DOĞALA DUYULAN GÜVENİN FELAKET KARŞILIĞI:

BİTKİSEL ÜRÜN — İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ

Günümüzde vücut ağırlığı kaybettirici, cilt güzelleştirici, anti-aging, hafıza güçlendirici, bağışıklık sistemini güçlendiren, kan şekerini dengeleyici, kan yapıcı, idrar söktürücü, tansiyon düşürücü, damar açıcı gibi çeşitli nedenlerle bitkisel ürünlere başvuran insanların sayısı bir yüksektir. (1)

Bitkisel ürün kullanımı ile ilgili önemli sorunlardan birisi bitkisel ürün-ilaç etkileşmeleridir. İlaç etkileşmesi bir ilacın tanı, tedavi veya vücut üzerindeki etkilerinin bir diğer ekzojen kimyasal (ilaç, bitki ve besin) tarafından değiştirilmesi olarak tanımlanır (2). Bitkisel ürünlerin ilaçlarla birlikte kullanımı ciddi bitkisel ürün-ilaç etkileşimlerine yol açabilmektedir.

Farmakokinetik etkileşmeler: Bitkisel ürün ve ilaçlar arasındaki farmakokinetik etkileşmeler, ilaçların emilim, dağılım, metabolizma ve atılımında değişiklere neden olurlar.(2,5)

Farmakodinamik etkileşmeler: Bitkisel ürünler ve ilaçlar arasındaki farmakodinamik etkileşmeler ise aditif ve sinerjistik etki ile ilacın etkisinde artışa veya antagonistik etki ile ilacın etkisinde azalmaya ve tedavi yetersizliğine neden olabilmektedir. (2,3,4)

Bitkisel ürünün ilaçlarla etkileşimi;

· yaş,

· cinsiyet,

· vücut ağırlığı,

· ilacın veriliş zamanı,

· çevresel faktörler ve diyet,

· sosyal çevre ve ruhsal durum,

· genetik yatkınlık

çerçevesinde değişiklik gösterir.

İlaçlarla etkileşime girerek toksik etkiye yol açanbazı bitkiler şu şekildedir:

Ginkgo (Ginkgo biloba):

Ø Alzheimer hastalığı, periferik damar hastalıkları, vertigo ve tinnitus(kulak çınlaması) tedavisinde kullanılmaktadır. (2,3,6).

• Aspirin ve İbuprofen gibi nonsteroid ilaçlarla kullanımı toksisiteye yol açar.

Ginseng :

Ø Kanserin önlenmesi, fiziksel ve bilişsel fonksiyonların artırılması, diyabet ve erektil disfonksiyonda kullanılmaktadır (3,7).

• Kronik myeloid lösemi (KML) tedavisinde kullanılan İmatinib etken maddesi içeren ilaçlarla birlikte kullanımı toksisiteye yol açar.-
• warfarin birlikte kullanıldığında warfarinin etkinliğini azaltmakta (3),
• antidiyabetik ilaçlarla birlikte kullanıldığında ise hipoglisemi riskini artırmaktadır (4).

Ginger (Zencefil):

Ø Zencefil, antispazmodik(konuşma bozukluğu tedavisi), antiemetik(kusturucu) ve dispepsi(Hazımsızlık) tedavisinde kullanılmaktadır.

• Aspirin, varfarin gibi antikoagülan ve antitrombotik ilaçlarla kullanımı farmakodinamik etkileşmeye neden olabilir (2,3).

Sarımsak:

Ø Yüksek tansiyon, kolesterol ve kan şekeri düşürücü, bağışıklık güçlendirici, ağrı kesici olarak olarak bitkisel ilaç şeklinde de kullanılmaktadır.

• Aspirin, warfarin gibi kan sulandırıcı ilaçların etkisini kuvvetlendirebilir;
• HIV proteaz inhibitörü ilaçlarının etkisini azaltabilir.(3,4,7)

Ekinezya:

Ø Yara iyileşmesi, egzema, sedef hastalığında kullanılmaktadır. Ayrıca viral, mantar ve bakteriyel infeksiyonların tedavisinde ve artritlerde tüm dünyada yaygın olarak kullanılan bitkilerden biridir (18)

• İmmünosüpresif(bağışıklık baskılayıcı) ilaçlarla birlikte kullanımı toksik etkiye sebep olur.
• Karaciğerde metabolize edilen ilaçların yan etkilerinin artmasına neden olur, ilacın etkisini azaltır.

Sarı Kantoron

Ø Hafif ve orta derecedeki depresyonun kısa süreli tedavisinde kullanılmaktadır.

• Antidepresan ilaçlarla birlikte kullanılması serotonin artışı nedeniyle “Serotonin Sendromu” na neden olabilmektedir.(10)

Meyan Kökü

Ø Solunum ve sindirim sorunlarında, karaciğer hastalıkları ile diyabette kullanılmaktadır.

• Tiazid ve loop diüretikler ile kullanıldığında da hipopotasemiye(Potasyum azalması) ve kalp durmasına neden olabilmektedir.
• Elektrolit değişikliklerine neden olabileceğinden licorice kullanımı sırasında EKG değişiklikleri görülebilmektedir (11).

Birçok kişi, ilaç tedavisi ile eşzamanlı olarak çeşitli bitkileri de kullanmaktadır. Bu nedenle reçeteli ilaçlar ile bitkisel ürünlerin potansiyel etkileşimleri konusu oldukça önem taşımaktadır. Uzmanlar tarafından toksik sonuçlara neden olan ilaç-bitki etkileşimlerini minimize edebilmek için çeşitli stratejiler geliştirilmeli ve bu konuya oldukça önem verilmelidir (12).

Bilinen bir hastalığınız veya kullandığınız bir ilaç varsa eczacınıza ve hekiminize danışmadan bitkisel ürün kullanmayınız.

KAYNAKÇA

(1). Kaufman DW, Kelly JP, Rosenberg L, et al. Amerika Birleşik Devletleri'nin ayaktan yetişkin popülasyonunda son ilaç kullanım kalıpları: Slone anketi. JAMA 2002;287:337–344.

(2) Neşeli A. Kuhn RN. Bitkisel Çözümler: İlaç-Ot Etkileşimleri. Yoğun Bakım Hemşiresi 2002;22:22–35.

(3). Dulger G. Bitkisel ilaçlar ve ilaç etkileşimleri. Marmara Eczacılık Dergisi 2012;16:9–22.

(4). Karadağ MG, Türközü D, Kapucu DT. Bitkiler ve ilaç etkileşimleri. Göztepe Tıp Dergisi 2013;8:164–170.

(5). Krivoy N, Pavlotzky E, Chrubasik S, Eisenberg E, Brook G. Salicis korteks özütünün insan trombosit agregasyonu üzerindeki etkisi. Planta Med 2001;67:209–12.

(6) Chen Y, Ferguson SS, Negishi M, Goldstein JA. İnsan CYP2C9'unun rifampisin, hiperforin ve fenobarbital tarafından indüklenmesine pregnan X reseptörü aracılık eder. J Pharmacol Exp Ther 2004;308:495–501.

(7)POISINDEX®Sistem: Klasco RK (Ed): POISINDEX® Sistemi. Truven Health Analytics, Greenwood Village, Colorado (Cilt 167, 3/2016 tarihinde sona erer)

(8) Sugimoto K, Ohmori M, Tsuruoka S et al. St John's wort'un simvastatin ve pravastatinin farmakokinetiği üzerindeki farklı etkileri. Clin Pharmacol Ther 2001;70:518–524.

(9)Hebert MF, Park JM, Chen YL, Akhtar S, Larson AM. St. John's wort'un (Hypericum perforatum) sağlıklı gönüllülerde takrolimus farmakokinetiği üzerindeki etkileri. J Clin Pharmacol 2004;44:89–94.

(10) Aydos R. Hoşgörüyle Gelen Felaket: Bitkisel Ürün-İlaç Etkileşmeleri. Türk Farmakoloji Derneği Klinik Farmakoloji Çalışma Grubu 2011;54.

(11) Upton R, Romm A. Bitkisel İlaç Kullanımı Kılavuzu. Amerikan Bitki Uzmanları Birliği 2001; 75-96.

(12) . Ang-Lee MK, Moss J, Yuan CS. Bitkisel ilaçlar ve perioperatif bakım. JAMA 2001;286(2):208–16. http://dx.doi.org/10.1001/jama.286.2.208