ÖSTROJENİN KORUYUCULUĞU

Östrojenler, steroid yapıda hormonlardır. Büyük ölçüde kolesterolden olmak üzere, asetil CoA’dan da sentezlenirler. Üç önemli östrojen: β-östradiol, östron ve östrioldür. Bunların bazıları metabolit olarak vücudumuzda bulunur.

Östrojenler insan üreme sisteminin büyümesini, gelişmesini ve fizyolojisini düzenler. Aynı zamanda nöroendokrin, iskelet, adipogenez ve kardiyovasküler sistemlerde de yer alır.

Östrojen etkisinin hücresel düzeydeki yansımaları;

1. Epidermal büyüme faktörü (EGF) yapımı ve salınımının kontrolü
2. İnsülin benzeri büyüme faktörü (IGF-I) yapımı ve salınımının düzenlenmesi
3. NMDA reseptörlerinin oluşturulması ve aktivasyonu
4. Gonadotropin-releasing hormon (GnRH) yapımının düzenlenmesi ve salınımı
5. Stokin ve hücre membran yüzey antijenlerinin aktivasyonu.

Östrojenin vücutta bazı etkileri;

• Antitrombin III sentezini azaltırlar ve plazma düzeyini düşürürler.Kanın pıhtılaşmasını kolaylaştırırlar.
• Kemik matriksinin normal şekilde sürdürülmesi ve matrikse Ca2+ çökmesi için gereklidirler. Kemikte Ca2+ rezorpsiyonunu inhibe ederler.
• Postmenopozda östrojen seviyesi düştüğü için kemik rezorpsiyonunun (yıkımının) inhibisyonu azalır ve osteoporoz tetiklenir.
• Östrojenin koroner kalp hastalıklarının önlenmesinde antiaterosklerotik etkisi olduğu pek çok çalışma ile doğrulanmıştır.
• Östrojenlerin serum HDL ve trigliserid seviyesini arttırdığı, LDL ve total kolesterol seviyesini azalttığı görülmüştür. Artan kolesterol vasküler duvarda birikerek ateroskleroza neden olmaktadır.

Premenopozal dönemde gonadal hormonların gerek lipid gerekse glukoz metabolizması üzerine olan olumlu etkisi, koroner kalp hastalığı ve buna bağlı ölümlerde kadınları erkeklere göre daha az riskli hale getirir.

Ancak; postmenopozal dönemde etkisi ortadan kalkan gonadal hormonlar nedeni ile kalp hastalığı ve buna bağlı ölümler erkeklerin risk düzeyi ile aynı seviyeye ulaşmaktadır.

Hipertansiyon ve Östrojen

Menopozdan önce, kadınların arteriyel kan basıncı, benzer yaştaki erkeklere kıyasla daha düşüktür. Ancak menopozdan sonra kadınların kan basıncı erkeklerinkiyle karşılaştırılabilir seviyelere ulaşır. Kadın kan basıncındaki bu artışının östrojen kaybından dolayı olduğu düşünülmektedir. Östrojen, kan damarları, kalp, böbrekler ve daha da önemlisi beyin dahil olmak üzere vücudun çeşitli bölgelerinde antihipertansif etki gösterir.

HRT (Hormon Replasman Tedavi)

Nöbet şeklinde gelen sıcak basması, kızarma, depresyon ve belirttiğimiz osteoporoz, ateroskleroz riski gibi menopoz ve postmenopoz belirtilerine karşı kullanılır. Yüksek dozda östrojen veya projestin kombinasyonu vermek suretiyle yapılır. Projestin eklenmesinin nedeni esas olarak östrojenin endometrium kanseri yapma riskini önlemektir. Menopoz sonrası ilk 5 yıl HRT kullanımının kemik mineral yoğunluğu kayıplarını büyük oranda azalttığı belirlenmiştir.

Neler yapılabilir?

Kadınlar için osteoporoz ve diğer risklere ilişkin farkındalık düzeyinin artırılması ve önlemlere yönelik çalışmalar yapılabilir.

Koruyucu eğitimler verilebilir, taramalarla risk grupları belirlenip tanı ve tedavi için hastaneye yönlendirilebilir.

Bazı östrojen arttırıcı yiyecekler hakkında bilinçlenerek tüketilmeleri arttırılabilir: soya fasulyesi, arpa, yulaf, brokoli, lahana, kayısı, çilek, kivi, keten tohumu, kaju, ceviz…

Kaynakça

1. Zuhal ALTUNKAYNAK, B., Deniz, Ü. N. A. L., AKSAK, S., & Bünyami, Ü. N. A. L. (2012). Östrojen hormonu ve menopoz. Journal of Experimental and Clinical Medicine, 29(4), 252–256.
2. Lee, H. R., Kim, T. H., & Choi, K. C. (2012). Functions and physiological roles of two types of estrogen receptors, ERα and ERβ, identified by estrogen receptor knockout mouse. Laboratory animal research, 28(2), 71–76.
3. Pınar, G., Pınar, T., Doğan, N., Karahan, A., Algıer, L., Abbasoğlu, A., & Kuşcu, E. (2009). Kırk beş yaş ve üstü kadınlarda osteoporoz risk faktörleri.