Çocukların Duygu Düzenleme Sürecinde Ebeveyn Desteği
Öfke patlamaları, ağlama krizleri, çocukların duygu düzenleme becerileriyle yakından ilgilidir. Çocukların duygularına, istek ve ihtiyaçlarına ebeveynlerin nasıl tepkiler verdiği çocuğun duygusal gelişimi için önemlidir. Ebeveynlerle kurulan bu iletişim sayesinde çocuk, duygularını anlamayı, ifade etmeyi ve düzenlemeyi öğrenir. Duygu düzenleme; çocuğun duygularını tanıması, kabul etmesi, duygularını ifade etmesi ve sorunlarıyla başa çıkabilmesi için stratejiler geliştirmesi süreçlerini içerir.
Ebeveynler çocuklarının duygularına karşı destekleyici tepkiler verebilirken küçümseme ve cezalandırma yolları ile destekleyici olmayan tepkiler de verebilmektedir. Örneğin; bir çocuk üzgün hissettiğinde ve bunu ağlayarak dışa vurduğunda ebeveyn ona “Bunda ağlanacak ne var?” diyerek küçümseyebilir. “Odana git ve ağlaman bitmeden çıkma.”, “Sen ağlamayı kesmediğin sürece seninle konuşmayacağım.” gibi sözlerle ağladığı için kızarak onu cezalandırabilir. Bu ve benzeri cümleler çocuğun dünyasında nasıl etki yaratıyor olabilir?
Ebeveynin duyguları küçümseyici ve cezalandırıcı tepkilerde bulunması çocuğun duygusunu yaşamasına engel olabilir. Çocuk bu duygusundan dolayı suçluluk hissedip aynı tepkiyle karşılaşmamak için üzüntüsünü ifade etmekten kaçınabilir. Ayrıca ebeveyn çocuğunu özellikle üzgün olduğu zamanlarda cezalandırıyorsa çocuk üzüntüsünü bastırır ve bunu saldırgan davranışlarla dışa vurmaya çalışabilir. Duygular sözel ifade yoluyla dışa vurulamadığında ani patlamalar yoluyla ortaya çıkabilir. Buna ek olarak duyguları reddeden ebeveyne sahip çocukların daha fazla davranış sorunu yaşadığı bilinmektedir.
Ebeveynin çocuğun duygularına destekleyici olmayan tepkiler vermesi çocuğun duygularını anlama, ifade etme ve duygu düzenleme konularında zorluklar yaşamalarına neden olabilir. Buna karşılık duygu koçluğu yapan ebeveynler çocuklarının zorlandığı anlarda onlara durumun üstesinden gelebilmeleri için problemleri çözmelerinde rehberlik etmektedir. Çocukları duygularıyla başa çıkmaları konusunda serbest bırakan veya onların duygularını göz ardı eden ebeveynler de çocukların yaşadığı sorunlara ilişkin rehberlik etmek konusunda yetersizlik çekmektedirler. Bu süreçte çocuklar ebeveynlerinden duygularını bastırmasını öğrenirken bazıları da problem çözmeyi veya sosyal destek arama gibi başa çıkma yollarını öğrenir.
Duygu koçluğu; ebeveynin çocuğun duygularını fark etmesi, duygusunun ne olduğunu çocuğuna tanımlaması, duygusunu nasıl ifade edip düzenleyeceği konusunda çocuğa rehberlik etmesi süreçlerini içerir. Duygu koçu ebeveyn öncelikle çocuğun duygularını fark eder ve çocuğa yaşadığı duyguyu ifade eder. Böylece çocuğa duygularının onaylandığını ve kabul edildiğini göstermiş olur. Çocuğa duygusunu ifade ederken “Şu anda üzgün görünüyorsun.”, “İstediğin olmadığı için hayal kırıklığına uğradın sanırım.”, “Şu anda korkmuş hissediyorsun, öyle mi?” gibi cümleler kullanılabilir. Buna ek olarak çocuğun duygusunu düzenleyebilmesi için beraber olası çözüm yolları üzerine konuşulabilir.
Duygu koçluğu çocuğun duygu düzenleme becerisini geliştirirken aynı zamanda ebeveyn çocuk arasındaki bağı da güçlendirir. Bunu yapmak ise her zaman kolay olmayabilir. Çocuklar zor duygular yaşarken ebeveyn kendisini stresli hissedebilir. Böyle anlarda önce kendi duygularını fark etmek ve kendi duygularını düzenlemek çocuğa rehberlik etmek konusunda faydalı olacaktır.
Kaynakça
Pala, Ş. (2020). Annelerin duygu sosyalleştirme davranışları ile çocukların duyguları anlama becerisi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Parenting Science (2018). Emotion coaching: Helping kids cope with negative feelings. https://www.parentingscience.com/emotion-coaching.html adresinden edinilmiştir.
Işık Uslu, A.E. (2016). Annelerin çocukların duygularına ilişkin inançları ve çocuğun duygu düzenleme becerileri ile annelerin çocuklarıyla duygu içerikli konuşmaları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
