SQL nədir və necə işləyir? (I hissə)
SQL (“es-kyu-el” kimi tələffüz olunur) Strukturlaşdırılmış Sorğu Dili deməkdir. Microsoft SQL Server serverinə XML dili və HTTP protokolu daxildir.SQL , verilənlər bazası ilə əlaqə qurmaq üçün istifadə olunur.SQL Serverdə verilənlər bazası diskdə sadə fayl şəklində saxlanılırlar. Minimum hər bir VB üçün iki: *.mdf və *.ldf faylları lazım gəlir. Birincidə verilənlərin özləri ,cədvəllər, indekslər qorunur, ikincisində isə transaction log yerləşir, burada VB-də məlumatların bərpası üçün lazım olan məlumat yerləşir. Bu məqalə sizə bu əmrlərin hər birinin əsasları barədə məlumat verəcək və SQL Interpreter istifadə edərək tətbiq etməyə imkan verəcəkdir.
Cədvəl əsasları(RDBMS)
RDBMS, Relational Database Management System mənasını verir.Relational database sistemi SQL və MS SQL Server, IBM DB2, Oracle, MySQL və Microsoft Access kimi bütün müasir verilənlər bazaları üçün əsasdır.
RDBMS-dəki məlumatlar, cədvəl adlanan verilənlər bazası obyektlərində saxlanılır. Cədvəl əlaqəli məlumat girişlərinin toplusudur və sütunlardan və sətirlərdən ibarətdir. Cədvəllər adları ilə unikal şəkildə müəyyən edilir və sütun və sətirlərdən ibarətdir. Sütunlar sütun adını, məlumat növünü və sütunun digər xüsusiyyətlərini təşkil edir. Sətirlər sütunlar üçün qeydləri və ya məlumatları təşkil edir. “ weather “ adlı nümunəvi cədvələ baxaq:
Kənd, şəhər , yüksək və aşağı temperaturlardır
Data seçilməsi
Select operatoru verilənlər bazasına sorğu vermək və göstərdiyiniz meyarlara uyğun seçilmiş məlumatları almaq üçün istifadə olunur. Sadə bir select ifadəsinin formatı:
Seçilmiş açar sözdən sonra gələn sütun adları nəticələrdə hansı sütunların qaytarılacağını müəyyənləşdirir. İstədiyiniz qədər sütun adını seçə bilərsiniz və ya bütün sütunları seçmək üçün “*” istifadə edə bilərsiniz.
From açar sözdən sonra gələn cədvəl adı istənilən nəticəni əldə etmək üçün sorğu veriləcək cədvəli müəyyənləşdirir.
* where* bəndində (istəyə əsasən) * where* açar sözündən sonra təsvir olunan meyarlara əsasən hansı məlumat dəyərlərinin və ya sətirlərin qaytarılacağı və ya göstəriləcəyi verilir.
- where bəndində istifadə olunan şərti seçimlər:
LIKE model uyğunlaşdırma operatoru həm də hər punktun şərti seçimində də istifadə edilə bilər. LIKE, çox güclü bir operatordur, nəyi seçmisiz onu like etməyə imkan verir. Faiz işarəsi “%” göstərilən simvollardan əvvəl və ya sonra görünə biləcək hər hansı bir xarakterə uyğun gəlmək üçün wild card kimi istifadə edilə bilər. Misal üçün:
Bu SQL ifadəsi ‘Er’ ilə başlayan bütün adlarla uyğunlaşacaq. Sıralar tək dırnaq içində olmalıdır.
Və ya bu ifadə ‘s’ ilə bitən bütün soyadlarla uyğunlaşacaq.
Bu, yalnız adın ‘Eric’ -ə bərabər olduğu sətirləri seçəcəkdir.
Bu səhifənin altındakı SQL Interpreter Formasına , aşağıdakı nümunə ifadələrini daxil edin. “ submit” ə klik etməzdən əvvəl gözlənilən nəticələrinizi yazın. “ submit” düyməsini basın və nəticələri müqayisə edin.
Cədvəllərin yaradılması / Creating Tables
Create table ifadəsi yeni bir cədvəl yaratmaq üçün istifadə olunur. Sadə bir cədvəl ifadəsinin formatı:
İstəyə bağlı məhdudiyyətlərdən(constraint) istifadə etmək istəsəniz, cədvəl yaratmaq formatı bu nümunədəki kimi ola bilər:
Qeyd: İstədiyiniz qədər sütun(columns) əlavə edə bilərsiniz. məhdudiyyətlər də həmçinin istəyə bağlıdır.
Nümunə:
Yeni bir cədvəl yaratmaq üçün create table açar sözlərini, cədvəl adını, açılış mötərizəsini, ilk sütun adını, həmin sütunun məlumat növünü, əlavə məhdudiyyətləri və sonra bağlanma mötərizəsini daxil edin. Başlanğıç tablosundan əvvəl açıq bir mörtərizə ve son sütun tanımının sonundan sonra bir bağlanma mörtərizəsi istifadə etdiyinizdən əmin olmağınız önəmlidir. Hər sütun sonunu vergüllə ayırdığınızdan əmin olun. Bütün SQL ifadələri “;” ile bitməlidir. Cədvəl və sütun adları bir hərflə başlamalı və ardınca hərflər, rəqəmlər və ya alt cizgilər qoyulmalıdır — ümumi uzunluğu 30 simvoldan çox olmamalıdır. Cədvəllər və ya sütun adları üçün adlar olaraq SQL-də qorunan heç bir açar sözdən istifadə etməyin (“select “, “ create “, “ insert “ və s.). Məlumat növləri, həmin sütun üçün hansı məlumat növünün ola biləcəyini göstərir. Adların saxlanılması üçün “Soyad_adı” adlı bir sütundan istifadə ediləcəksə, həmin sütunda “varchar” (dəyişkən uzunluqlu simvol) məlumat növü olmalıdır.
Ən çox yayılmış Data types :
char(size) Sətirdəki fiks olunmuş simvollar uzunudur.Ölçü mörtərizədə göstərilir . Maksimum 255 bayt.
varchar(size) Dəyişən uzunluqlu simvol. Maksimum ölçü mötərizədə göstərilir.
number(size) Mötərizədə maksimum sütun rəqəmi olan ədədi bir dəyərdir.
date Tarix dəyəri
number(size,d) Ondalığın sağında maksimum “d” rəqəmi ilə maksimum “ölçüsü” rəqəmi ilə rəqəm dəyəridir
SQL Create Constraints (Məhdudiyyətlər)
Məhdudiyyətlər nədir? Cədvəllər yaradıldıqda, bir və ya daha çox sütunun onlarla əlaqəli məhdudiyyətlər olması adi haldır. SQL məhdudiyyətləri bir cədvəldə məlumat qaydalarını təyin etmək üçün istifadə olunur.Məhdudiyyətlər cədvəl CREATE TABLE ifadəsi ilə yaradıldıqda və ya cədvəl ALTER TABLE ifadəsi ilə yaradıldıqda təyin edilə bilər. SQL məhdudiyyətləri cədvəldəki məlumatların qaydalarını təyin etmək üçün istifadə olunur.Məsələn, “ unique” məhdudiyyəti, heç bir qeydin müəyyən bir sütunda eyni dəyərə sahib ola bilməyəcəyini göstərir. Hamısı misilsiz olmalıdır. Digər iki ən populyar məhdudiyyət, sütunun boş qala bilməyəcəyini ifadə edən “ not null “ və “ primary key “ dır. “ Primary key “ məhdudiyyəti cədvəldəki hər bir qeydin (və ya sətrin) unikal identifikasiyasını təyin edir. Bütün bunlar və daha çoxu bu məqalənin gələcəkdə genişləndirilmiş versiyasında işıqlandırılacaqdır. Ətraflı SQL təliminin gələcək buraxılışında əhatə olunacaq və davamlı olacaq … yəni “ response “ yaxşıdırsa))
Mənbələr:
