Team-update: Hoe veilig is de Aker?
Bewoners en instanties over criminaliteit, overlast en veiligheidsbeleving
Door Robert Flos, m.m.v. Katherine Diaz en Efua Campbell
Objectieve en subjectieve veiligheid
Op allerlei manieren kun je kijken naar de veiligheid in De Aker. Je kunt kijken naar de door de politie geregistreerde criminaliteit die op aangiftes is gebaseerd of naar de meldingen bij instanties zoals het Meldpunt Zorg- en Woonoverlast. Dit worden de objectieve cijfers genoemd. Daarnaast kun je ook kijken naar de ervaringen van bewoners met criminaliteit en onveiligheid, zoals ze in enquêtes aangeven of vertellen in verhalen aan elkaar of aan ons, de teamleden van Plaatsmakers. Dit heet dan de subjectieve veiligheid. Beide zijn van belang voor een goed beeld van de veiligheid in De Aker.
De politiecijfers geven vaak het beste beeld van wat zwaardere vormen van criminaliteit, zoals woninginbraken, straatroven en overvallen. Hier wordt namelijk relatief vaak aangifte van gedaan. Maar je kunt niet een goede schets maken van de veiligheid zonder de ervaringen van mensen, de subjectieve cijfers. Van minder heftige vormen van criminaliteit, zoals een fietsendiefstal of lichte vormen van bedreiging, geven enquêtes vaak een beter beeld. Mensen die daarvan slachtoffer zijn geweest doen hiervan meestal geen aangifte bij de politie.
Gevoelens van onveiligheid, meningen over de buurtveiligheid of vermijdingsgedrag kun je ook niet uit politiecijfers halen. Dat moet je de mensen echt zelf vragen. Hetzelfde geldt voor overlast die mensen ervaren, van bijvoorbeeld hangjongeren, buren of zwerfvuil. Hier krijg je een veel beter beeld van door enquêtes en gesprekken met mensen dan door meldingen bij de politie of het stadsdeel.
Discrepantie tussen objectieve en subjectieve veiligheid
Vaak wordt gezegd, ook door deskundigen, dat het raar is als de objectieve veiligheid en de subjectieve veiligheid niet op hetzelfde niveau zitten. Bijvoorbeeld wanneer de criminaliteit laag is en mensen zich toch erg onveilig voelen, wordt dat een ‘fear gap’ genoemd. Toch is deze kloof tussen objectieve en subjectieve veiligheid vaak minder raar dan het lijkt. De veiligheidsbeleving wordt namelijk door veel meer zaken bepaald dan criminaliteit en overlast. Bijvoorbeeld door de sociale cohesie in de buurt, door berichtgeving over de buurt, door verhalen die buurtbewoners elkaar vertellen en door het optreden van de politie en andere instanties. Ook de verwachtingen die mensen hadden van de wijk toen ze er gingen wonen zijn van belang. Hadden ze bijvoorbeeld gedacht dat ze in een rustige buitenwijk zonder criminaliteit zouden gaan wonen of hadden ze meer reuring verwacht van een wijk in Amsterdam? Al deze factoren spelen mee.
Laten we met deze kennis in ons achterhoofd eens gaan kijken naar de objectieve en subjectieve gegevens van De Aker, beginnend met de verhalen van mensen die we als Plaatsmakers zelf gesproken hebben.
Verhalen van Akerbewoners
In de verhalen van bewoners en ondernemers in de thuis- en buiten interviews kwamen drie specifieke veiligheidsgerelateerde problemen naar voren.
Jongerenoverlast
Met stip op één staat ervaren jongerenoverlast. Zo wordt er ’s avonds rondgehangen bij de Odysseeschool met veel geluidshinder en troep tot gevolg. De school heeft geprobeerd de plek wat minder aantrekkelijk te maken voor jongeren, maar dat is niet echt gelukt. Een bewoonster, die in de Alpenbuurt (in de westelijke Aker) woont, houdt haar tienerdochters binnen als het donker wordt en gaat zelf ook het liefste dan niet naar buiten. Dit komt door jongeren die rondhangen op het nabij gelegen speeltuintje en langslopende mensen uitschelden, intimideren en soms ook gewelddadig zijn. Dat uitschelden (mensen worden bijvoorbeeld voor ‘hoer’ uitgemaakt) hebben we in meerdere verhalen en over meerdere plekken in De Aker gehoord.
Op het Ecuplein en bij het winkelcentrum Dukaat hangen jongeren ook vaak rond volgens bewoners. Tijdens de bewonersavond van het stadsdeel op 28 november jl. waar Wieteke en ik naar toe gingen gaven bewoners die boven de Dukaat wonen aan dat ze regelmatig hele nachten uit hun slaap worden gehouden door blowende, luid pratende jongeren die op lawaaierige scooters aan en af komen rijden. Trouwens jongeren… het gaat hier meer om jongvolwassen tot wel 35 jaar oud! Dit wordt ook door diverse professionals die we hebben gesproken bevestigd.
Diverse omwonenden klagen over jongerenoverlast op het Corfuplantsoen, met name in de warme maanden in de middag en avonden en daarnaast ’s nachts gedurende de Ramadan. Het gaat dan om het geluid van spelende, volgens sommigen ‘gillende’ kinderen of voetballende jongeren, die bovendien keer op keer komen aanbellen bij de aangrenzende koopwoningen en vragen of ze door hun huis naar de tuin mogen om de bal uit de sloot te kunnen halen. Ook wordt het speeltuintje wel eens beklad en laten jongeren er troep achter, zoals blikjes en glas. Tijdens de Ramadan zou met name in de late avond en nacht hier overlast zijn van lawaaierige jongeren die soms ook vuurwerk afsteken. Een aantal bewoners geven aan dat de jongerenoverlast in de Aker de laatste tijd wel minder is geworden.
Woninginbraken
Naast jongerenoverlast noemen diverse geïnterviewde buurtbewoners als ‘goede’ tweede veiligheidsprobleem het hoge aantal inbraken in de buurt. Een probleem dat al vele jaren speelt en dat volgens de een de laatste tijd wat minder speelt, terwijl volgens de ander recentelijk juist het aantal inbraken zou zijn toegenomen. John Harvey Thijm vertelt dat de inbrekers steeds brutaler worden en zelfs overdag inbreken. Een bewoonster vertelt dat ze nooit de schuifpui van haar woonkamer en zelfs niet het badkamerraampje open durft te laten, bang als ze is dat er dan ingebroken wordt.
Weinig sociale cohesie
Het derde punt dat naar voren komt uit de gesprekken en dat deels een verklaring zou kunnen zijn voor de jongerenoverlast en woninginbraken, is het (gepercipieerde) gebrek aan sociale cohesie en aan goede omgangsvormen in de buurt. Meestal kennen bewoners alleen de directe buren en zijn de meeste anderen vreemden voor elkaar waar ze niet erg opletten. Een bewoonster noemt dat ze niet veel reactie kreeg op haar voorstel om gezamenlijk als bewoners een schoonmaakactie te houden. Een andere bewoner zegt: “In de flat waar wij vroeger woonden (niet in de Aker) had je toch gemakkelijker contact met de buren dan hier. Je kwam elkaar tegen in de lift en maakte dan een praatje.” Wel is er een beperkt aantal WhatsApp-groepen van Akerbewoners waarin men elkaar voor onraad kan waarschuwen. Ook voelen diverse bewoners afstand tussen ‘hun’ groep en de ‘andere’ groep, bijvoorbeeld tussen (bewoners van) koophuizen en huurhuizen, tussen autochtonen en allochtonen, tussen jongeren en ouderen. Naast de fysieke aantrekkelijkheid voor inbraken (huizen zijn van veel kanten benaderbaar, veel groen en paadjes om weg te komen), is de geringe sociale controle volgens diverse gesprekspartners een belangrijke reden voor het hoge aantal inbraken.
Misschien is dat gebrek aan sociale cohesie mede oorzaak ervan dat bewoners niet gewend zijn elkaar of overlastgevende jongeren aan te spreken. Bovendien, als ze dat dan doen, lijkt het vaak aan beide kanten mis te gaan. Bewoners spreken jongeren erg belerend of boos aan en jongeren reageren op hun beurt vaak agressief of beginnen te schelden. Wat ook veel voorkomt volgens jongeren die we gesproken hebben is dat bewoners juist helemaal geen contact (meer?) zoeken met de jongeren en meteen de politie bellen. Hieraan ergeren die jongeren zich dan juist weer enorm. Julia van de gelijknamige snackbar aan het Ecuplein heeft juist goede ervaringen op dit vlak. Zij spreekt zich misdragende jongeren altijd aan en geeft aan dat ze juist respect van hen krijgt omdat ze “niet met zich laat sollen” en met hen op een normale manier in gesprek gaat. Het ‘coping-gedrag’ (hoe om te gaan met deze jongeren) zoals dat zo mooi heet, verschilt dus nogal van persoon tot persoon.
Enquêtes onder bewoners
De belangrijkste enquête op veiligheidsvlak die in Amsterdam gehouden wordt is de Veiligheidsmonitor (VM). In de Aker-Oost (F84c, zie figuur hiernaast) zijn 61 buurtbewoners geïnterviewd voor de VM. Dit aantal biedt een redelijk representatief beeld van wat Akerbewoners ervaren. In een aparte publicatie (‘Ervaren veiligheid in De Aker Oost’, januari 2017) rapporteren we uitgebreid over de bevindingen hiervan. Om het in perspectief te plaatsen zijn de resultaten vergeleken met die van het stadsdeel (Nieuw-West) en heel Amsterdam. We zullen de highlights ervan langslopen.
Weinig slachtofferschap criminaliteit en ervaren overlast
Wat meteen opvalt is dat eigenlijk op een heleboel gebieden De Aker er positief uitspringt. Zo geven Akerbewoners over de volle breedte aan minder slachtoffer van criminaliteit te zijn in vergelijking met andere Amsterdammers en ook stadsdeelbewoners. Akerbewoners ervaren minder overlast van drugs, horeca, dronken mensen op straat, buren en minder fysieke verloedering van bijvoorbeeld hondenpoep en zwerfvuil. Qua ervaren sociale cohesie scoort de Aker ook beter dan het stadsdeel en Amsterdam. Als enige overlastvorm springt jongerenoverlast er wel heel negatief uit: Akerbewoners ervaren beduidend meer jongerenoverlast dan elders en zien ook beduidend vaker spanningen in de buurt door overlast van jongeren uit andere bevolkingsgroepen.
Gemengd beeld veiligheidsbeleving
Wat de veiligheidsbeleving betreft is er een wat gemengder beeld. Zo hebben Akerbewoners een relatief negatieve perceptie van het niveau van criminaliteit en van de ontwikkeling van de criminaliteit en overlast in hun buurt. Dit is opvallend omdat ze tegelijk minder dan gemiddeld aangeven slachtoffer te zijn of overlast te ervaren. Qua onveiligheidsgevoelens zit het redelijk goed: Akerbewoners voelen zich bijna het veiligste van stadsdeel Nieuw-West, maar iets minder veilig dan het Amsterdamse gemiddelde. Het vermijdingsgedrag, zoals je deur niet open durven doen of omlopen vanwege onveiligheid, laat precies ditzelfde patroon zien.
Positief over politie, negatief over gemeente
De Veiligheidsmonitor vraagt ook naar de mening van bewoners over instanties. Opvallend hierbij is dat Akerbewoners bovengemiddeld positief zijn over het functioneren van de politie en bovengemiddeld negatief over het functioneren van de gemeente waar het gaat om de aanpak van leefbaarheid en veiligheid in hun buurt.
Cijfers van politie en meldpunten
Veel inbraken, weinig overige criminaliteit
Bij de zogenoemde objectieve cijfers gaat het om gegevens van instanties, zoals de bij de politie geregistreerde misdaadcijfers. Die cijfers bestrijken overigens een wat groter gebied (Aker, MAP en Nieuw Sloten). Hieruit blijkt eigenlijk dat er (veel) minder aangifte wordt gedaan van auto- en fietsdiefstal, berovingen en zakkenrollerij, vernielingen en geweldsdelicten dan in Amsterdam en Nieuw-West. Dit is in lijn met wat de bewoners in de Veiligheidsmonitorenquête aangeven. Eén cijfer wijkt duidelijk af van de enquête, maar spoort wel heel goed met de verhalen die we hebben opgehaald: De Aker kent een veel hoger dan gemiddeld aantal aangiftes van woninginbraak dan Amsterdam en ook meer dan het stadsdeelgemiddelde. De Aker e.o. is het gebied met relatief het hoogste aantal (geregistreerde) woninginbraken van Amsterdam!
Weinig meldingen meldpunt
We hebben ook de meldingen van 2015 en 2016 over De Aker opgevraagd bij het Meldpunt Zorg en Woonoverlast (MZWO) van het stadsdeel Nieuw-West. Allereerst viel ons op dat het relatief weinig meldingen zijn, namelijk 10 in 2015 en 18 in 2016. Wel een duidelijke toename dus. Van de 28 meldingen over de twee jaren is jongerenoverlast de meest voorkomende (8x), burenoverlast volgt daarna (6x) en huiselijke twist (4x) completeert de top 3.
Straatcoaches tegen jongerenoverlast
Tot slot hebben we ook gesproken met de Stichting Aanpak Overlast Amsterdam (SAOA) die straatcoaches levert om jongerenoverlast aan te pakken. SAOA geeft aan dat het Ecuplein bij hen een ‘hotspot’ is van jongerenoverlast en dat er daarom hier extra straatcoaches zijn ingezet. SAOA geeft aan dat er enerzijds een jongere groep (tot 18 jaar) is, die meer in de avond rondhangen (tot ongeveer 23.00 uur), wat blowen en die redelijk benaderbaar zijn. Anderzijds is er een oudere groep (21–35 jaar oud) die met name rondhangt bij de onderdoorgang van de Dukaat bij het Iwan Kantemanplein. Deze groep is problematischer: komt pas na middernacht, met lawaaierige scooters, busjes en auto’s en hangen langdurig rond tot in de vroege ochtend. Deze groep laat zich niet aanspreken door de straatcoaches. Naast het Ecuplein e.o. zet SAOA extra straatcoaches in bij het Corfuplantsoen in de zomeravonden en — naar eigen zeggen — met succes.
Resumé
We hebben in deze blog naar de veiligheidsproblematiek in De Aker gekeken vanuit verschillende perspectieven: verhalen van bewoners, enquêtes onder bewoners en ‘harde cijfers’ van politie en meldpunten. Onze allereerste conclusie is dat per saldo de Aker een relatief veilige wijk is: met relatief weinig geregistreerde én weinig ervaren criminaliteit en overlast. Toch wil dat niet zeggen dat (on)veiligheid geen issue is.
Jongerenoverlast springt er met kop en schouders bovenuit als het gaat om ervaren overlast. Dit komt zowel terug in de verhalen van Akerbewoners, in de Veiligheidsmonitor als in de meldingen bij het MZWO. Die overlast doet zich ook op diverse plekken in de wijk voor. Onder andere bij het Corfuplantsoen, het Ecuplein/winkelcentrum de Dukaat en de Odysseeschool. Veel bewoners ervaren hinder of voelen zich geïntimideerd. Andersom voelen jongeren zich weinig begrepen en lijkt er te weinig effectief contact gemaakt te worden tussen degenen die overlast ervaren en de jongeren die (in de ogen van anderen) overlast veroorzaken. Hier ligt wellicht ook een aangrijpingspunt voor mogelijke oplossingen.
Het andere serieuze veiligheidsprobleem is het zeer hoge aantal woninginbraken. Dit moet niet gebagatelliseerd worden, het gaat hier om de buurt met het hoogste aantal inbraken van Amsterdam. De fysieke structuur van de wijk (veel paadjes en weggetjes om weg te komen, huizen van veel kanten benaderbaar) en het gebrek aan sociale cohesie zijn factoren die het plegen van een inbraak bevorderen, zeker voor (aspirant) inbrekers die bekend zijn in de buurt. Een zichtbare en aanhoudende aanpak van woninginbraken door politie en gemeente lijkt hier de aangewezen weg.
Een laatste punt dat opvalt is dat mensen zich weliswaar niet zo onveilig voelen, maar wel vinden dat hun buurt qua criminaliteit en overlast er op achteruit gaat. Deze opvatting gecombineerd met wel degelijk bestaande problemen rondom jongerenoverlast en woninginbraken, maakt dat deze zaken wel degelijk aangepakt zullen moeten worden om te voorkomen dat De Aker straks rood uitslaat in de veiligheidsthermometer én verhalen van bewoners.
