C# Operators
Bu mövzuda biz C# proqramlaşdırma dilindəki müxtəlif operatorlar və onların necə istifadə olunması haqqında hər şeyi öyrənəcəyik. Operatorlar simvollar olmaqla operandlar üzərində əməliyyatları həyata keçirir. Operandlar dəyişən və sabit ola bilirlər. Məsələn, 2+3 ifadəsində + toplama əməliyyatını icra edən operatordur, 2 və 3 isə operandlardır. Operatorlar dəyişənləri və dəyərləri proqramda idarə etmək üçün istifadə olunur.
1. Əsas təyinat operatoru
Əsas təyinat operatoru (=) sayılır və dəyişənlərə dəyər təyin etmək üçün istifadə olunur. Məs.
double x ;
x = 50.05 ;
Burada 50.05 dəyəri x dəyişəninə təyin olunmuşdur.
Nümunə 1 :
int firstNumber, secondNumber;
// Assigning a constant to variable
firstNumber = 10;
Console.WriteLine(“First Number = {0}”, firstNumber);
// Assigning a variable to another variable
secondNumber = firstNumber;
Console.WriteLine(“Second Number = {0}”, secondNumber);
Proqramı çalışdırdıqda output aşağıdakı kimi olacaqdır:
First Number = 10
Second Number = 10
Bu təyinat operatorunun işləyişini göstərən bəsit bir nümunə idi.
2. Arithmetic operator
Arithmetic operatorlar dedikdə toplma, çıxma, vurma, bölmə və.s kimi əməliyyatların icrasını həyata keçirən operatorlar başa düşülür. Məs.
int x = 5;
int y = 10;
int z = x + y;// z = 15
Nümunə 2 :
double firstNumber = 14.40, secondNumber = 4.60, result;
int num1 = 26, num2 = 4, rem; // Toplama operatoru
result = firstNumber + secondNumber;
Console.WriteLine("{0} + {1} = {2}", firstNumber, secondNumber, result); // Çıxma operatoru
result = firstNumber - secondNumber;
Console.WriteLine("{0} - {1} = {2}", firstNumber, secondNumber, result); // Vurma operatoru
result = firstNumber * secondNumber;
Console.WriteLine("{0} * {1} = {2}", firstNumber, secondNumber, result); // Bölmə operatoru
result = firstNumber / secondNumber;
Console.WriteLine("{0} / {1} = {2}", firstNumber, secondNumber, result); // Modulo (Qalıq) operatoru
rem = num1 % num2;
Console.WriteLine("{0} % {1} = {2}", num1, num2, rem);
Proqram çalışdırıldıqda output aşağıdakı kimi olacaqdır :
14.4 + 4.6 = 19
14.4–4.6 = 9.8
14.4 * 4.6 = 66.24
14.4 / 4.6 = 3.1304347826087
26 % 4 = 2
3. Əlaqəli (relational) operatorlar
Realtional operatorlar operandlar arasındakı əlaqələri yoxlamaq üçün istifadə olunur. Əgər şərt doğrudursa true nəticəsini əks halda isə false nəticəsini vermiş olacaqdır. Bu operatorlar daha çox dövri alqoritmlərdə istifadə olunurlar.
Nümunə 3 :
bool result;
int firstNumber = 10, secondNumber = 20; result = (firstNumber==secondNumber);
Console.WriteLine("{0} == {1} returns {2}",firstNumber, secondNumber, result); result = (firstNumber > secondNumber);
Console.WriteLine("{0} > {1} returns {2}",firstNumber, secondNumber, result); result = (firstNumber < secondNumber);
Console.WriteLine("{0} < {1} returns {2}",firstNumber, secondNumber, result); result = (firstNumber >= secondNumber);
Console.WriteLine("{0} >= {1} returns {2}",firstNumber, secondNumber, result); result = (firstNumber <= secondNumber);
Console.WriteLine("{0} <= {1} returns {2}",firstNumber, secondNumber, result); result = (firstNumber != secondNumber);
Console.WriteLine("{0} != {1} returns {2}",firstNumber, secondNumber, result);
Proqram çalışdırıldıqda output aşağıdakı kimi olacaqdır :
10 == 20 returns False
10 > 20 returns False
10 < 20 returns True
10 >= 20 returns False
10 <= 20 returns True
10 != 20 returns True
4. Məntiq operatorları
Məntiq operatorları and, or kimi məntiqi əməliyyatların icrası üçün istifadə olunur. Məntiq operatorları true və false boolean ifadələri üzərində əməliyyatları həyata keçirir və boolean dəyərlərinə dönür. Qərar vermə və dövri döngülərdə istifadə olunur.
Aşağıdakı cədvəldə and və or məntiq operatorlarının hesablaması göstərilmişdir :
Sadə dildə izah versək cədvəl aşağıdakı formada ümumiləşdirilə bilər :
- Əgər operandlardan biri true olarsa o zaman or operatoru true qiymətini verəcək
- Əgər operandlardan biri false olarsa o zaman and operatoru false qiymətini verəcək
bool result;
int firstNumber = 10, secondNumber = 20;
// OR operator
result = (firstNumber == secondNumber) || (firstNumber > 5);
Console.WriteLine(result);
// AND operator
result = (firstNumber == secondNumber) && (firstNumber > 5);
Console.WriteLine(result);Proqram çalışdırıldıqda output aşağıdakı kimi olacaqdır :
True
False
5. Unary (təkli) operatorlar
Digər operatorlardan fərqli olaraq unary operatorlar yalnız tək operand üzərində əməliyyatı icra edirlər.
Nümunə 5 :
int number = 10, result;
bool flag = true; result = +number;
Console.WriteLine("+number = " + result); result = -number;
Console.WriteLine("-number = " + result); result = ++number;
Console.WriteLine("++number = " + result); result = --number;
Console.WriteLine("--number = " + result); Console.WriteLine("!flag = " + (!flag));
Proqram çalışdırıldıqda output aşağıdakı kimi olacaqdır :
+number = 10
-number = -10
++number = 11
— number = 10
!flag = False
6. Compound Assignment (Birləşdirmə təyinat) operatorları
Nümunə 6 :
int number = 10; number += 5;
Console.WriteLine(number); number -= 3;
Console.WriteLine(number); number *= 2;
Console.WriteLine(number); number /= 3;
Console.WriteLine(number); number %= 3;
Console.WriteLine(number); number &= 10;
Console.WriteLine(number); number |= 14;
Console.WriteLine(number); number ^= 12;
Console.WriteLine(number); number <<= 2;
Console.WriteLine(number); number >>= 3;
Console.WriteLine(number);
Proqram çalışdırıldıqda output aşağıdakı kimi olacaqdır :
15
12
24
8
2
2
14
2
8
1
Operatorların növləri və funksiyaları eləcə də ümumi anlayışlar bu yazıda nəzərə alınmışdır. Növbəti mövzu operatorların associativliyi və əməliyyatlarda öncəliklər (precedence) barəsində olacaqdır.
