Bitcoin Neden Farklı

Bitcoinle yeni tanıştıysanız (yazı 2018'de kaleme alınmıştır), son birkaç ay sizin için oldukça çılgınca geçmiş olmalı. Bazı abartılı artışlar (tırmanışlar) ve adeta kalp durduran düşüşler, kolayca kontrol edilemeyen bir duygu hız trenine dönüşüyor. Fiyat hareketi hem heyecan verici hem de bazen acı verici, bu nedenle yatırım yaptığınız şeyi gözden kaçırmak kolay. Tüm coinler birlikte çalışıyor gibi görünüyor, peki fark nedir? Bir coin diğerinden nasıl ayırt edilir? Ve daha da önemlisi, bir yatırımcı bir coinin uzun vadeli değerinin ne olacağını nasıl bilebilir?

Bu makalede, Bitcoin’i farklı kılan şeyin ne olduğunu, Bitcoin’in tüm klonlamaya rağmen nasıl bir sistem olduğunu ve henüz tam olarak kopyalanamadığını anlatacağım.

Gerçek İnovasyon

Bitcoin’in değer teklifini gerçekten anlamak için biraz tarihe göz gezdirmek faydalı olacaktır. En yeni ICO’nun (Öncü Coin Arzı) veya altcoinin sonunda Bitcoin’i “geliştirecek” ve tüm sorunlarını çözecek olduğunu ve Bitcoin’in bazı “özellik” eksikliği nedeniyle tarihin çöplüğüne düşeceğini düşünmek cazip geliyor. Gerçekten de neredeyse her altcoin, ICO veya hard fork, temelde yenilikçi olduklarını düşünüyor. Kaçırılan şey, en büyük yeniliğin zaten gerçekleşmiş olmasıdır.

Merkezi olmayan dijital yoksunluk gerçek yeniliktir ve bu makalenin açığa kavuşturacağı gibi, bu türdeki ilk örnek olmasının yanı sıra tek coin olmaya devam etmektedir. Daha hızlı onay süreleri, Proof-of-Work dışındaki diğer kanıt sistemleri, Turing eksiksizliği, farklı imza algoritması, farklı işlem yöntemi ve hatta gizlilik gibi diğer tüm sözde yenilikler, dev inovasyon olan Bitcoin’in gerçekten küçük varyasyonlarıdır.

2011'den beri Bitcoin’e alternatifler önerildiğini ve bunların hiçbirinin fiyat, kullanım veya güvenlik açısından Bitcoin’in yerini almaya yaklaşamadığını hatırlamak önemlidir. IxCoin, 2011 yılında daha büyük blok ödülleri ve bir ön teşvik (yaratıcıya gönderilen çok sayıda token) ile oluşturulan bir Bitcoin klonuydu. Tenebrix, 2011 yılında oluşturulan ve GPU (Grafik İşleme Ünitesi) direnci eklemeye çalışan ve yine büyük bir öncül olan bir altcoindi. Solidcoin, 2011'de daha hızlı blok onay süreleri ve yine bir öncül ile yaratılan başka bir altcoin idi. Bu erken altcoin döneminden sağ kurtulan (ve zombi gibi varlığını sürdürmeyen) coinler, bir öncülü olmamayla kendilerini ayıran Namecoin ve Litecoin’dir.

ICO’lar da yeni değil. Mastercoin 2013'te bir ICO yaptı, tahmin ettiğiniz gibi, bir öncül ve o sırada 5000 BTC’nin (Bitcoin) üzerinde para topladı ve etrafındaki ekosistem çok durgun olduğu için kendilerini Omni olarak yeniden markalamak zorunda kaldılar. Factom, 2015 yılında bir ICO yaptı, 2000 BTC’nin üzerinde para topladı ve paraları bittiği için birden fazla ek finansman turu toplamak zorunda kaldı. Diğer bir deyişle, tüm bu “heyecan verici” yeni coinler genellikle çok kötü performans gösterdi ve aslında pek fayda sağlamadı.

Altcoin’ler ve ICO’lar birçok farklı “özellik” denedi ve çoğu yararlı olmadı veya benimsenmedi. Peki, ne veriyor? Bitcoin neden ekosistemde özel bir yere sahip görünüyor? Bitcoin neden farklı? Bitcoin’i diğerlerinden farklı kılan iki benzersiz yönü keşfediyoruz: “ağ etkisi ve merkeziyetsizlik”.

Ağ Etkisi (“Ağ Etkisi, artan sayıda insan veya katılımcının bir mal veya hizmetin değerini geliştirdiği bir olgudur.”)

Bitcoin en büyük ağa sahip olduğundan ve ağ etkisinden kazanç sağladığından, diğer coinler aslında dev bir yakalama oyunu oynuyor. Bitcoini 7 günlük bir haftaya benzetecek olursak diğer tüm altcoinler küçük bir varyasyondur. (4 günlük haftamız olsun! Günü 18 saat yapalım! Günleri farklı bir şekilde yeniden adlandıralım! Hafta uzunluklarını bir merkezi otoritenin kaprislerine göre değiştirelim!) Söylemeye gerek yok, bu tür “yenilikler” en iyi ihtimalle önemsizdir ve genellikle benimsenmez. Bunun nedeni, Bitcoin’in ağ etkisinin zamanla artması ve ağı kullanan kişilerin ağın standartlarına göre optimize edilmesi ve giderek daha fazla insanı bünyesine almasıdır.

Ağ büyüdükçe, her bir norm için artan ince ve görünmeyen faydaların olduğunu görüyoruz. Yüzeyde verimsiz görünen şey aslında norma uyan insanlara fayda sağlayan ikinci ve üçüncü derece etkilere sahiptir. Örneğin, bir araba katı zeminde kullanım için optimize edildiğinden, bir araba uçmaz veya su üzerinde gitmez. Ekstra özelliklerin olmaması, park etmesi daha kolay (teorik bir tekne/araba/uçak hibridinden daha küçük boyutlu), bakımı daha ucuz ve yakıt temini gibi özellikleri olduğundan, aracı daha kullanışlı hale getirir.

Ek olarak, bu normlar zamanın testine dayanmış ve açık olmayan şekillerde dayanıklılıklarını kanıtlamıştır. Örneğin bir araba/uçak hibriti ile uçan ilk kişi olmak istemezsiniz çünkü böyle bir aracın ne kadar güvenli olduğunu bilemezsiniz. Etrafta olan diğer şey göreceli güvenliğini kanıtladı. Bitcoin, bir anlamda, herhangi bir güvenlik kusurunu ortaya çıkarmak için dünyanın en kapsamlı hata ödül programına¹ sahiptir. Sonuç olarak; Bitcoin, kendi güvenliğini gerçekten test edebilecek tek şey olan “zamanla” kanıtladı. Diğer tüm coinler çok daha genç ve/veya daha az güvenli olduğu kanıtlandı.

Gerçekten de bu özelliklerin birçoğunun şüpheli doğası zamanla apaçık hale gelir. Örneğin, Ethereum’un Turing eksiksizliği, tüm platformu daha savunmasız hale getirir (bkz. DAO (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon) ve Parite hataları). Buna karşılık, Bitcoin’in akıllı sözleşme dili olan Script, tam da bu nedenle Turing’in eksiksizliğinden kaçındı! Kripto paranın merkezi otoritesinin olağan tepkisi, bu tür güvenlik açıklarını daha da otoriter davranışlarla (kurtarmalar, hard forklar vb.) düzeltmektir. Başka bir deyişle, ağ etkisi ve zaman, altcoinleri daha da kırılgan hale getirmek için merkezileşme ile birleşiyor.

Bitcoin en büyük ağa sahiptir ve bu, Bitcoin’in en fazla kullanıcıya sahip olmaktan fayda sağladığı anlamına geliyor. Örneğin popüler bir telefon için aksesuar almak, popüler olmayan bir telefondan çok daha kolaydır. Bitcoin etrafındaki ekosistem, Bitcoin’i almayı ve tutmayı, altcoininiz veya haftanın ICO’su olarak söylemekten çok daha kolay hale getirir.

Merkeziyetsizlik

Bitcoin’in haricindeki coinlerin sahip olmadığı diğer ana özelliği, merkeziyetsizliktir. Merkeziyetsiz derken, Bitcoin merkezi sistemlerin aksine tekil bir başarısızlık noktasına sahip değildir. Diğer her coinin bir kurucusu veya kendi coinini yaratan bir şirketi vardır ve coin üzerinde en fazla etkiye sahip olan bu kurucu kişi veya şirketlerdir. Örneğin, kullanıcıyı zorlayarak gerçekleştirilen bir hard fork (geriye dönük yapılan ağı geriye sarma işlemi), coinin oldukça merkezi olduğunun bir göstergesidir.

Merkezileştirilmiş coinler, piyasanın taleplerine hızlı bir şekilde yanıt verebilmek adına kendilerini hızlıca güncelleyebilme “avantajına” sahiptir. Merkezilik, müşterilerine bir mal veya hizmet sunarak kâr elde etmeye çalışan yapılar için kesinlikle iyi bir şeydir. Merkezi bir yapı, pazar talebine daha iyi yanıt verebilir ve daha iyi kârlar için kendilerini güncelleyebilir.

Ancak para birimleri için merkezileşme kötü bir şeydir. İlk olarak, bir değer saklama aracı olan para için temel değer önermelerinden biri, niteliksel olarak “değişmeyen” bir şey olmaktır (diğer bir deyişle değişmezlik). Bir değer saklama aracı, niteliklerinin aynı kalmasını veya zamanla daha iyi olmasını gerektirir. Niteliklerini zayıflatan bir değişiklik (örneğin arzın enflasyonu, kabulün azalması, teminatın değişmesi) bir değer saklama aracı olarak paranın faydasını büyük ölçüde değiştirir.

İkincisi, para biriminin merkezileştirilmesi, genellikle yıkıcı bir etki yaratacak şekilde kuralları değiştirme eğilimindedir. Gerçekten de 20. yüzyıl ekonomisi, merkez bankalarının itibari paranın değer saklama aracını yavaş yavaş küçültmesinin hikayesidir. Hükümetler gibi güçlü kuruluşların desteğine ve tüm ülkede bir değişim aracı olarak neredeyse evrensel kullanıma rağmen, ortalama fiat para biriminin² (itibari para) bu nedenle 27 yıllık bir ömrü vardır. “Özellikler”, hızlı tepki verme yeteneği ve kullanım, bir para biriminin hayatta kalması için kıtlık ve değişmezlik kadar önemli değildir.

Bitcoin dışındaki kripto para birimleri ve ICOlar merkezidir. Bir ICO için bu açıktır. Çünkü ICO’yu düzenleyen ve tokeni oluşturan varlık, merkezidir. Coini çıkaranlar tokenin kullanımını değiştirebilir, coinin teşviklerini değiştirebilir veya ek tokenler çıkarabilirler. Ayrıca, malları veya hizmetleri için belirli tokenleri kabul etmeyi reddedebilirler.

Altcoinlerde de aynı sorun var, ancak bu kadar bariz bir şekilde değil. Genellikle yaratıcı, coinin fiili diktatörüdür ve bir hükümetin yapabileceği aynı şeyleri yapabilir. Vergiler (geliştirme vergisi, depolama vergisi vb.), enflasyon, kazananlar ve kaybedenler (DAO, konsensus değişikliği vb.) genellikle yaratıcılar tarafından belirlenir. Bir altcoin sahibi olarak, yalnızca mevcut lidere değil, aynı zamanda coinin gelecekteki tüm liderlerine de coinlerinize el koymaması, vergi vermemesi veya şişirmemesi için güvenmeniz gerekir. Başka bir deyişle, altcoinler ve ICO’lar niteliksel olarak fiattan (itibari para) farklı değildir. Altcoin ve ICO diyarlarında kendi paralarınız üzerinde egemen değilsiniz!

Bu, özellikle Bitcoin’in en büyük “rakibi” olan Ethereum’da keskin bir durumdur. Herhangi bir önlemle, Ethereum merkezi olarak kontrol edilir. Ethereum, kullanıcıların yükseltmeye zorlandığı en az 5 hard forka sahipti. DAO’nun başına gelen sorunu düzeltmek için çatallanmayı kullandılar. Şimdi yeni bir depolama vergisinden bile söz ediliyor. Merkezi kontrol, Ethereum’un başlangıçta yapmış olduğu büyük premine’da ( geliştirici ekip alokasyonu ) da göze çarpmıştı.

Bitcoin farklıdır. Satoshi’nin yaptığı en büyük şeylerden biri ortadan kaybolmaktı. Bitcoin’in ilk günlerinde Satoshi, geliştirilenlerin çoğunu kontrol etti. Ortadan kaybolarak, artık birbirinden hoşlanmayan tarafların (çeşitli bağlantılara sahip kullanıcılar) ağın nasıl işletileceği konusunda söz sahibi olduğu bir duruma sahibiz. Her yükseltme isteğe bağlıdır (yani soft forklar) ve hiç kimseyi Bitcoin’lerini korumak için herhangi bir şey yapmaya zorlamaz. Başka bir deyişle, tek bir başarısızlık noktası yoktur. Bitcoin, bir grup geliştiriciye bir otobüs çarpsa bile, her kullanıcıya seçenekler sunmaya devam edebilecek birden fazla açık kaynaklı uygulamanın bulunduğu bir sisteme sahiptir. Bitcoin’de, kendi bitcoinleriniz üzerinde egemensiniz.

Coinlerinizin faydasını azaltabilecek merkezi bir otorite olmadığı için bu çok iyi bir şey. Bu, Bitcoin’in aslında sınırlı olduğu (teorik veya geçici olarak sınırlı olmak yerine), çoğunluğun rızası olmadan niteliksel olarak değişmeyeceği ve dolayısıyla iyi bir değer saklama aracı olduğu anlamına gelir.

Sonuç

Bu noktada şu aklınıza takılıyor olabilir: “Ama çok fazla altcoin var ve Bitcoin’in piyasa üzerindeki dominansını azaltmaya başlıyorlar!” İlk olarak, piyasa değeri büyük ölçüde manipüle edilmiş bir ölçüdür. İkincisi, piyasalar doğası gereği çok hareketlidir ve kendilerini düzeltmek için geniş zamana ihtiyaç duyarlar.

Ağ etkisi ve merkeziyetsizlik nedeniyle Bitcoin, kendi tahtına göz dikmiş diğer kripto paralardan farklıdır. Bu, Bitcoin’in yerini alacak hiçbir şeyin olamayacağı anlamına gelmez. Böyle bir ifade, Bitcoin’in şansı konusunda aşırı geniş ve iyimser olacaktır.

Ancak kripto para piyasasının tarihini incelemekten açıkça anlaşılan şey, Bitcoin’in çok kolay vazgeçilemeyecek bir liderliği olduğudur. Ağ etkisi ve merkeziyetsizlik pahasına yeni bir “özellik” çok iyi bir takas değildir.

Bitcoin’in yerini almak için ne gerekir? Büyük olasılıkla, en az Bitcoin kadar büyük bir yenilik veya Bitcoin’i güvensiz kılan bir hata… Birkaç değişkeni değiştirmek, başka bir coinin yetişmesi için yeterli olmayacaktır. Ağ etkisi zaten Bitcoin’e özgü bir ekosistem oluşturduğundan, büyük bir özellik (ör. gizlilik) eklemek bile muhtemelen yeterli değildir.

Merkeziyetsizleşme de kolayca sağlanamıyor ve diğer kripto paralar, coinlerini bu yönde nasıl yönlendireceklerini çözemiyorlar. Değerli coinlerin yaratıcıları, ürünleri üzerinde güçlerini korumak için duygusal, ekonomik ve sosyal olarak teşvik edildikleri için merkeziyetsizlik istediklerini düşünmek zor.

Bitcoin farklıdır çünkü altcoinlerden farklı olarak Bitcoin yeni bir kategori oluşturmuştur ve bunun sonucunda ağ etkisine sahiptir. Bitcoin farklı olmaya devam edecek çünkü merkezileştirilmiş coinlerden farklı olarak pazara odaklı olarak değişmez ve el konulamazdır. Bunlar, büyük bir değer saklama aracının özellikleridir ve bu, Bitcoin’e başka hiçbir coinin sahip olmadığı bir yardımcı program sağlar.

Umutlu yatırımcılar olarak, Bitcoin’i iyileştirecek ve böylece bizi devrimde erken benimseyen³ yapacak bir altcoin veya ICO bulduğumuzda bu hayale inanmak cazip geliyor. Ne yazık ki bu hüsnükuruntular ağ etkisi veya merkeziyetsizlik kadar temel özellikleri değiştirmeyecek. Yedi yıl boyunca binlerce coin bu özellikleri kopyalamaya çalıştı ve aslında bu özellikler Bitcoin’in gerçek devrim olmasının nedeniydi.

Beni twitterdan takip edebilirsiniz: https://twitter.com/tonguc_nurcan

Michael Flaxman, Pierre Rochard ve David A. Harding’e teşekkürler.

Kaynakça

Jimmy Song, 2 Nisan 2018, https://jimmysong.medium.com/why-bitcoin-is-different-e17b813fd947

¹Hata ödül programı: Birçok web sitesi, kuruluş ve yazılım geliştiricisi tarafından sunulan ve bireylerin, özellikle güvenlik açıkları ve güvenlik açıklarıyla ilgili olanlar olmak üzere hataları bildirdikleri için tanınma ve tazminat almalarını sağlayan bir anlaşmadır.

²Fiat para birimi (İtibari para): İtibari para, hükûmet kararına dayalı çıkartılan, altın, gümüş vs. karşılığı olmayan, altında imzası olan yere ve düzenlediği kağıdın taklit edilemeyeceğine güven üzerine kurulmuş, mal ve hizmet alışverişi için kullanılan banka kağıdı veya kâğıt para demektir.

³Erken Benimseyen (Deniz feneri müşterisi): Belirli bir şirketin, ürünün veya teknolojinin erken müşterisi.

(Feragatname: Yazmış olduğum yazı yalnızca bilgilendirme amaçlıdır ve yatırım tavsiyesi içermemektedir.)