Geleceğin ödeme aracı Grin mi olacak?
Gizlilik ve hız üzerine kurulu olan Grin, kalabalık KriptoPara pazarında kendine alan açmayı becerebilecek mi? Yazımızda…
Bir önceki yazımızda en son ortaya çıkan ‘hip’ teknolojilerden MimbleWimble’a göz atmıştık. MibleWimble Bitcoin benzeri bir Blockchain. Asıl ilginç olan ise üzerine kurulu uygulamalar. Aynı yazıda kısaca bu uygulamalardan Beam’e bakmıştık. Daha ilginç olan uygulama Grin ise bu yazımızda.
Grin nedir?
MimbleWimble’in çıktığı ikinci proje olan Grin, çıkış olarak Bitcoin’ çok benziyor.
Örneğin, lideri olan Ignotus Peverell’in kim olduğunu kesinlikle bilinmiyor. Ignotus Peverell geçtiğimiz yıl yapılan Grin konferansına text-to-speech teknolojisi ile katıldı. Katılımcıların sorularını yazdığı metni seslendiren bir yazılım aracılığı ile cevaplandırdı. (bu garip/komik prezentasyonun videosu aşağıda)
Bunun yanında Grin girişim sermayesi benzeri herhangi bir yatırım almadı, bundan sonra da sadece crowdfunding (kitlesel fonlama) ile yoluna devam etmeyi planlıyor. Bunu özellikle önemsiyorlar zira yatırım aldıklarında aslında gerçekten odaklanmaları gereken gizlilik ve kullanılabilirlik alanları yerine yatırımcıya vaad ettiklerini gerçekleştirebilmek adına değer artırıcı konulara zaman ayırmak zorunda kalmaktan korkuyorlar. Zaten ne bir ofisleri var ne de bir organizasyonları, aynı Bitcoin’in ilk günlerindeki gibiler.
Grin yaratıcıları, Bitcoin’in para saklama aracı olarak piyasanın ağır ağabeyi olarak hakimiyetini sürdüreceğini, kendi paraları olan Grin’in ise ödeme aracı olarak kullanıcılara pratik ve tam gizlilik sağlayan bir mekanizma kuracağını düşünüyorlar.
Bunu gerçekleştirebilmek için de teknik olarak basit, hafif ve gizli bir para yaratmanın yanında ekonomik olarak da Bitcoin gibi deflasyona yol açan (giderek azalan) bir para yaratım politikası yerine, enflasyonist (sabit olarak aynı hızda artan) bir para yaratım politikası sürdüreceklerini açıklıyorlar.
Bu para politikası aslında ilginç bir detay: Para sabit şekilde artacağı için, ikinci yıl ilk yıl piyasaya çıkan kadar para yaratılacak. Üçüncü yıl o ana kadar yaratılmış toplam para stokunun %50'si, dördüncü yıl %33'ü, onuncu yıl 10%u olacak şekilde giderek azalan oranda. Bu nedenle ilk yıllarda para arzı çok fazla olduğu için yani ciddi bir enflasyon yaşayacağı için insanlar parayı ellerinde tutmak yerine (paranın değer saklama özelliği) alışverişte kullanacaklar (paranın ödeme aracı özelliği). Ancak ilk 15–20 yıl sonrası yıllık enflasyon %2'lere inip arz mevcut para miktarına göre iyice azalınca parayı elde tutmak değerli hale gelecek.
Peki neden popüler oldu bu kadar bu Grin?
Grin’in bu kadar popüler olmasının belki de en önemli nedeni yukarıda da bahsetmeye çalıştığımız Bitcoin benzeri cypherpunk köklere sahip olması. Zira cypherpunklar bireyin özgürlüğünü ve devlet benzeri otoritelere karşı bağımsızlığını savunurken, bunu bir organizasyon altında yapmaları durumunda, otoritelerin uygulayacakları baskılar ile organizasyonlarını ezeceği, kişileri ise hapis de dahil türlü yaptırımlar ile yıldıracağı korkusunu taşıyorlar. Kişilerin gizliliğini ve bağımsızlığını savunabilmek için kendilerinin de gizli olması gerektiğine inanıyorlar. (Bu nedenle Satoshi ismini gizli tuttu, Wikileaks aracılığıyla Bitcoin ortaya çıktığı anda sırra kadem bastı — tüm hikayesi bu yazımızda).
Bitcoin benzeri felsefeye sahip bir oluşum olarak başka KriptoParalar (Monero, Dash, Zcash) gibi kurucu ekip olarak para yaratımı başlamadan kendilerine baştan bir pay almamaları onları kripto camiası içinde saygın bir yere koyuyor. Çünkü “premine” ya da “founders’ share” de denen bu tip bir uygulamanın adil bir paylaşım olmayacağına inanıyorlar.
Bunun yanında Bitcoin’in başlangıcındaki hızlı gelişimi ve fırsatı kaçıran ciddi bir kesim de, şimdi yeni çıkan bu oluşuma erken katılarak oluşacak fırsatlardan olabildiğince çabuk faydalanma peşinde — ama bu kesimin bir sonraki kısmı okumasında fayda var.
Ama sadece cypherpunk topluluğu değil Grin’i popüler yapan. Her ne kadar dışarıdan yatırım almasa da girişim sermayeleri bir şekilde projeye destek oluyorlar. Nasıl mı? Bir önceki yazımızda bahsettiğimiz değişen yatırımcılık kapsamında. Grin 15 Ocak itibari ile çalışmaya başladı ve işlemler karşılığı madencilere para yaratma hakkı verdi. İşte pek çok girişim sermayesi de şu anda para harcayıp makine satın alarak ve enerji harcayarak madencilik yapıyor. Amaçları Grin parasına rekabet artmadan erkenden sahip olabilmek.
Yine de bu yatırımcıların, benzer şekilde para yaratımına başlamadan önce büyük sükse yapmış “mahremiyet” esaslı diğer paraların yaratılmaya başladıktan sonraki sürede geçirdikleri değer değişimlerini iyi incelemelerinde fayda var. Bakın, Monero, Zcash ve Ravencoin, ilk çıkışlarından sonra değerlerini ne kadar kaybetmiş:
Bir başka hipotez ise şu: Bitcoin artık para olarak değer saklama (SoV- Store of Value) konusunda kendini kanıtladı. İnsanlar ona bir değer atfediyor. Üstelik arzı kısıtlı olması değerinin artacağı yönündeki beklentileri de artırıyor aynı zamanda. Ancak Bitcoin teknik kısıtlarından ve yavaş gelişiminden dolayı paranın bir diğer önemli özelliği olan ödeme aracı (MoE- Medium of Exchange) olma konusunda ise geride kalıyor. (Lightning Network gibi bu alanda çalışan girişimler var tabii). Dolayısıyla pazarda özünde bir ödeme aracı olacak bir başka paraya ihtiyaç hala var gibi. Grin de Bitcoin’e yakın felsefesi ve mahremiyet konusunda ön plana çıkan özellikleri ile bu boşluğu doldurmaya en büyük aday.
Neleri eleştiriliyor?
Grin ile ilgili eleştirilerin ana odak noktası, aslında övünerek bahsettikleri yatırım almama konusu. Bazıları, Grin yaratıcı ekibinin dış bir yatırım almaması nedeniyle kendisini baskı altında hissetmeyeceklerini ve bunun da koydukları hedefleri zamanında gerçekleştirmek için kendilerini zorlamayacaklarını düşünüyor.
Bunun dışında eleştirilen konulardan biri de ekonomik: Grin’in para yaratım politikası. Bitcoin’in fiyatının artmasındaki en önemli konulardan biri zamanla kullanımı artarken yaratılan Bitcoin’in azalacak olması. Piyasadaki Grin miktarının sürekli artacak olması onu Bitcoin benzeri spekülatif bir değer artışına gitmesini engelleyebilir. Grin’in buna yanıtı şu: “Bitcoin’in başlangıcında fazla fazla yaratılan para, hasbelkader işi başında dalgayı yakalayanlara inanılmaz kazançlar sağladı ancak yaratılan değer ufak bir azınlığın elinde kaldı. Biz bu yaratılacak değeri daha geniş bir kitleye dağıtmak için daha egaliter bir yapı öngörüyoruz, bu nedenle para arzının sürekli olarak artıracağız”
Akla gelen soru işaretlerinden biri de gizlilik ile geniş kitleler tarafından adaptasyon arasındaki çelişki. Biliyorsunuz özellikle KriptoPara borsaları bu dünyaya adım atmanın en temel yollarından biri. Ancak merkezi çalışan KriptoPara borsaları otoritelerin denetimi altında olduğu için müşterilerinin gerçek bilinen kişiler olduğunu sıkı takip etmek zorundalar (AML/KYC prosedürleri ile). Grin gibi tam gizli olduğunu iddia eden bir para bu borsalarda nasıl işlem görecek? İşlem gördüğü durumda gizlilikten ödün vermiş olacak mı? Ya da hiçbir ödün vermeyecek ve geniş kitleler tarafından adapte edilmeyen, sadece baskı altındaki rejimlerde yaşayanlar tarafından kullanılan ufak (niş) bir para olarak mı kalacak? Grin yaratıcıları Bitcoin üzerine inşaa edilen Lightning Network gibi ikinci katman uygulamaların benzerlerinin Grin üzerine kurulabileceğini ve isteyenin bu uygulamalar ile KriptoPara borsalarında işlem yapabileceğini iddia ediyorlar. Gizlilik ile geniş kitle adaptasyonu bir arada nasıl yürüyecek göreceğiz.
Sonuç
KriptoPara dünyasında her gün yeni değişik bir ortaya çıkıyor. Her ne kadar ICO piyasalarının geçtiğimiz yılın ikinci yarısından bu yana popülerliğini kaybetmiş ve KriptoParalara ilgili bir kısım kitlenin hevesini kırmış olsa da, bu alanda çalışan girişimciler üzerinde çalıştıkları projeleri yavaş yavaş ayağa kaldırmaya devam ediyorlar. MimbleWimble ve özellikle Grin, bu alanda Bitcoin’in eksik olduğu düşünülen gizlilik alanında devrim yaratacağını düşünen, Monero, Dash, Zcash benzeri yeni bir para. Ancak kimi teknik özellikleri ve kuruluş felsefesi onu diğer KriptoParalar’dan ayırıyor.
Teknik olarak MimbleWimble ve Grin’i diğerlerinden ayıran nedir diye merak ederseniz yazımız aşağıda.👇🏿
Not: Yazıyı beğenir de alttaki alkış düğmesine basarsanız (ne kadar isterseniz o kadar) hem yazı daha geniş bir kitleye ulaşır hem de yazarı teşvik olmuş olursunuz. Teşekkürler.
