Şebekelerdeki Modernizasyon ve Enerji Verimliliği Yolculuğunda Yeni Bölüm: Talep Tarafı Yönetimi
Teşvikler, indirimler, ödenekler, müşteriye özel programlar… Elektrik tüketicileri hiç bu kadar geniş yelpazede bir seçim şansı elde etmemişti. Tüm bunların amacı ise Talep Tarafı Yönetimi (TTY) konusunda tüketicinin ilgisini çekmek. TTY enerji verimliliği ve talep kontrolünü harmanlayarak son kullanıcının hizmetine sunulan bir araçtır. Bu aracın başarıya ulaşmasının arkasında ise birçok ilke ve elektrik tüketiminin kontrolünü sağlamaya yönelik ölçüm ve değerlendirmeler bulunmaktadır. TTY, kullanıcıların puant saatlerindeki tüketimlerini gün içine yaymak, şebekelerdeki teknik kayıpları azaltmak, enerji verimliliği sağlamak ve kullanıcıların faturalarını azaltarak şebekenin ucundaki her iki tarafa da fayda sağlamaktadır.
Talep Tarafı Yönetimi’nin Doğuşu
Geleneksel bakış açısıyla bakıldığında güç sistemlerindeki temel amaç, büyük güçte santraller kurulması ve bu gücün taşınması için gereken iletim yatırımının yapılması üzerinedir. Talep tarafı yönetimi ise ikinci planda yer almaktaydı. TTY ilk olarak 1970’li yıllarda ABD’nin Kaliforniya eyaletinde enerji krizi sonrasında gündeme gelmiştir. Bu tarih öncesinde, talep tarafı yönetimiyle azalacak tüketimin, üretim kapasitesinin artırılmasından daha maliyet etkin bir çözüm olduğu konusu hiç tartışılmamıştı. Daha sonraları TTY hakkındaki teknik bilginin artması ve bu konu üzerindeki kapsamlı çalışmalar TTY’deki hızlı gelişimi tetiklemiştir.
Connecticut Enerji Verimliliği Fonu Program Yürütücüsü Dave Hayward da şu sözlerle konunun önemine vurgu yapmıştır: “ Yüksek bir nüfusa sahip bölgemizde yeni bir üretim yatırımının önünde çeşitli kısıtlar ve birçok engel bulunmaktadır. Bu sebeptendir ki enerji tüketimimizi azaltmalıyız. Şunu da belirtmeliyim ki TTY bu işi çok iyi başarmaktadır. Enerji verimliliği fonu kapsamında yapılan çalışmalarda harcanan her bir dolar, elektrik ve gaz şebekelerinde 3 dolarlık bir fayda sağlamaktadır.”
Yönetmeliklerden Gelen Destek
Geçtiğimiz on yıllık dönem, elektrik piyasalarındaki serbestleşmeye yönelik çalışmaların dünya üzerindeki örneklerine şahit olmuştur. Bu çalışmalar sonucunda TTY programlarını başarıya götürecek bir çok fırsat doğmuştur. Türkiye’de de ENTSO-E enterkonneksiyonu sonrasında elektrik şebeke yönetmeliklerinde gün be gün gelişmeler gözlenmektedir. 2015 yılı içerisinde güncellenmesi beklenen Yan Hizmetler Yönetmeliği’nde talep tarafı toplayıcılarına ait yeniliklerin olması beklenmektedir. Bu sayede arz-talep dengesizliğinin yaşandığı durumlarda bu dengenin tekrar sağlanabilmesi için üretimi arttırmak yerine tüketimin düşürülmesi maliyeti de verilecek kararı etkileyecek önemli bir faktör olarak karşımıza çıkacaktır.
Elektrik piyasalarındaki serbestleşmeler, akıllı şebekelerin yakın zamanda 3. kişiler tarafından geliştirilen enerji yönetim uygulamalarının uygulanabileceği açık platformlar haline geleceğini kaçınılmaz kılmıştır. Bu noktada, elektrik şebekelerinin büyüklüğü ve karmaşıklığı düşünüldüğünde büyük veri analizinin önemi bir kez daha gün yüzüne gelmektedir. Büyük veri analizinin enerji yönetim sistemlerine nasıl yön verdiği çeşitli bakış açılarıyla binalardaki enerji verimliliğinden sorumlu Reengen GMY Utku Simitli tarafından güzel bir şekilde kaleme alınmıştır(Bina Enerji Performansının Arkasındaki Gizli Güç: Veri).
Başarılı Bir Talep Tarafı Yönetimi Neyi Gerektirir?
TTY uygulamalarının başarılı olması için analiz edilmesi gereken çeşitli hususlar bulunmaktadır. Tarifeler, teşvikler, talep katılımı, EDAŞ kontrolleri ve eğitim bu hususların başında gelmektedir. Provolta Bina Enerji İşletim Sistemi’nin bir banka şubesinde gerçekleştirmiş olduğu projede gerçek zamanlı tüketimin takibi ve kullanıcı eğitiminin elektrik tüketimini %12 oranında düşürdüğü gözlenmiştir. Bu proje çıktısından da anlaşıldığı üzere kullanıcılar anlık tüketim verilerine erişim sağlayabildiği zaman enerjiyi daha verimli kullanma konusunda çok daha istekli davranmaktadırlar.
Talep Tarafı Yönetimi ekosisteminin büyüklüğüne bakacak olursak, FERC (The Federal Energy Regulatory Commission) tarafından yapılan bir çalışmaya göz atmak yerinde olacaktır. Bu çalışmada TTY fırsatlarının 250.000'in üzerinde ticari ve endüstriyel kullanıcıları kapsadığı açıklanmıştır. Türkiye için düşünecek olursak bu rakamın 100.000'ler mertebesinde olduğunu söylemek yerinde olacaktır. Ekosistemin büyüklüğü ve TTY programlarının kapsamının genişlemesi kullanıcıların kafasındaki karışıklığı arttırmaktadır. Bu karışıklığın önüne geçmek için ise kullanıcıyı yönlendirecek ve karar vermesini kolaylaştıracak servislerin geliştirilmesi gerekliliği şüphesiz ki bir ihtiyaçtır.
Elektrik şebekelerinin giderek daha akıllı hale gelmesi bazı zorlukları da beraberinde getirmiştir. Değişken bir üretim programına sahip olan yenilenebilir enerji kaynaklarına (rüzgar, güneş vb.) dayalı santrallerinin yaygınlaşması da TTY ihtiyacını doğurmaktadır. Buna ek olarak, elektrikli araçların kullanımının artması, bataryaların ne zaman ve nasıl şarj edileceği, şebekeyi ne şekilde zorlayacağı konusunda da çekinceler doğurmaktadır. Bu yüzden elektriğin tüketildiği an ve miktar geçen zamanla birlikte daha da önem kazanmaktadır.
Gerçek şu ki akıllı şebekeler “enerji tüketimininin programlanması” oyununa dönüşmektedir. Bu oyunda yer alabilmek için Nesnelerin İnterneti tabanlı yönetimi tabanlı platformlara ihtiyaç duyulacaktır. Bu oyundaki silahalarınız ise enerji depolama sistemleri, havalandırma, klima ve aydınlatma ekipmanları, yenilenebilir üretim kaynakları ve tüm bunların nasıl kullanılacağına dair tecrübedir. Bu oyunun hakemi EDAŞ’lar, oyuncuları ise son tüketiciler olacaktır. Elektrik tarifeleri elektriğin ne zaman kullanılması gerektiğine yönelik ipuçları verecektir. Dahası, bu oyunda yer almak için kullanıcılara teşvikler sağlanacaktır. Hal böyle olunca da herkes bu oyunun içerisinde yer almak isteyecektir. Unutmayalım ki iyi bir oyun, elektrik faturamızdaki düşüşle sonuçlanacaktır.
