Zorlayıcı Duygular Çocukların Yanında İfade Edilmeli Mi?
Zorlayıcı duyguların çocukların yanında ifade edilmesiyle ilgili “doğru bilinen yanlışlar”
Çocukların yanında duyguları ifade etmek söz konusu olduğunda ebeveynler sıklıkla kafa karışıklığı yaşarlar. Özellikle olumsuz olarak adlandırılan “öfke”, “üzüntü” vb., hissedildiğinde zorlanılan duygular ortaya çıktığında çocuklara yansıtmamaya çalışmak ebeveynler arasında oldukça yaygın bir yaklaşımdır. Uzmanlar olarak bunun tamamen çocuğa zarar vermemek amaçlı yapılan bir yaklaşım olduğunun farkındayız. Ancak böyle davranmak doğru bilinen bir yanlıştır. Hissedilen duygular ifade edilmelidir. Bu blog yazımızda özellikle çocuklara hissettiğimizde zorlandığımız duyguları neden onlara yansıtmamız gerektiğini sebepleriyle açıklayacağız.
1) Duygular İfade Edilmediği Zaman Ortaya Çıkan Sonuçlar
Ebeveynler özellikle hissetmekten kaçınılan duyguların ifade edilmesi sonucunda çocuğun da bu duyguları yaşayacağını düşünerek duyguları yansıtmamaya özen gösterirler. ”Çocuğum üzülmesin.” Yaklaşımıyla yapılan bu davranışın aslında ilerleyen süreçlerde çocuğu daha fazla üzme ihtimali oldukça yüksektir. Bu duyguları sık sık gizleyen bir ebeveyn duygularını bastırmayı alışkanlık haline getirecektir. Genellikle duygular bastırıldığı zaman, artarak daha büyük problemlere neden olurlar. Örneğin, öfkeliysem bastırdığımda öfkem kontrol edilemez bir hal alarak yeri olmayan bir yerde ortaya çıkabilir. Çocuğuma haksız yere bağırabilir ya da söylememem gereken ağır şeyler söyleyebilirim. Dolayısıyla daha kontrolsüz ve kırıcı olmamak adına anın enerjisinde hangi duyguyu yaşıyorsam çocuğa bunu anlayabileceği bir dilde ifade etmem daha sağlıklı olacaktır.
2) Duyguları İfade Etme ve Düzenleme Becerisi
Çocuklar duyguları ifade etme ve düzenleme becerisini yetişkinleri izleyerek, onları model alarak öğrenmektedir. Duygu düzenleme, temel becerilerden biri olduğu için çoğunlukla bu beceriyi bakım verenleri gözlemleyerek öğrenmeye eğilim gösteririz. “Çocuğum üzülmesin, o da hayal kırıklığına uğramasın.” diye düşünülerek duygular ifade edilmediği zaman bir yandan çocuklar bu duyguları hiç yaşamamamız gerektiğini düşünebilirler. Diğer bir yandansa “Bu duyguları yaşadığımda yansıtmamalıyım.” düşüncesine kapılabilirler. Ancak bir önceki maddede de belirttiğimiz gibi duyguların bastırılması doğru bir duygu ifade etme ve düzenleme becerisi değildir. Bu davranışı örnek alan çocuk ilerleyen süreçlerde de duygularını ifade etmemeye eğilim gösterebilir. Bu da hem fiziksel hem de ruhsal farklı problemlere neden olabilir.
3) Ebeveynin İyi Oluşu İçin Duygu İfadesi
“İyi oluş” sürekli iyi hissetmek zannedilse de bizim kontrolümüz dışında hissettiğimiz zor duyguların varlığını kabul ederek onları bastırmamakla bağlantılıdır.
Ebeveynler duygularını ifade etmedikleri zaman uzun süreçte kendilerine zarar vermektedir. Çocuğun iyi oluş hali ile ebeveynin iyi oluş halinin iç içe olduğunu araştırmalar bize göstermektedir. İyi oluşu korumakta zorlanan ebeveynlerin/ bakım verenlerin çocuklarının da iyi oluş halinde problemler çıkma olasılığının yüksek olduğu araştırmalarda da gözlemlenmiştir.
4) Kusurları Kabul Etmek için Duygu İfadesi
“Hata yapmak” insanın doğasında vardır. Duygu ifadesi, hataların olağan olduğunu göstermek için değerlidir. Bir ebeveyn olarak hata yaptığımızda buna dair duygularımızı belli etmemek dışarıdan “mükemmellik” algısı yaratabilir. Çocuklara bizimde hata yapabildiğimizi göstermek ve buna üzülmenin normal olduğunu göstermek oldukça önemlidir. Çocuğun ilerideki hayatında hata yaptığında üzülmesinin, hatta bazen sinirlenmesinin normal olduğunu öğrenmesi için bu noktada duygularını ifade eden ebeveyne ihtiyacı vardır.
Hangisi Doğru Hangisi Yanlış?
- Çocuğa olumsuz duygularımızı yansıtmamalıyız çünkü yansıtarak onun da bu duyguları yaşayarak üzülmesine neden oluruz.
Yanlış
Duyguları açıkça çocuğun anlayabileceği bir dilde sözlerle ifade ederek yansıtmalıyız. Sözlerle ifade edilmeyen duygular davranışa yansıyabileceği için ifade etmezsek çocuğa karşı istemeden daha fazla zarar verecek bir davranışta bulunabiliriz.
2. Hata yaptığımızda buna yönelik duygularımızı ifade etmek çocuğa zarar vermektedir.
Yanlış
3. Hata yapıldığında ifade edilen duygular çocuğa herkesin hata yapabileceğini öğretmeyi sağlar. Hata yapmayı normalleştirmek için hata yaptığımda çocuğumun yanında duygularımı ifade etmeliyim.
Doğru
Herkesin zaman zaman hata yapabileceğini ve buna üzülmenin normal olduğunu çocuğun öğrenebilmesi için hata yapıldığında duyguların ifade edilmesi etkili olacaktır.
Psikolog Zeynep Bengisu Çetin
Kaynaklar
Morris, Amanda S.; Criss, Michael M.; Silk, Jennifer S.; Houltberg, Benjamin J. (2017). The Impact of Parenting on Emotion Regulation During Childhood and Adolescence. Child Development Perspectives. doi:10.1111/cdep.12238
Newland, L. A. (2015). Family well-being, parenting, and child well-being: Pathways to healthy adjustment. Clinical Psychologist, 19, 3–14. doi:10.1111/cp.12059
