CERRAHİDE ROBOTLAŞMA: DA VİNCİ ROBOTİK CERRAHİ SİSTEMİ
Bilim kurgunun vazgeçilmezi olan robotlar… Peki onlar hakkında ne kadar bilgiye sahibiz? Robotlar gerçekten de bir insanın yerini alabilir mi, hatta dünyayı ele geçirebilir mi? Bu sorular elbette hepimizin aklına takılmıştır. Bu soruların cevabını aslında öğrenmeye başladık da diyebiliriz. Ancak günümüze bakacak olursak artık robotlar da can kurtarmak gibi çok kritik durumlarda dahi insanın en büyük yardımcısı oluyor. Robotlar gün geçtikçe hayatımızda daha fazla yer ediniyorken bu teknolojinin sağlık alanındaki önemli rolünden söz etmemek olmaz. Fakat robotik cerrahiden bahsetmeden önce genel olarak cerrahinin evrimine değinmekte fayda var.
Geçmişten Günümüze Cerrahi
Cerrahi elbette insanlık kadar eski olsa da modern cerrahinin gelişimi son 120 yılı bulmuştur. İlkel çağlarda doktorların yaptığı cerrahi; yaraları iyileştirmek, kanamayı durdurmaya çalışmak, kafa yaralanmalarını tedavi etmek veya şeytan çıkarmak için kafatasını delmek (trepanasyon) ve yaralı uzvu kesmekten ibaretti. Antik Yunan ve Roma döneminde, cerrahi özel bir uzmanlık alanıydı. Hipokrat’ın adıyla yazılmış olan “On The Surgery, Cerrahide veya Cerrahi Üzerine” olarak çevrilen kitapta bir cerrahın yapması ve bilmesi gerekenler, özellikleri ile tedavi basamakları hakkında ayrıntılı bilgi verilmekte. (M.Ö. 400)
*Berber-cerrahlık, Orta Çağ döneminde dini inançlar (Katolik Kilisesi, Hristiyanlık), hekimlerin cerrahi uygulamalara bakış açısı ve rahiplerin kellikleri gibi nedenlerle başlayan, kökeni 13. Yüzyıldan başlayıp 18. Yüzyıla kadar süren, adeta halkın eğlencesine dönmüş olan ameliyatlarıyla bir dönem adından söz ettirmiş bir meslek grubu olarak tanımlanabilir.
İslamiyet döneminde ise dönemin önemli cerrahlarından olan Al-Zahrawi (939–1013), El-Taşrif kitabında tasarladığı 200 kadar ameliyat aletini resmedip tarif etti ve anatomi bilgisinin bu alanın ön şartı olduğunu vurguladı. Al-Razi (854–925) alkolü antiseptik olarak ilk kullanan kişi oldu. İbn-i Sina (980–1037) oral yolla anestezik kullanımı fikrini ortaya atan ilk kişi oldu. Müslümanlar ayrıca modern anestezinin öncüsü olan soporifik (uyku verici) süngeri de icat etmişlerdi. Oftalmolojide oldukça ilerlediler. Katarakt ve trahom için gelişmiş cerrahi teknikler uyguladılar. Tüm bu yaşanan gelişmeler üzerine de İslam dünyasında cerrahi onurlu bir uzmanlık oldu.
Modern Tıp devrine dönecek olursak, bu dönemde hastalıkların nedeni ortaya koyulmaya çalışıldı. 1840’lı yıllardan itibaren ise cerrahi alanda devrimlerden biri olan anestezi devreye girdi. Daha sayamadığımız çok fazla keşif gerçekleşti ancak özellikle son 20 yıl içinde cerrahide birçok önemli gelişme yaşandı; bunlardan birisi ise daha çok kapalı ameliyat olarak bilinen “laparoskopik cerrahi”. Bu da robotik cerrahinin kapılarını açmış oldu.
Robotik Cerrahi Nasıl Ortaya Çıktı?
Şimdi 1980’li yıllara bir yolculuk yapıyoruz. Bu dönemde tıbbi alanda ortaya çıkan ilk robotlar robot kol teknolojileri aracılığıyla cerrahi yardım sundu. 1990’lı yıllardan itibaren ise cerrahi sistemlerin yaygınlık kazanmaya başlamasıyla birlikte sağlık alanındaki yayınlar hızla arttı, mühendislik alanındaki yayınların artışı bu dönemde daha sınırlı kaldı.
da Vinci Robotik Cerrahi Sistemi
Tabi bu anlamda da Vinci cerrahi sisteminden bahsetmezsek olmaz. Bu konuyu biraz araştırdığımız zaman şu şekilde bir bilgiye rastlıyoruz: “NASA’da çalışan araştırmacılar, sanal gerçeklik alanında uzmanlaşan mühendisler ve Stanford Üniversitesi Araştırma Merkezi robot teknolojisi uzmanları tarafından geliştirilen da Vinci robotik cerrahi sistemi, gerekli sağlık durumlarında dünyadaki cerrah konsolunun astronotları uzaktan ameliyat edebilmesi için geliştirildi.” (1). Robotik sistemler 1997’de ilk robotik kolesistektomi (safra kesesi ameliyatı) yapıldıktan sonra 2000 yılında Amerika Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) onayıyla ilk olarak kardiyovasküler cerrahide, sonra da yaygın olarak üroloji, genel cerrahi ve jinekolojide kullanılmaya başlandı.
Bu sistemin amacı cerrahların yerini robotların alması değildir. Cerrah parmaklarını hareket ettirerek komut verir. Sistem bu komutlarla eş zamanlı çalışır, yani işi yine cerrahlar yapar.
“da Vinci ile gerçekleştirilen cerrahi işlemler, “robot yardımlı laparoskopik cerrahi” olarak da tanımlanır. Söz konusu prosedür, yaygın olarak bilinen “açık ameliyat” ve “laparoskopik ameliyat”ın yanı sıra başarılı bir yöntem olarak kabul görmektedir.” (2).
Laparoskopik cerrahiyi ve da Vinci teknolojisini 2 fotoğrafla kıyaslayacak olursak:
Ayrıca da Vinci cerrahisinin web sitesine göre bu ameliyat yöntemlerini özet halinde görmek mümkün:
Robotik Cerrahi: “Robotik cerrahide, cerrah hastanın yakınındaki bir konsola oturarak, eğilebilen ve dönebilen enstrümanları kontrol eder. Yüksek çözünürlüklü 3 boyutlu kamera hastanın içinin büyütülmüş görüntüsünü sağlar. Sistem, cerrahın tüm el hareketlerini, hastanın içindeki enstrümanlara daha küçük, daha kesin ve daha hassas hareketlerle iletir.” (3)
Açık Cerrahi: “Açık cerrahi, karın bölgesinde büyük bir kesi açılarak gerçekleştirilir. Kesinin boyutu gerçekleştirilen prosedüre göre değişecektir. Aynı zamanda laparotomi adı verilen açık cerrahi, işlem sırasında doktorun hedef organlara dokunabilmesine ve hissetmesine olanak verir.” (3)
Laparoskopi: “Laparoskopik cerrahide, cerrah hastanın yanında, hastaya küçük kesiler açarak, uzun, düz enstrümanlar ve küçük bir kamera ile işlemi gerçekleştirir. Yüksek çözünürlüklü 3D kamera hastanın içinin büyütülmüş görüntüsünü sağlar. Kamera, görüntüleri ameliyathane içindeki bir monitöre aktararak doktorlara işlem sırasında rehberlik eder.” (3).
Ülkemizde Bu Teknoloji Sayesinde Başarıyla Sonuçlanan Bir Vaka Örneği
AA’nın 2018 haberine göre; dünyanın ilk robotik teknoloji ile yapılan beyin cerrahı ameliyatı, özel dizayn edilmiş olan İbn-i Sina Hastanesi ameliyathanesinde Uzm. Dr. Ümit Eroğlu tarafından gerçekleştirildi.
“Ameliyata, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Şükrü Çağlar, Beyin ve Sinir Cerrahisi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Çağlar Uğur ve Kulak, Burun Boğaz Anabilim Dalından Prof. Dr. Cem Meço katkı verdi.
Uzm.Dr. Ümit Eroğlu ise, 50 yaşındaki kadın hastada kafatası ve omurganın birleştiği yeri sağlayan bir kemikte büyük bir tümör tespit edildiğini anlattı.
Tümörün kemik ve kafa tabanında erozyona neden olduğunu ifade eden Eroğlu, dünyada robotik cerrahi ile ilgili yaklaşımların mevcut olduğunu ancak bu hastada yaptıkları gibi ağız içinden başlatıldıktan sonra baştan sona tümü robotik cerrahi ile bitirilen bir ameliyatın dünyada daha önce yapılmadığını belirtti. Robotik cerrahi hasta için büyük bir avantaj sağladı, hasta ameliyattan 2 gün sonra taburcu edildi.” (4). Bu alanda da dünyanın ilk vakası olarak bilim dünyasına duyuruldu.
Sonuç Olarak
Evet sevgili okuyucum, bu yazıda daha çok robotik cerrahinin tarihçesi ve diğer yöntemlerle farkından bahsetmiş olduk. Bu konuda daha fazla bilgi sahibi olmak istersen kaynakça bölümünden birçok kaynağa erişebilirsin. Teknoloji artık hayatın vazgeçilmez bir parçası, zaman ilerledikçe teknoloji de gelişmeye devam ediyor. Gelecekte robotlar dünyayı ele geçirir mi şu anlık bilemeyiz ancak teknolojinin faydalarını da görmezden gelemeyiz. Son olarak yazımı klişe bir soruyla sonlandırıyorum: Peki siz bu teknolojiye güveniyor musunuz?
KAYNAKÇA
1. Acıbadem, “da Vinci Robotik Cerrahi”, https://www.acibadem.com.tr/medikal-teknoloji/da-vinci/#genel-tanitim , Erişim Tarihi: 09.09.2021
2. Medipol Sağlık Grubu, “Robotik Cerrahi”, https://medipol.com.tr/teknoloji/robotik-cerrahi , Erişim Tarihi: 09.09.2021
3. Da Vinci Cerrahisi, “Robotik Cerrahi”, https://www.davincicerrahisi.com/ , Erişim Tarihi: 16.09.2021
4. Sağlık Aktüel, “Da Vinci Robotu ile İlk Beyin Cerrahisi Ameliyatı Türkiye’de Yapıldı”, https://www.saglikaktuel.com/haber/da-vinci-robotu-ile-ilk-beyin-cerrahisi-ameliyati-turkiyede-yapildi-61272.htm , Erişim Tarihi: 16.09.2021
5. Biltek, “Cerrah Robotlar”, http://ieee.metu.edu.tr/biltek/cerrah-robotlar.html , Erişim Tarihi: 09.09.2021
6. Medicana, “Da Vinci Robotik Cerrahi Sistemi Nedir ve Ameliyatlarda Nasıl Kullanılır?”, https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/11846/da-vinci-robotik-cerrahi-sistemi-nedir-ve-ameliyatlarda-nasil-kullanilir , Erişim Tarihi: 09.09.2021
7. Yılmaz F. (2018, Güz). Robotlar Hayatımızda. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 12: 109- 120
8. Prof. Dr. Tarık Zafer Nursal, “Cerrahinin Gelişimi”, https://tarikznursal.com.tr/cerrahinin-gelisimi/ , Erişim Tarihi: 16.09.2021
9. Turkcerrahi.com, “Cerrahinin Tarihçesi”, https://www.turkcerrahi.com/makaleler/cerrahinin-gelisimi/cerrahinin-tarihcesi/ , Erişim Tarihi: 16.09.2021
10. Evrim Ağacı, “Berber Cerrahlar: Orta Çağ’da Berberler, Aynı Zamanda Cerrahlardı!”, https://evrimagaci.org/berber-cerrahlar-orta-cagda-berberler-ayni-zamanda-cerrahlardi-7388 , Erişim Tarihi: 16.09.2021
11. Intel, “Sağlık Hizmetlerinde Robotik”, https://www.intel.com.tr/content/www/tr/tr/healthcare-it/robotics-in-healthcare.html , Erişim Tarihi: 09.09.2021
12. Taşgetiren S., Verim Ö., Yalvaç M. (2016). Mühendislik Bakış Açısıyla Cerrahi Robot Teknolojisinde Mevcut Durum Ve Beklentiler: Literatür Taraması. Politeknik Dergisi, 19 (3) : 231–244
13. İndigo Dergisi, “Da Vinci Robotik Cerrahi Avantajları: Robot Yardımlı Laparoskopi Ameliyatı”, Erişim Tarihi: 16.09.2021
14. Medicana Sağlık Grubu, “Laparoskopik Cerrahi Nedir ve Nasıl Yapılır?”, Erişim Tarihi: 16.09.2021
