“Çocuğu olup da parası olmayan kadın yükselemez”

Amerika’nın önemli akademisyenlerinden Ann-Marie Slaughter, NY Times gazetesinde yazdığı makalede cinsiyet tartışmasına yol açacak bir noktayı gündeme getirdi. Bir hayli tepki alan bu makalede yazar, kadınların iş hayatındaki ortak ve temel sorunu hakkında birkaç noktaya değiniyor. Slaughter özetle, “Mevcut düzende çocuk sahibi olmak, kadınların yükselmesini engelliyor. Ancak ailesine bakmak zorunda olmayacak kadar zengin olanlar yüksek mevkiilere ulaşabilir,” diyor. İş hayatına giriş seviyesinde %50 olan kadın oranının üst kademelere çıktıkça %20'ye kadar düşmesi de bu tespitine rasyonel bir dayanak olarak gösteriliyor.

Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) başkanı Sanem Oktar, bu konudaki fikirleriyle Mirgün Cabas ile Her Şey programına konuk olarak katıldı.

Sadece iş hayatını değil, insanlığın hayatını etkileyen bu konu hakkındaki konuşmanın özetini aşağıda sunuyoruz.

Dünyanın her yerinde iş dünyasının toksik etkisi, kadın ya da erkek, herkesi etkiliyor. Aynı şekilde, kadın ve erkeklere eşit fırsatlar verildiğinde, eşit derecede başarılı olunuyor.

Peki acaba eşit fırsatın sonuçları aynı şekilde yansıyor mu? İş dünyasında kadınları yıldıran koşullar nasıl ortaya çıkıyor?

“Türkiye’de kadın istihdamı %29, diğer ülkelere göre çok az. (Avrupa’da %65 oranında.)

Kadınlar eğitim hayatını yüksek oranda başarıyla tamamlayıp, iyi eğitimlerin ardından iş hayatına atılıyorlar, ama evlilik, çocuk bakımı gibi sebeplerle, iş hayatında kalabilme konusunda kopmalar oluyor.

Yükselmeyi engelleyen ‘cam tavan’ yargılara, alışkanlıklara şirketlerin nasıl baktığı önemli. son 10–15 yıldır önemli bir konu. Akıllı şirketler tanımı var artık: Dünyadaki en kârlı şirketler incelendiğinde ilk 250'nin neden diğerlerine göre daha kârlı olduğu sorgulanıyor, ve çıkan sonuç şu, kadın erkek istihdamı, fırsat eşitliği aynı oranda olduğu zaman, şirket kârlılığı artıyor.

Bu düşünce biçimi, bakış açısıyla, yönetim kademeleri daha verimli daha potansiyeli yüksek kârlı şirketler yaratmak istiyorlarsa kadın erkek arasında fırsat eşitliğinde yakın davranıyorlar.”

Bu şirketlerde fark yaratan ne oluyor?

“Kadın ve erkeklerin liderlik becerilerine baktığımız zaman 9 tanesinin kadınlarda, 7 tanesinin erkeklerde daha güçlü olduğunu görüyoruz. Kadın yanında çalışanlara daha rahat eğitim veriyor, mentorluk edebiliyor, daha kapsayıcı, öğretici. Erkekler daha hızlı karar alabiliyor, daha sonuç odaklılar. Bir organizasyonda bu yetkinliklerin bir arada ve eşit miktarda bulundurulması, karar alma mekanizmasını 360 derece güçlendiriyor; etkin, doğru kararlar alabiliyorsunuz. Sonuç, hem performansa hem kârlılığa yansıyor. Aile yönetiminde olduğu gibi, fırsat eşitliği sağlandığında daha sağlıklı sonuçlar alınıyor.”

Sanem Oktar, yazıda bahsedilen kariyer basamaklarında ilerlemekte kadın erkek arasındaki farkı maaş açısından yorumluyor.

“Kadın — erkek arasında genelde %20 olan maaş farkı, Türkiye’de de böyle. Sebep, kariyer planındaki kopmalar. Kadınlar her zaman daha az talepkâr ve daha mütevazi davranıyorlar. İşe alımlarda da bu görülüyor. İş hayatına girişte de düşük maaşa razı olmanın seçime bağlı bir durum. Yönetim kademelerinde kadınlar ne kadar fazla olursa farkın o derece azalacağına inanıyorum.”

“Kadınların part-time çalışma seçeneği ya da esnek çalışma saatleri olmadan iş dünyasında kalması çok güç” söylemi; esnek çalışma saati, sesini çıkarmadan çok uzun çalışmaya açık olmanın iş dünyası dili karşılığı. Part-time çalışmak ise sürekli bir iş, sürekli bir güvenceden mahrum olmak anlamına geliyor. Kadınlar daha mı çok etkileniyor?

“Dünya ülkelerine bakarsak, esnek çalışma saatleri uygulanan bir yöntem. Özellikle hamilelik, ardından doğum sonrası, kadının çocuk bakımına yönelik zamanını part-time çalışarak geçirmesinin sağlanması kadının istihdamda kalmasını sağlayan bir nokta. Şuna da dikkat etmeli: Böyle bir yasa çıktığı zaman ya da uygulamada kadın ve erkeğe eşit biçimde uyarlanması gerekiyor. Evde kalmak isteyen kadın ya da erkek olabilir. Onların tercihi içinde olmalı.”

Hamilelik, çocuk sahibi olma, meslek hayatından kopma sebebi olabiliyor. İş hayatını bırakmak istemeyenleri bu kararı almaya iten ne?

“Annelerin güvenerek yararlanabileceği çocuk bakım hizmetlerinin yaygın olması gerekiyor. Ayrıca çocuk sorumluluğunun sadece kadınların değil, ailenin ortak sorumluluğu olarak görülmesi önemli. İş hayatında belli bir süre yer almış kadınlar, çocuklarını büyüttükten sonra yeniden iş hayatına girmek istiyorlar. Son dönemde internetin ve teknolojik altyapıların sağladığı kaynaklarla, internet üzerinde girişimci olan anneleri görebiliyoruz. Ama bunun altyapısının sağlanabilmesi için, çocuk bakım sisteminin gelişmiş olması kadınların istihdamda kalması için en önemli konulardan biri.”

Bütün bu olumsuzluklardan çıkan olumlu sonuç, kurumsal hayatta dirsek yiyen kadınların daha çok girişimcilik ve bireysel çabalarla kendi işlerini kurmaları, durumun onları bu yöne doğru itmesi olabilir mi?

“Girişimcilik bir ruh hali. Kadın girişimciler Türkiye’de iyi eğitimliler, daha önce bir işte çalışmışlar, hem bilgi hem maddi sermayelerini biriktirmiş oluyorlar. Daha sonra iş hayatına yönetici olarak devam eden de var, her geçen gün kadın girişimciler artıyor. Hala rakamlar düşük ama önümüzdeki dönemlerde girişimcilik, kadının güçlenmesi anlamında hayatımızda önemli bir yer edinecek.”

Sohbete kaynak olan makaleye buradan, sohbeti içeren yayına buradan ulaşabilirsiniz.