พิจารณาจากคุณค่าหรือศีลธรรม
Value judgment vs. moralistic judgment
บทความนี้เป็นหนึ่งในซีรี่ย์ของ NVC key differentiations สำหรับคนที่ไม่รู้จัก key differentiations มาก่อน เล่าคร่าว ๆ คือของ 2 สิ่งที่เราต้องแยกออกจากกันให้ได้ เพราะด้านซ้ายจะช่วยสร้างความสัมพันธ์ระหว่างสื่อสาร ส่วนด้านขวาจะทำร้ายความสัมพันธ์
พิจารณาจากคุณค่า
ใน Nonviolent Communication เราเชื่อว่าเบื้องหลังพฤติกรรมของคน ๆ หนึ่งเป็นไปเพื่อตอบสนองความต้องการบางอย่าง เบื้องหลังพฤติกรรมของผมก็เป็นไปเพื่อตอบสนองความต้องการบางอย่าง
เราเรียกความต้องการที่คน ๆ หนึ่งยึดมั่นถือมั่นในชีวิต ว่าคุณค่า เช่นจากประสบการณ์ที่ผมเติบโตมา ผมอาจจะยึดมั่นในอิสรภาพ เชื่อว่าในฐานะสิ่งมีชีวิตตัวหนึ่ง ผมควรมีอิสระในการ
- เห็นและได้ยินสิ่งที่กำลังเกิดขึ้น
- รู้สึกกับสิ่งที่ผมสัมผัสได้
- บอกความรู้สึกและความคิดที่ผมมีออกมาอย่างซื่อสัตย์
- ร้องขอในสิ่งที่ผมต้องการ
- เสี่ยงเพื่อตัวเอง
ขณะเดียวกันผมก็ต้องเปิดใจรับว่ามันเป็นธรรมดาที่คนอื่นที่เติบโตมาในประสบการณ์ที่แตกต่างกันจะมีความเชื่อและคุณค่าที่ยึดมั่นแตกต่างกัน
การพิจารณาผมจากคุณค่า คือการตีความว่าเบื้องหลังพฤติกรรมหนึ่ง ๆ ของผม เป็นเพราะผมยึดมั่น/ถือมั่นคุณค่าหนึ่ง ๆ เช่นถ้ามาคนถามผมว่า
ผมกำลังพูดเสียงดังเพราะผมกำลังรู้สึกโกรธที่ไม่ได้รับอิสรภาพในการทำงานเท่าที่ผมคาดหวังใช่ไหม
ประโยคลักษณะนี้เปิดโอกาสให้ผมกลับมาค้นใจตัวเองแล้วชัดเจนกับสิ่งที่กำลังเกิดขึ้นภายในใจผมมากขึ้น นอกจากนี้ยังเพิ่มโอกาสที่ผมจะแบ่งปันสิ่งที่เกิดภายในใจผมออกไป ซึ่งจะสานสัมพันธ์ให้ผมกับผู้พูดสนิทใจกันยิ่งขึ้นอีกด้วย
สรุปแล้ว ผมเข้าใจการพิจารณาด้วยคุณค่าว่าเป็นการตีความเบื้องหลังพฤติกรรมของคน ๆ หนึ่งด้วยคุณค่าที่เขาคนนั้นยึดมั่น
พิจารณาจากศีลธรรม
เป็นการตัดสินคน ๆ หนึ่งจากคุณค่าที่สังคมในบริบทนั้นยึดถือ เช่น ในสถานการณ์เดียวกันกับด้านบน อาจจะมีคนบอกกับผมว่า
ผมที่เด็กกว่าการไปพูดเสียงดังกับหัวหน้าที่มีคุณวุฒิสูงกว่าเป็นสิ่งที่ไม่ควรทำเพราะที่นี่เราให้ความสำคัญกับความเคารพ
เมื่อเราเอาคุณค่าของสังคมในบริบทนั้นเป็นที่ตั้ง ไม่ว่าสิ่งนั้นจะเป็นกฏหมาย, คำสอนของศาสนา, ธรรมเนียมปฏิบัติในครอบครัว หรืออะไรก็ตาม ผลลัพธ์จากการพิจารณาก็จะเหลือแค่ควร/ไม่ควรหรือถูก/ผิดเท่านั้น ถ้าผมได้ยินข้อความข้างต้นนี้ตอนผมมีความมั่นใจในคุณค่าของตัวเอง ผมก็อาจจะมองเห็นคุณค่าที่แตกต่างกันของผมกับสังคมในขณะนั้นได้ แต่ถ้าผมอยู่ในช่วงเปราะบาง มีโอกาสสูงมากที่ผมจะตีความไปว่าคุณค่าผมไม่ได้รับความสำคัญ ซึ่งถ้าผมยอมรับว่าคุณค่าของผมไม่สำคัญก็จะรู้สึกเศร้ากับการด้อยค่าตัวเอง หรือผมเห็นต่างว่าคุณค่าผมคู่ควรจะได้รับความสำคัญ ผมก็อาจจะโกรธและเลือกใช้ความรุนแรงเพื่อต่อสู้ให้กับคุณค่าที่ผมยึดมั่น ไม่ว่าจะเลือกทางใด ผมก็ปิดประตูแห่งความเข้าใจทั้งนั้น
สรุปแล้ว การพิจารณาจากคุณค่าที่คน ๆ นั้นยึดถือเป็นการให้ความเคารพกับคน ๆ นั้น เป็นการยืนยันว่าในพื้นที่ของบริบทนี้มีที่ให้เค้าอยู่ เป็นการเปิดประตูแห่งความเข้าอกเข้าใจและเป็นการเติมพลังชีวิตให้กับโลกใบนี้ ส่วนการพิจารณาจากศีลธรรมหรือคุณค่าของสังคมหรือคุณค่าคนอื่นคนใดเป็นที่ตั้ง เพิ่มโอกาสที่จะนำไปสู่ความขัดแย้งและปิดประตูแห่งความเข้าใจ จึงเป็นการริดรอนพลังชีวิตจากโลกใบนี้
ถ้าพบว่าเรากำลังอยู่ท่ามกลางความขัดแย้งและอยากเพิ่มโอกาสที่เราจะได้ยินกัน ให้ลองพิจารณาทั้งตัวเองและคนอื่น ๆ ด้วยไม้บรรทัดของเค้า ด้วยคุณค่าที่เค้ายึดมั่นดูนะครับ ตราบใดที่เราให้น้ำหนักกับคุณค่าของทุกคนอย่างเท่าเทียม ผมเชื่อว่าเราจะมีโอกาสมากขึ้นที่ความขัดแย้งจะนำไปสู่การเติบโตของทุกคน ๆ แทนที่จะเป็นความแตกแยกครับ
