Ýer şarynyň köp bölegi, takmynan 71 göterimi, suw bilen örtülendir. Suw dünýäde şeýle köp bolsa ony goramak näme üçin wajyp?
Suwsuz durmuşy göz öňüne getiriň. Kyn gerek?! Sebäbi gündelik durmuşymyzyň hemme ugurlarynda suw ulanylýar. Içmekden başlap, nahar bişirmekde, arassaçylykda, şahsy tämizlikde we oba hojalygy bilen baglanyşykly işlerde suw biziň bil baglaýan esasy çeşmämizdir. Şonuň üçin bu çeşmäni tygşytlamak we netijeli ulanmak üçin aýgytly ädimleri ätmek möhümdir.
Suw Ýer ýüzüniň takmynan 71 göterimini öz içine alýandygyna garamazdan, adamzat onuň diňe az mukdaryny ulanyp bilýär; takmynan 3 göterimi süýji suw, ýöne 1 göteriminden azyny adamlar ulanyp bilýär. Sebäbi bu suwuň köp bölegi duzly bolup, galan süýji suw bolsa buzluklarda ýa-da ýetip bolmajak çuň ýerde. Bu ýagdaý, geljekki nesiller üçin ýeterlik arassa suwuň bolmagyny üpjün etmek üçin suwy tygşytly ulanmalydygymyzy we isrip etmeli däldigimizi aňladýar.
Suw baýlyklarynyň azalmagy häzirki wagtda dünýäde ýüze çykýan esasy daşky gurşaw meseleleriniň biridir. Klimatyň üýtgemegi bu meselä möhüm goşant goşýar, çünki ol tebigy suw aýlawyny üýtgedýär we ýagyş görnüşleriniň üýtgemegine sebäp bolýar. Haçan-da käbir sebitlerde güýçli guraklyk bolanda, käbirlerinde suw joşmagyna getirýär. Suw baýlyklarynyň tükenmegi azyk howpsuzlygynyň aradan aýrylmagy, biodürlüligiň ýitirilmegi we ykdysady ösüşiň peseltmegi ýaly elhenç netijeleri öz içine alyp biler.
Eger-de biz suwy köp sarp etsek ýa-da ýerliksiz ulansak, bu ulgamlary bozup, daşky gurşawa düzedip bolmajak zyýan ýetirip bileris. Mundan başga-da, suw balyk tutmak we ýüzmek ýaly köp dynç alyş çäreleri üçin, batgalyk ýerler we derýalar ýaly sagdyn ekosistemalary goramak üçin möhümdir. Mundan başga-da, suwy tygşytlamak suw ýollarymyza girýän hapalanma mukdaryny hem azaldyp biler. Haçan-da suwy az ulananymyzda az hapa suw öndürýäris, ýagny derýalar, köller we ummanlar az hapalanýar.
Suwy paýhasly ulanmagyň ýene bir usuly, suwy tygşytlaýan enjamlara maýa goýmakdyr. Mysal üçin, öndürijiligini pida etmän az suw ulanýan pes akymly duş, kran we hajathana gurup bileris. Şeýle hem ýerli şertlere uýgunlaşdyrylan we ösmegi üçin az suw talap edýän ösümlikleri ulanýan abadanlaşdyryş usullaryna maýa goýup bileris.
Suw çeşmeleriniň tükenmeginiň gündelik durmuşa täsiri, esasanam, oba hojalygynda möhümdir. Oba hojalygy, suwy köp talap edýän işleriň biri bolup, dünýädäki suw ulanylyşynyň 70 göterimini öz içine alýar. Suw ekinleriň ösmegi üçin zerurdyr we suwuň ýeterlik bolmazlygy hasyllylygyň peselmegine, hiliniň peselmegine we hatda ekin ýetmezçiligine sebäp bolup biler. Mundan başga-da, suw ýetmezçiligi daýhanlar bilen şol bir suw çeşmelerine bil baglaýan beýleki gyzyklanýan taraplaryň arasynda gapma-garşylyklara sebäp bolup biler.
Bu çeşmeler azalýar, olary nädip netijeli ulanyp bileris? Suwy tygşytlamagyň we has netijeli ulanmagyň birnäçe usuly bar:
- Dişleriňizi ýuwýan wagtyňyz krany öçüriň: Dişler arassalananda her kime bir stakan suw ýeterlikdikdigi anyklandy.
- Az wagtyň içinde suwa düşüň: Has gysga duş almak ýa-da suwa düşmegiň ýygylygyny azaltmak suwy tygşytlamaga kömek edip biler. Adaty duş 75 litre çenli suw ulanyp biler, şonuň üçin duş wagtyny birnäçe minut gysgaltmak uly üýtgeşiklik döredip biler.
- Syzdyrmalary düzediň: Syzdyrmalar wagtyň geçmegi bilen ep-esli suw sarp edip biler. Kranlarda, hajathanalarda we beýleki enjamlarda syzdyrmalary düzeltmek suwy tygşytlamaga kömek edip biler.
- Netijeli enjamlary ulanyň: Kir ýuwýan we gap-gaç ýuwýan maşynlar ýaly häzirki zaman enjamlar köne modellerinden has az suw ulanýar. Has täsirli enjamlary döwrebaplaşdyrmak suwy tygşytlamaga kömek edip biler. Kir ýuwýan maşyny diňe dolduryp işlediň.
- Gök önümleri arassalamak üçin ulanylan suwy ösümlikleri suwarmak üçin gaýtadan ulanyň.
- Ösümliklerini öz wagtynda suwaryň: Günüň yssy bolmadyk wagty irden ýa-da agşam suwarmak, bugarmak sebäpli suw ýitgisini azaltmaga kömek edip biler.
- Howuz örtügini ulanyň: Ulanylmaýan wagty basseýni ýapmak bugarmagy we suwuň ýitmegini azaldyp biler.
- Ýagyş suwlaryny ýygnaň: ýagyş suwuny ýagyş çelekine ýa-da beýleki gapda ýygnamak, daşarda ulanmak üçin suw tygşytlamaga kömek edip biler.
Bu ýönekeý suw tygşytlaýyş düzgünlerini berjaý etmek bilen diňe özümize däl, eýsem tutuş planetadaky adamlara, janly-jandarlara we dürli ösümliklere kömek edýäris.
Suw onuň elýeterliligini dowam etdirmek üçin paýhasly ulanylmaly, gymmatly çeşmedir, çünki suw bolmasa durmuş mümkin däldir.
