Küresel emisyonları 2030 yılına kadar yarıya indirmek ve 2050 yılına kadar “net sıfır” karbon emisyonuna ulaşmak için kamu ve özel tüm kuruluşların net sıfır hedeflerini strateji ve karar alma süreçlerine dahil etmesi önem arz ediyor.
Bu süreçte öncelikli olarak kuruluşların aksiyona geçebilmesi için dolaylı ve dolaysız emisyon kaynaklarını şeffaf bir biçimde ölçümlemeleri ve raporlamaları gerekiyor.
İlk olarak 2001 tarihli Sera Gazı Protokolü’nde ortaya çıkan Sera Gazı Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı bugün işletmeler, STK’lar ve hükümetler tarafından kullanılan küresel bir ölçüt olarak kullanılıyor.
Bu bağlamda Sera Gazı Protokolü, bu ölçümlemeleri genel bir çerçevede toplayarak netlik sağlamak için karbon emisyonlarını 3 scope altında kategorize etmiştir.
Scope 1: Direkt Emisyonlar
Kapsam 1 emisyonları, doğrudan fabrikasyon sürecinde neden olunan emisyonları ifade eder. Kuruluş içinde yer alan sabit veya mobil kurulumlardan kaynaklanan doğrudan emisyonlar yani kuruluş tarafından sahip olunan veya kontrol edilen emisyonlardır.
Örneğin fabrikasyon süreci petrol, kömür gibi kaynakların yakılmasıyla sağlanıyorsa bunlar sonucu atmosfere salınan gazlar (proses emisyonları) bu kapsama dahil edilir. Kuruluşların sahip olduğu ulaşım araçları nedeniyle neden olunan gazlar da bu kapsama dahil edilir.
Kapsam 1, karbon hesaplamalarında kullanılabilecek en kısıtlı çerçevedir.
Scope 2: Dolaylı Emisyonlar (Owned)
Enerji tüketimiyle ilgili dolaylı emisyonları içerir. Kurum ve kuruluşların faaliyetlerini yürütürken harcadığı enerjiden kaynaklanan emisyonlar bu gruptadır. Örneğin bir şirket elektrik tükettiğinde doğrudan sera gazı salmaz. Öte yandan, bu elektriğin üretimi sera gazı emisyonlarına neden olmaktadır.
Bir kuruluşun satın aldığı elektrik, ısı, buhar vs. üretiminden kaynaklanan tüm sera gazı emisyonlarını içerir. Son kullanıcı tarafından tüketilen enerjiyi ifade eder. Bu nedenle sahip olunan dolaylı emisyonlar olarak adlandırılır.
Scope 3: Diğer Dolaylı Emisyonlar (Not Owned)
Ürünün üretim aşamasıyla doğrudan bağlantılı olmayan ancak ürünün yaşam döngüsünün diğer aşamalarıyla bağlantılı emisyonlardır. Nakliye, kullanım, kullanım ömrünün sonu gibi aşamaları kapsar.
Örneğin, bir ürünü üretmek için hammaddelere ihtiyaç vardır. Bu hammaddelerin çıkarılması, dönüştürülmesi ve üretim tesisine taşınması, sera gazları yayar. Aynı şekilde bir ürünün ömrünün sona ermesi veya geri dönüştürülmesi de emisyonlara sebep olur. Ürünün yaşam döngüsüyle bağlantılı bu dolaylı emisyonlar kapsam 3'te somutlaştırılır.
Kapsam 3 emisyonlarının tanımlanmasında, bir şirket tarafından üretilen mal ve hizmetlerin yaşam döngüsü boyunca hem “üretim öncesi aktiviteler” hem de “üretim sonrası aktiviteler” tarafından üretilen emisyonlar kullanılır.
Üretim Öncesi Aktiviteler (Upstream):
- Seyahat ve ulaşım: Çalışanların kuruluş faaliyetlerine bağlı seyahat ve ulaşımları nedeniyle ortaya çıkan emisyonları
- Atık: Operasyonel süreçlerde üretilen atıklar nedeniyle ortaya çıkan emisyonları
- Satın alınan mal ve hizmetler: Şirketin satın aldığı mal ve hizmetlerin üretim aşamasında ortaya çıkan emisyonları
- Sermaye malları: Binalar, araçlar, makinalar bir kuruluşun üretim faktörlerinin ortaya çıkardığı emisyonları
- Taşıma ve dağıtım: Tedarikçiden müşteriye uzanan yoldaki emisyonları kapsar.
Üretim Sonrası Aktiviteler (Downstream):
- Kullanımdaki ürünler: Ürünler kullanımları boyunca ortaya çıkan emisyonları
- Ömrünü tamamlamış ürünler: Geri dönüşüm veya imha süreçlerinde ortaya çıkan emisyonları
- Franchise: Franchise faaliyetleri kapsamındaki emisyonları kapsar.
- Yatırımlar
- Kiralanan varlıklar
Neden Kapsamlar Önemli?
Kapsam 1 ve 2 direkt olarak kurum ve kuruluşların sahip olduğu olan emisyonları ifade eder. Bu sebeple üzerlerinde kontrol sahibi olmak ve aksiyonlar almak daha kolay olabilmektedir. Aynı sebeple bu emisyon kaynaklarını sürdürülebilir hedefler belirleyerek dönüştürmek de mümkündür. Kapsam 3 ise kontrolün daha az olduğu alanları ifade eder.
Pek çok kurum ve kuruluş için kapsam 3’de yer alan emisyonlar, karbon ayak izinin yüzde 70'inden fazlasını oluşturmaktadır. Kapsam 1 ve 2 ise daha kısıtlı bir yüzdeye sahiptir.
Bütün bunlar göz önüne alındığında kapsamları birbirinden ayrı düşünerek hedeflemek, net sıfır karbon hedeflerine ulaşmak için yeterli olmayacaktır. Kurum ve kuruluşların 3 kapsamı da hedeflemesi ve her biri için de ölçümlemeleri sağlayarak aksiyon alması gerekmektedir.
Scope 1,2,3 emisyon hesaplamaları ve takibinizde dijital platformlardan faydalanabilirsiniz!
Birçok kurum için emisyonların ve bunlara bağlı maliyet azaltma fırsatlarının çoğu kendi operasyon alanlarının dışındadır. Özellikle Scope 3 çok kapsamlı olduğu için, her ne kadar en büyük karbon ayak izine sahip olsa da, bu alandaki hesaplama ve takip zor gözükmektedir. Ancak bu ölçümlemeler için karbon yönetimi platformlarından destek alarak işinizi büyük ölçüde kolaylaştırabilirsiniz.
Carbon Intelligence Platformumuzla kurum ve kuruluşlar için emisyon ölçümlerini bütünüyle kolaylaştırıyoruz. Platformumuz yardımıyla:
- Belirlenen emisyon katsayılarına göre hesaplamalarınızı Platform üzerinden otomatik olarak yapabilirsiniz.
- Platform üzerinden her üç scope için ayrı olarak ölçümleme verilerine, tek bir ekrandan ulaşabilirsiniz.
- Konum bazlı olarak da emisyon verilerinizi takip ederek, lokasyon temelli karbon yönetimi aksiyonları alabilirsiniz.
- Tedarik zincirinizin hangi aşamalarında, nerelerde yüksek enerji kullanımları ve emisyon çıktılarına sahip olduğunuzu analiz edebilirsiniz.
- Farklı veri tipleri için tüketim miktarı, azaltma, artırma veya mevcut oranı korumak için hedefler verebilirsiniz.
- ISO 14001, ISO14064, CDP, GRI için takip ve raporlama süreçlerini dijitalleştirerek kolaylaştırabilirsiniz.
