σημαντική διαδικασία μέσα από την οποία όλες οι μορφές τις εξουσίας παραμένουν ενήμερες για το τι θέλει η πηγή της εξουσίας τους. Διότι, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να μην ξεχνάμε ότι καμία από τις μορφές της εξουσίας σε μία δημοκρατία δεν αντλεί την ισχύ της παρά από τον ίδιο τον λαό. Συνεπώς, οφείλει να είναι σε μία διαρκή αλληλεπίδραση μαζί του, διότι αλλιώς περνάμε σε μία ελιτίστικη μορφή δημοκρατίας, στην οποία αυτοί που εξουσιάζουν είναι επαγγελματίες πολιτικοί και όχι λειτουργοί της εξουσίας.
Δεν είναι, λοιπόν, μία ψεύτικη ψυχραιμία που πρέπει να χαρακτηρίζει τη στάση μας — όπως ίσως θα ήθελαν κάποιοι ιδεολογικοί πάτρωνες — αλλά η αυθόρμητη και ειλικρινής έκφραση της κοινής γνώμης, που μπορεί να αποτελέσει οδηγό για τη δικαιοσύνη.
