BY-PASS MI GEÇİYORUZ?
By-Pass… Hiç de yabancı gelmiyor değil mi? Gerek televizyon dizilerinden gerek çevremizden sık sık duyduğumuz bir kelime aslında. Örneğin;
- Hastamıza By-Pass yapmamız lazım.
- Geçen hafta amcam By-Pass oldu.
Bu örnekler artırılabilir. Peki, günlük hayatta sıkça kulağımıza takılan By-Pass nedir?
By-Pass kelime olarak “köprüleme, yandan dolaşarak geçme” anlamlarına gelmektedir.(1) Vücudumuzdaki atardamarların herhangi bir bölgesinde daralma veya tıkanıklıklar meydana gelebilir. Atardamarın beslediği bölgenin canlılığını korumak ve devamında oluşabilecek komplikasyonların önüne geçebilmek amacıyla vücudumuzda yer alan özel birkaç damardan biri çıkartılır ve hazırlanır. Hazırlanan damar, tıkalı veya daralmış alanın paraleline nakledilerek kan dolaşımı tekrar sağlanır. Bu cerrahi müdahaleye By-Pass denir. Kafanızda canlanması adına aşağıya birkaç görsel bırakıyorum.
Altını çizmek istediğim bir diğer konu da operasyonda kullanılan “damarlar”. Bu damarlar vücudumuzun sigortaları niteliğindedir. By-Pass ameliyatlarında kullanılan tabiri caizse “yedek damarlarımız” hangileri bir göz atalım.
- IMA (Internal Mamarian Arter): En sık tercih edilen damardır. Sternum’un (göğüs kemiği) hemen altında sağlı sollu seyreder, normalde memeyi ve göğüs duvarını besler.
- Radial Arter: Ön kolun dış tarafında seyreden önemli bir atardamardır.
- Safen Ven: Bacak toplardamarı olarak bilinir. IMA’dan sonra en sık tercih edilen damardır.(2)
Cerrahi işlemlerde en sık tercih edilen yedek damarlar üstte yer alsa da az kullanılan birkaç damar daha bulunmaktadır. Bu damarların yanı sıra suni (yapay) damarlar da kullanılmaktadır. Tabii ki hastanın kendi damarının kullanıldığı ameliyatlar uzun dönemde çok daha iyi sonuçlar vermektedir. Fakat yeterli uzunluğa ve uygunluğa sahip sağlıklı bir damar bulunamadığında, sentetik greft (yapay damar) kullanılır. Sentetik greftler yüksek teknoloji ile üretilmiş vücuda uyumlu materyallerden yapılmıştır(Dacron, PTFE). (3)
By-Pass operasyonunun yapılabilmesi için ufak(!) bir detay daha bulunmakta. By-Pass operasyonunu çalışan bir kalbe yapmak zor ve tehlikeli bir işlemdir. Bu sebeple kalbi durdurmamız gerekmektedir. Kulağa çılgınca gelebilir belki ama günümüzde yapılan çoğu By-Pass operasyonu kalp durdurularak yapılmakta. Bunun için ise Kalp-Akciğer Makinesi adı verilen Kalp ve Damar Cerrahisinde çığır açan bir cihaz kullanılmaktadır.
Kalp-Akciğer Makinesi vücudun diğer organlarına karbondioksitten arındırılmış ve oksijenlendirilmiş kan gönderilmesini sağlayarak kalbin ve akciğerin görevlerini üstlenir, ameliyat sırasında kalp ile akciğerin durdurulmasına olanak verir. Böylelikle cerrah için uygun çalışma ortamı oluşur ve titizlikle operasyon gerçekleştirilir.(4)
Satır arasında ilginç bir bilgiyi sizinle paylaşmadan edemeyeceğim. Kalp sanıldığının aksine kırmızı tonlarında bir renge sahip değildir. Kandan arındırılmış kalp beyazdır. Tüm kan Kalp-Akciğer makinesi tarafından pompalandığı esnada cerrah için beyaz bir kalp üzerinde nispeten daha rahat bir cerrahi imkânı oluşuyor. Bu durumu makinenin bir diğer avantajı olarak düşünebiliriz.
Cerrahi alanındaki ilerlemeler insan hayatı için ciddi önem arz etmektedir. Yazımda bahsettiğim By-Pass Cerrahisi de bunun açık bir örneğidir. Bu yazımda sizlere kısaca By-Pass nedir, hangi damarlar kullanılır, cerrahi prosedürü nasıl işler sorularını irdeledim. Umarım bunu başarabilmişimdir. Teşekkürler sevgili okur.
Kaynakça
1. https://www.medicalpark.com.tr/bypass-nedir/hg-1545
4. Kalp Damar Cerrahisi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2 ,2004.
