ÇOĞU İNSANDA EKSİK OLAN VİTAMİN: B12
Genel olarak çoğu muayenede doktorların bizde saptadığı sorun şudur: B12 eksikliği. Neredeyse herkesin hayatında bir kere rastladığı bir sıkıntıdır bu. Fakat açıkçası önemini çok kavrayabilmiş değiliz ve B12 vitaminin tam olarak ne olduğunu ve ne işe yaradığını bilmiyoruz. Gelin bu yazımızda tüm bu sorulara cevap verelim.
B12 Vitamini Nedir?
B12 vitamini suda çözünebilen, DNA sentezinde, yağ asitleri ve amino asitlerin vücut içinde kullanımında oynadığı rol sayesinde vücut içerisindeki hemen her hücrenin ihtiyaç duyduğu bir B vitamini türüdür.
Yapısında bulunan ortasına kobalt atomunun yerleştiği korin halkası sayesinde metaloprotein özelliği kazanan vitamin B12; kobalamin olarak da isimlendirilir.
B12 vitamini, en büyük ve yapısal olarak en karmaşık vitamindir.
Mikroorganizmalar tarafından sentezlenen Vitamin B12; et, süt, yumurta gibi hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunur. Yüzeylerinde bulunan bakteriler tarafından üretildiği için bazı bitkilerden de az miktarda vitamin B12 elde edilebilir. Fakat yine de vegan tarzı beslenen kişilerin, beslenmelerine dikkat etmesi gerekmektedir.
Vitaminler genel olarak ya vücut tarafından hiç üretilmeyen ya da olumsuz sağlık sonuçlarını veya hastalıkları önlemek için yetersiz miktarda üretilebilen temel besinlerdir. Bu sebeple uygun beslenmeyle ve sadece tıbbi açıdan gerekli olduğu durumlarda vitamin takviyeleriyle vücuda vitamin sağlamak gereklidir.
İnsan organizmasının önemli biyokimyasal tepkimelerde kofaktör olarak kullandığı vitamin B12’ye ihtiyacı; günlük 2,5 mikrogram kadardır. Hamile kadınlarda bu miktar 2.6 mikrogram iken anne sütü ile bebek emziren kadınlarda bu miktar 2.8 mikrograma çıkmaktadır. B12 vitamini gebelikte fetüse plasenta ile aktif olarak taşındığından annede eksiklik olmadığı sürece bebekte B12 eksikliği görülmesi beklenmez.
Söz konusu miktar, normalde 2 mg karaciğerde, 2 mg kadar da diğer dokularda tutulan vitamin B12 depolarından karşılanır. Vitamin B12; gıdalarla alındığında aktif transportla ince bağırsakların terminal ileum bölgesinden emilir. Ağızdan yüksek dozlarda alındığında tüm ince bağırsak yüzeyi boyunca pasif difüzyonla da az miktarda emilebilir. Başlıca safra yoluyla olmak üzere bir miktar da idrar yolu ile atılır. Gerek dışarıdan gıdalarla alınan gerekse safra yoluyla bağırsaklara atılan ancak emilime uğramayan miktar ile bağırsak bakterileri tarafından sentez edilen miktar gaita içeriğiyle dışarıya atılır.
B12 Vitaminin Faydaları Nelerdir?
B12 vitamini, beynin ve sinir sisteminin normal işlevini sürdürmesi için çok önemlidir. Ayrıca alyuvarların oluşumunda önemli bir rol oynar. DNA’nın oluşturulmasına ve düzenlenmesine yardımcı olur.
Vücuttaki hemen her hücrenin metabolizması, yağ asitlerinin sentezinde ve enerji üretiminde rol oynayan B12 vitaminine bağlıdır. B12 vitamini, insan vücudunun folik asidi emmesine yardımcı olarak depolanan enerjinin salınmasını sağlar.
İnsan vücudu hemen her dakika sürekli milyonlarca alyuvar hücresi üretir. Bu hücrelerin çoğalması için B12 vitamini gereklidir. B12 vitamini seviyeleri çok düşükse alyuvar hücrelerinin üretimi azalır. Alyuvar hücresi sayısının düşmesi ise anemiye yol açar.
Ayrıca aşırı B12 vitamini alımı, toksik veya zararlı nitelikler göstermemiştir.
B12 Vitamini Eksikliği Nedir ve Belirtileri Nelerdir?
B12 vitamini eksikliği, vücut tarafından yeterli B12 vitamini alınmadığında ortaya çıkar. Eksiklik, en fazla gastrointestinal sistemdeki fonksiyonel bozukluklara bağlı olarak ortaya çıkan kobalamin emilim yetersizliğine bağlıdır. Özellikle sinir sistemi ve beyinde geri dönüşümsüz ve potansiyel olarak ciddi hasara yol açabilir.
Kolestiramin, aspirin, metformin, kolşisin gibi bazı ilaçlar ince bağırsak mukozası veya membran reseptörleri üzerine olan çeşitli etkileri nedeniyle kobalamin emilimini bozabilirler.
Hayvansal gıdadan eksik diyet,
Mide asit azlığı,
Pernisiyöz anemi, gastrektomi,
Pankreas hastalığı,
Çölyak ve crohn hastalığı,
Bakteriyal çoğalma, parazitoz,
HIV, skleroderma, multiple skleroz,
Transkobalamin eksikliği; B12 yetersizliğine yol açan diğer etkenlerdendir.
Belirtileri;
Normalden biraz daha düşük B12 vitamini seviyeleri bile depresyon, akıl karışıklığı, hafıza problemleri ve yorgunluk gibi eksiklik semptomlarını tetikleyebilir. Bununla birlikte, bu semptomlar tek başına B12 vitamini eksikliği tanısını koymaya yetecek kadar belirleyici değildir.
B12 vitamini eksikliğinin diğer belirtileri arasında iştahsızlık, kabızlık, ve kilo kaybı görülür. Eksiklik semptomları şiddetlendiğinde el ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma gibi nörolojik değişiklikler gerçekleşebilir ve bazı vakalarda hareket ederken denge daha zor korunur.
B12 vitamini eksikliği olan bebeklerde yüz titremeleri, refleks problemleri, beslenme zorlukları, tahriş görülebilir. Eğer eksiklik tedavi edilmezse büyüme problemleri gibi olağandışı durumlar ortaya çıkabilir.
B12 vitamini eksikliği ciddi bir kalıcı sinir ve beyin hasarı riski taşır. B12 vitamini yetersiz olan bireylerde psikoz, mani ve bunama gibi durumların gelişme riski daha yüksektir.
Yetersiz B12 vitaminin anemiye, yani kansızlığa da neden olabileceğini söylemiştik. Aneminin en yaygın belirtileri arasında yorgunluk, nefes darlığı ve düzensiz kalp atışı bulunmaktadır. Anemi durumuna sahip bireyler dil ya da ağız ağrısı, beklenmedik kilo kaybı, soluk veya sararmış cilt, ishal ile adet sorunları ile karşılaşabilirler.
B12 vitamini eksikliği ayrıca vücudu enfeksiyonların etkilerine daha duyarlı hale getirir. B12 vitamini eksikliği anemisi ile folat eksikliği anemisi sıklıkla birlikte görülür ve ayırt edilmeleri zor olabilir.
B12 Vitamin Takviyesi
Bazı bireyler normal hayvansal gıda kaynaklarından B12 vitamini emmekte zorluk çeker ve takviye almaları gerekebilir. Takviyeler ağızdan veya burun spreyi ile alınabilir.
Bununla birlikte, ağızdan alınan takviyeler genellikle eksiklik durumunun giderilmesinde yardımcı olmaz. Bu tür vakalarda B12 vitamini doğrudan vücuda enjekte edilebilir. Bazı soya sütü markaları ve kahvaltılık tahıllar B vitamini ile takviye edilir.
Veganlar, diyetlerinde B12'yi doğal olarak sağlayan hayvan ürünleri bulundurmadığı için, B12 eksikliğini önlemek üzere takviye alabilirler. Bu özellikle hamilelik ve emzirme döneminde önemlidir. Ancak B12 takviyesi böbrek hastalığı olan kişiler için önerilmez.
Sonuç olarak; yaygın olarak görülen vitamin B12 yetersizliği başta hematolojik ve nörolojik sistem olmak üzere pek çok bozuklukla ilişkilidir. Bundan dolayı eksikliği saptanınca bir an önce harekete geçmek gerekir ve tedavisi önemsiz görülmemelidir.
Efsanur Yılmaz
Kaynakça:
- ACIBADEM, (2020, Mart 9). B12 vitamini eksikliği. https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/b12-vitamini-eksikligi/
- Erdöl, Ş. (2017). Önemli bir halk sağlığı problemi: Vitamin B12 eksikliği. Güncel pediatri, 15(2), 30–36.
- Sezgin, Y. (2019). Vitamin B12 Yetersizliğine Yaklaşım . Konuralp Medical Journal , 11 (3) , 482–488 . DOI: 10.18521/ktd.591971
