Öz Şefkatli Farkındalık İle Buluşmak

Son zamanlarda ismi çok duymaya başladığımız öz şefkat kavramını, literatüre ve günlük hayatta uygulanabilir bir çerçevede insanlığa sunan, öz şefkatin annesi Dr.Kristin Neff ve babası Dr.Christopher K. Germer’in beraber kaleme aldığı “Öz Şefkatli Farkındalık Uygulama Rehberi” nin girişinde Mevlana Celaleddin Rumi’nin şu sözü yazar: “Görevin sevgiyi aramak değil, yalnızca sevgiye karşı kendi içinde inşa ettiğin engelleri aramak ve bulmaktır.” Burada anlatılmak istenen; çeşitli zihinsel çarpıtmalar ile sosyal olarak öğrendiğimiz ya da sosyokültürel normlar nedeniyle maruz kaldığımız ve esasen bireysel iyi oluşumuza hizmet etmeyen engelleri arayıp, şefkatle, farkındalık okyanusunun yüzeyine çıkarabildiğimizde; sevgiyle olan derin bağımızı da yeniden güçlendirebileceğimizi ve yaşamımızı sevgiyle inşa edebileceğimiz yolların olduğunu hatırlatmaktır.

Nedir ve Neden Özşefkat?

Öz şefkatin en kısa ve öz tanımı ise; sevdiğiniz birine veya arkadaşınıza verdiğiniz nezaket ve lütfu samimiyetle ve sadelikle kendinize vermek olarak aktarılabilir. Bunun için acı çektiğimiz zamanlarda; mükemmel olmak zorunda olmadığımızı, hata yapabileceğimizi ve herkes gibi kendimizin de önce kendimizin şefkatine ve anlayışına ihtiyacımızın olduğunu bilmemiz çok değerli. Bunun nedenle; kendimizi ve kusurlarımızı kucaklamayı öğrendiğimizde, gelişmek ve başarmak için de ihtiyacımız olan psikolojik dayanıklılığı (zor ya da olumsuz yaşam olaylarına karşı uyum sağlayıp, kendini toparlayabilme gücü) elde edebiliriz. Bu da bizi hatalarımızın öğretileri ile zenginleştirerek, hayallerimize hem daha keyifli, hem daha yüksek enerji ile, hem de daha odaklanmış bir şekilde ulaştırabilir.

Öz Şefkatli Farkındalığın Bileşenleri ve Öz Nezaket

Öz şefkatli farkındalık deneyimini, bir tuvale benzetecek olursak; bu tuvalin zor zamanlarda ayakta durarak bize destek olabilecek o muhteşem resmi taşıyabilmesi için üç temel bileşeni bulunur (Germer ve Neff,2019). Öz nezaket, ortak insanlık hali ve farkındalık. Bunlardan “öz nezaket”; kişisel eksikliklerimizi ya da hatalarımızı fark ettiğimiz anda; içimizde yüksek tondan ve sert bir şekilde eleştiren yargılayıcı sesin yerine; destekleyici, yeniden denemeyi teşvik eden, umut veren, yaşadığımız deneyimi onurlandıran bir tutum ile yaklaşmaktır. Kendimizi samimiyetle ve koşulsuz olarak kabul edip, yüzleştiğimiz aşama olarak da tanımlayabiliriz.

Peki ya, Ortak İnsanlık Halimiz?

Psikoloji bilimi biyopsikososyal insanı; bir varlık olarak tanımlar. Buna göre biyolojik, psikolojik ve sosyal bir varlıktır insan. İşte öz şefkatli farkındalığın ikinci bileşeni olan “ortak insanlık hali”nin de dayanağı; insanın en temel özelliklerinden olan sosyal olmak, birbirine bağlı olma duygusudur. Ortak insanlık hali dikkate alındığında; her insan gelişmektedir ve hata yapabilir. Her insan için yaşamda az ya da çok acı ve zorluk olduğu gerçeğini kabul eder. Her insanın yaşadığı deneyim ve acının düzeyi başka başka olsa da; insana dair acı çekme deneyimi ortaktır. Bu deneyimi insanlık olarak hala içerisinden geçmekte olduğumuz pandemi sürecinde daha da yakından yaşadık ve farkında olmasak da insanlık olarak birbirimiz ile ortak olan bağlarımızı fark etme, keşfetme fırsatı bulduk.

Farkında Mıyız?

Öz şefkatin üçüncü bileşeni “farkındalık” ise, çoğu zaman binlerce uyarana maruz kaldığımız her günün akışında; deneyimlerimizin net ve dengeli bir tutum ile farkında olmamız halidir. Farkındalık anlarında, düşünceler ve duygular o anda gökyüzünden gelip geçen bulutlar metaforu ile anlatılabilir. Farkındalık, hem deneyimimizle gelen acı ve zorlukların içine girip, gerektiği gibi deneyimlememizi; hem de özgürleşme vaktimiz geldiğinde zihnimizde sürekli dönen düşüncelerden ve duygularımızdan özgürleşerek, yeniden harekete geçmemize de destek olur. Denge ile kendimizi gözlemlerken, insanlığın ortak bilinci ve öz nezaket ile iç içe ve bir bütün olarak çalışır.

Öz Şefkat Kası ile Çalışmak

Kendi içimizde sevecenlikle (öz nezaket), bağlılıkla (ortak insanlık hali) bir anda oluş (farkındalık) halindeyken; kendimizle, diğerleriyle, dünyayla ve gelecekle (umut) ilişkimiz de dönüşür. Bedenimize gösterdiğimiz özen gereği, nasıl spor ile vücudumuzu şekillendiriyor ve kaslarımızın güçlenmesi için egzersiz yapıyorsak; psikolojik iyi oluşumuzun öz şefkatli farkındalık ile yükselmesi için de zihnimize bu deneyimi pratikler ile öğretebiliriz. Böylece hızla değişen ve belirsizliklerin yoğun olduğu yeni dünyada öz şefkat kasımız ile sağlam (resilient) yere basabilir ve kendimizi gerçekleştirme yolculuğunda kendimizin en iyi dostu olmayı seçebiliriz!

Herkese keyifli yolculuklar dileğiyle!

Doğru Bilinen Yanlışlar

1. Kendini sevmek, bencilliktir.

Hayır. Yalnızca kendini sevmek ve sadece kendi iyiliğini göz etmek bencillik olarak tanımlanabilirken; kendisini seven ve şefkatle yaklaşan insanlar, çoğunlukla sevgi ve şefkati diğer insanlara yayma konusunda da cömerttir.

2. Başarmak için kendini yargılamak, acımasız olmak şarttır.

Hayır. Başarılı insanlar kendilerini yargılamak yerine olayları ve yöntemleri sorgular; bunları analiz eder, çözümler ve yeniden inşa eder. Bunları gerçekleştirirken de; kendisinin en yakın arkadaşı, dostu gibi güven ve şefkat dolu bir dil ile destekler.

3. Başarılı ve mutlu insanlar asla hata yapmaz.

Başarılı ve mutlu insanlar, çoğunlukla ya geçmiş öz hatalarından ya da başkalarının hatalarından öğrenerek; başarıyı ve mutluluğu zaman içerisinde deneme yanılma yoluyla inşa ederler.

4. Kendime zaman ayırırsam, sorumluluklarımı aksatırım.

Tersine, bazen kendinize ayıracağınız öz şefkatli farkındalık içeren size özel 5 dakika, sizin kendinizi yenileyip, çözüm üretmeniz ve yeniden odaklanmanızı kolaylaştırabilir.

5. Kendimi suçluyorum ve iyi, güzel şeyleri hak etmiyorum.

Her insan değişmek ve gelişmek üzere dünyaya gelir ve her insan biriciktir. Her insan onurlu yaşama hakkına sahiptir ve her şeyden bağımsız olarak sadece insan olduğu için değerlidir.

6. Öz şefkati ancak güçsüzler deneyimlemek ister.

Aslında öz şefkati ancak kendisi ve yaşantıları ile yüzleşip, onları cesurca kabul edebilen, güçlü insanlar deneyimlemeyi seçer.

7. Öz şefkat, kendine acımaktır.

Öz şefkatte acımak yerine kişinin varoluşunu ve deneyimini onurlandırmak yer alır. Kişi ancak yaşadığı deneyimini onurlandırırsa, bu deneyim aracılığıyla sunulacak öğretinin yardımı ile bir üst basamaktaki hedefine çıkabilir.

KAYNAKÇA:

· Ceren Gürdere — Öz Şefkat ve Bilinçli Farkındalık. https://www.youtube.com/watch?v=UCpH8tnB43c

· Germer, C. K., & Neff, K. (2019). Öz şefkatli farkındalık uygulama rehberi. Çev: FT, Altun). İstanbul: Diyojen Yayınevi.

· Germer, C. K., & çeviren Handan Ünlü Haktanır. (2018). Öz şefkatli farkındalık = The mindful path to self-compassion ; çeviren Handan Ünlü Haktanır. Diyojen Yayıncılık.

· Neff, K. D., Kirkpatrick, K. L. ve Rude, S. S. (2007). Self-compassion and adaptive psychological functioning. Journal of Research in Personality, 41(1), 139–154.doi:10.1016/j.jrp.2006.03.004

· VO, D. X. (2015). Chapter 17: Self-Compassion Means Taking Care of Yourself. In Mindful Teen (pp. 199–208). New Harbinger Publications.