Κινητά στην τάξη
Ο καλύτερος φίλος την ώρα του μαθήματος
Μία μικρή ιστορική αναδρομή
Θυμάμαι ότι όταν ήμουν μαθητής τα κινητά ήταν κάτι το απαγορευμένο μέσα στην τάξη. Βασικά, όχι απλά μέσα στην τάξη, αλλά μέσα στο σχολείο, γενικότερα. Ήταν κάτι σαν ένα διαβολικό μηχάνημα, που δεν μπορούσε παρά να αποτελεί μία πηγή αποσυντονισμού για τα παιδιά. Πράγματι, η κύρια χρήση των κινητών τηλεφώνων εντός του σχολείου τότε — πριν ακόμα την έλευση των smartphones και στην Ελλάδα — ήταν να ανταλλάσσουμε τραγούδια μέσα από τις θρυλικές ακόμα υπέρυθρες — μετέπειτα εξελίχθηκαν σε bluetooth — ή να στέλνουμε διαρκώς SMS σχεδόν για ό,τι μπορεί να συνέβαινε στη ζωή μας — βλέπετε, ακόμα όλα αυτά τα social media είτε δεν υπήρχαν είτε ήταν κάτι το νέο.
Η παραπάνω χρήση των κινητών ήταν λογικό να τα καθιστά ένα φόβητρο προς τους δασκάλους μας, μιας και πράγματι έμοιαζαν με το κουτί της Πανδώρας σε ό,τι είτε να κάνει με τη συγκέντρωσή μας. Η αλήθεια είναι πώς αυτή η στάση απέναντι στα κινητά διαιωνίστηκε και γιγαντώθηκε απέναντι στα smartphones, τα οποία πλέον επιτρέπουν σε κάθε παιδί να έχει ολόκληρη την εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου στο χέρι του — κυριολεκτικά. Αυτή η γιγάντωση της απέχθειας των κινητών και της απεμπόλησής τους από την εκπαιδευτική διαδικασία έχει πάρει εδώ και αρκετά χρόνια και νομικές διαστάσεις, καθώς, για πρώτη φορά στην υπουργική απόφαση με αριθμό πρωτοκόλλου 132328/Γ2/07–12–2006/ΥΠΕΠΘ, διαβάζουμε:
Οι μαθητές δεν επιτρέπεται να έχουν στην κατοχή τους κινητά τηλέφωνα εντός του σχολικού χώρου. Στην εξαιρετική περίπτωση που ο μαθητής έχει στην κατοχή του κινητό τηλέφωνο υποχρεούται, καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του εντός του σχολικού χώρου, να το έχει εκτός λειτουργίας και μέσα στην τσάντα του.
Μάλιστα, ανάλογος περιορισμός ισχύει και για τους εκπαιδευτικούς, σύμφωνα με την ίδια απόφαση:
Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν κατά την ώρα της διδασκαλίας να έχουν θέσει εκτός λειτουργίας τα κινητά τους τηλέφωνα. Παράλειψη του ανωτέρω καθήκοντος αποτελεί πειθαρχικό αδίκημα, που εμπίπτει στην έννοια της περιπτώσεως στ) της παραγράφου 1 του άρθρου 107 του Ν.2683/1999 (ΦΕΚ 19Α).
Σε ανάλογο κλίμα κινείται και η απαγόρευση της χρήσης κινητών τηλεφώνων σε μία υπουργική απόφαση του 2012, με αριθμό πρωτοκόλλου 100553/Γ2/04–09–2012/ΥΠΑΙΘΠΑ:
Οι μαθητές δεν επιτρέπεται να έχουν στην κατοχή τους εκτός από κινητά τηλέφωνα και οποιαδήποτε άλλη συσκευή ή και παιχνίδι που διαθέτει σύστημα επεξεργασίας δεδομένων εικόνας και ήχου (π.χ. ρολόι ή στυλό με κρυφή κάμερα) εντός του σχολικού χώρου.
Αναλόγως, και πάλι, για τους εκπαιδευτικούς έχουμε το εξής:
Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν κατά την ώρα της διδασκαλίας να έχουν θέσει εκτός λειτουργίας εκτός από τα κινητά τους τηλέφωνα και οποιαδήποτε άλλη συσκευή που διαθέτει σύστημα επεξεργασίας δεδομένων εικόνας και ήχου.
Η τελευταία αλλαγή ήρθε το 2018, με μία κάποια αλλαγή στο πνεύμα του νόμου, καθώς πλέον τίθεται ρητά στο επίκεντρο της απαγόρευσης η προστασία των προσωπικών δεδομένων των ατόμων που παρευρίσκονται στο σχολείο (Αριθμός Πρωτοκόλλου: 137003/Δ1/25–08–2016/ΥΠΠΕΘ):
Οι μαθητές δεν επιτρέπεται να έχουν στην κατοχή τους κινητά τηλέφωνα εντός του σχολικού χώρου. Οι μαθητές δεν επιτρέπεται να έχουν στην κατοχή τους εκτός από κινητά τηλέφωνα και οποιαδήποτε άλλη ηλεκτρονική συσκευή ή παιχνίδι που διαθέτει σύστημα επεξεργασίας εικόνας και ήχου εντός του σχολικού χώρου. Ο ανάλογος εξοπλισμός που τους διαθέτει το σχολείο στο οποίο φοιτούν, χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της διδακτικής πράξης και της εκπαιδευτικής διαδικασίας γενικότερα και μόνο υπό την εποπτεία/επίβλεψη του εκπαιδευτικού.
Αντιθέτως, για τους εκπαιδευτικούς έχουμε τα εξής:
Οι εκπαιδευτικοί εκτός από τις διαθέσιμες από το σχολείο ηλεκτρονικές συσκευές (H/Y, laptops, tablets, διαδραστικούς πίνακες κτλ),δύνανται να χρησιμοποιήσουν και το δικό τους προσωπικό ηλεκτρονικό εξοπλισμό κατά τη διάρκεια της διδακτικής πράξης και για τις ανάγκες αυτής αλλά και στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας γενικότερα τηρώντας τους κανόνες ασφάλειας και τις σχετικές διατάξεις περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων των μαθητών και των εκπαιδευτικών (νόμοι 2472/1997(ΦΕΚ 50,τ.Α’/1997) και 3471/2006(ΦΕΚ 133/τ. Α’/2006).
Σε κάθε περίπτωση, διαχρονικά, τα κινητά αποτελούν έναν απαγορευμένο καρπό για τα ελληνικά σχολεία.
Κι αν δεν είναι τόσο επικίνδυνα;
Τα όσα λέγονται παρακάτω αφορούν κυρίως στα λύκεια, καθώς για τις προηγούμενες βαθμίδες της εκπαίδευσης διατηρώ ακόμα τις επιφυλάξεις μου.
Είναι σχεδόν αυτονόητο ότι η πλειονότητα των μαθητών λυκείου έχει κινητό τηλέφωνο, συνήθως smartphone, και ό,τι η πλειονότητα όσων το διαθέτουν, το φέρνουν μαζί τους και στο σχολείο, έστω και απενεργοποιημένο. Είναι επίσης σαφές ότι τα κινητά τηλέφωνα χρησιμοποιούνται τόσο κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά και εκτός αυτής, στα διαλείμματα, είτε για την επικοινωνία είτε για την ψυχαγωγία — ή και διασκέδαση — των ίδιων των μαθητών, με ποικίλους τρόπους. Το να θεωρούμε, λοιπόν, πως μία δια νόμου απαγόρευση της χρήσης τους θα τα εξοβελίσει, μαζί με τα όσα αρνητικά φέρνει η χρήση τους, από τα σχολεία, δεν είναι παρά μία αυταπάτη.
Γιατί να δείξεις στα παιδιά πώς θα μπορούσαν να κάνουν κάτι όταν μπορούν να το κάνουν και μόνα τους;
Χρειάζεται όμως να τα διώξουμε από τα σχολεία;
Όταν πρωτοξεκίνησα να διδάσκω σε τάξεις λυκείου, είχα την ίδια θέση με τον νομοθέτη απέναντι στη χρήση κινητών τηλεφώνων εντός της τάξης: μακριά κι αγαπημένα. Ωστόσο, καθώς σχεδίαζα ένα φύλλο εργασίας για ένα μάθημα, συνειδητοποίησα πόσο χρήσιμο θα ήταν να μπορούσαν τα παιδιά όλα να χρησιμοποιήσουν το geogebra μέσα στην τάξη και, με λίγη τεχνική βοήθεια ίσως, να αλληλεπιδράσουν πολύ καλύτερα με τις μαθηματικές έννοιες του κεφαλαίου. Δυστυχώς, όμως, δεν είχα στη διάθεσή μου ούτε διαδραστικό πίνακα, ούτε είχαμε πρόσβαση στο εργαστήριο των υπολογιστών ούτε μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε κάποιον προβολέα για να τους δείξω, έστω, τα όσα θα μπορούσαν να κάνουν.
Αλλά, γιατί να δείξεις στα παιδιά πώς θα μπορούσαν να κάνουν κάτι όταν μπορούν να το κάνουν και μόνα τους; Αυτή η σκέψη ήταν που με βοήθησε να αλλάξω τελείως τη στάση μου απέναντι στα κινητά. Αφού τα παιδιά τα έχουν στις τσέπες, τους στις τσάντες τους ή — το πιο συνηθισμένο — κάτω από τα θρανία τους ή κρυμμένα μέσα στα βιβλία και τις κασετίνες τους, γιατί να μην τα βγάλουν έξω; Γιατί να μην πάρουν αυτά τα μικρά θαύματα της τεχνολογίας και να ανακαλύψουν με τα ίδια τους τα χέρια τη γνώση;
Ξαναέγραψα όλο το φύλλο εργασίας με αυτό κατά νου: τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν τα κινητά τους μέσα στο μάθημα — όσο θα δουλεύαμε πάνω στο φύλλο εργασίας — και να κατασκευάσουν μόνα τους ό,τι ήταν απαραίτητο. Αμέσως μόλις ολοκλήρωσα την προετοιμασία του, έστειλα στην ομαδική της τάξης μας στο messenger ένα κατεβατό που εξηγούσε ό,τι χρειαζόταν να κατεβάσουν για την επόμενη ημέρα και όσα έπρεπε να έχουν κατά νου — έναν μικρό οδηγό για το geogebra, επί της ουσίας.
Το συγκεκριμένο φύλλο εργασίας είχε αρκετά καλή απόδοση, καλύτερη από αρκετά προηγούμενα, σε έναν μεγάλο βαθμό λόγω της πιο εκτεταμένης εμπλοκής των μαθητών στη διαδικασία. Σαφώς και η παραπάνω πολιτική ένταξης του κινητού τηλεφώνου στην εκπαιδευτική διαδικασία συνεχίστηκε και στα επόμενα μαθήματα και, ειδικά, σε όσα φύλλα εργασίας ακολούθησαν με δύο σημαντικά οφέλη:
- Τα ίδια τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να είναι πιο δημιουργικά και να αποκτήσουν μεγαλύτερη οικειότητα με τις έννοιες που πραγματευόμαστε στο μάθημα. Είχαν επίσης την ευκαιρία να δουν και τα κινητά τους τηλέφωνα στην πράξη σε ένα άλλο πλαίσιο, εκπαιδευτικού χαρακτήρα, σαν μηχανές μέσα από τις οποίες μπορούσαν να μάθουν και να γνωρίσουν νέα πράγματα.
- Ο ίδιος, ως εκπαιδευτικός, είχα την ευκαιρία να θέσω στο τραπέζι της τάξης πολύ περισσότερα και αρκετά πιο πολύπλοκα μαθηματικά φαινόμενα, έχοντας την τεχνολογία στο πλευρό μου. Μπορούσα να μιλήσω για πράγματα που «χάιδευαν» έννοιες που κανείς εξερευνά τυπικά σε μεταλυκειακό επίπεδο και αυτές να είναι κατανοητές σε ένα επίπεδο λυκείου, με τις προϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών.
Αν δεν είναι δουλειά του εκπαιδευτικού να βρίσκεται διαρκώς στην αιχμή του δόρατος, ποιου είναι;
Σαφώς, τα παραπάνω έρχονται με ένα τίμημα. Πρέπει, επιτρέποντας τη χρήση κινητών τηλεφώνων μέσα στην τάξη, να έχουμε διαρκώς στον νου μας ότι αυτά προορίζονται μόνο για τους σκοπούς του μαθήματος και της μάθησης και όχι για κάτι άλλο. Πρέπει πλέον εμείς, ως εκπαιδευτικοί, να είμαστε θεματοφύλακες των προσωπικών δεδομένων των μαθητών, να τους δείχνουμε με την ίδια τη στάση μας πώς κανείς σέβεται τον άλλον, πώς χρησιμοποιεί αυτές τις πολυδύναμες συσκευές αποδοτικά, ορθά και συνετά. Πρέπει εμείς να αναλάβουμε πολλούς και πολύπλοκους ρόλους, να είμαστε διαρκώς ενήμεροι για τις νέες τεχνολογίες, να αναλάβουμε την ευθύνη που έχουμε απέναντι στα παιδιά μας σε σχέση με αυτές και τα όποια ρίσκα ενέχει η χρήση τους.
Είναι σαφές ότι, για να αποφύγουμε νόμους και υπουργικές αποφάσεις «μπαμπούλες» όπως αυτούς που έχουμε τώρα σε σχέση με τη χρήση κινητών τηλεφώνων μέσα στα σχολεία, για να μπορέσουμε να δρέψουμε τους καρπούς των νέων τεχνολογιών και να πάμε τη διδασκαλία μας ένα βήμα παρακάτω, οφείλουμε οι ίδιοι, ως εκπαιδευτικοί και επιστήμονες, να κάνουμε αυτό το βήμα παρακάτω. Ένα βήμα, εκ πείρας, πολύ ευχάριστο και δημιουργικό!
