Fonksiyonel Tıp Açısından Zayıflama Çayları/Kürleri
Popüler kültürün insanlara dayattığı estetik algı, bugün birçok insanın fit bir vücuda sahip olmaya çalışması ile sonuçlanıyor. İnsanların ideal kilo aralığında olma istekleri başta çok normal gibi gelse de başvurulan yöntemlerin doğruluğunu sorgulamayı elden bırakmamalıyız. Son zamanlarda çok kullanılan bir yöntem olan zayıflama çaylarını ve detoks sularını içinde barındıkları gıdalar ve hazırlanış yöntemleri bakımından yakından incelediğimizde aslında gerçek bir kilo kaybetme etkisinin olmadığını görebiliriz. Zayıflama çayları ve kürleri anlatan içerik üreticilerinin bu kürleri tüketirken öğün yerine kullanılmasını tavsiye etmesi ve kürü tüketmeden önce ya da sonra egzersiz yapılması gerektiğini söylemesi kilo kaybetmeye yol açan şeyin gerçekten de bu kürler mi olduğunu düşündürmektedir.
Zayıflama kürlerinin içinde bulunan malzemeleri genel olarak sıralamak gerekirse: yoğurt, tarçın, acı biber, zerdeçal, zencefil, hibiskus, limon… Günlük hayatımızda hali hazırda tükettiğimiz bu besinlerin bir araya gelince zayıflatacağı fikri oldukça mantıksızdır. Üreticilerin tariflerini anlatırken hep kullandığı “…yağ yakımını tetikleme…” ifadesi acı biberin içinde bulunan “kapsaisin” maddesi ile mümkündür fakat kapsaisinin yağ yakımını tetikleyecek kadar tüketilmesi, alışkın değilseniz, midenize hasar verir. Bu tür çaylarda antioksidan özelliği ile bolca kullanılan ürünler için de antioksidanların diyette kullanılmasının erken yaşlardan itibaren metabolizmaya faydası olduğu fakat zayıflama üzerine tek başına etkisinin neredeyse hiç olmadığını belirtmek gerekir. Zerdeçalın içinde bulunan “kurkumin” maddesi yağla tüketilse bile zor emilen bir madde olduğu için çok fazla tüketilmediği sürece yağ yakmaya ciddi etkisi yoktur.
Zayıflama çaylarının içerdiği bileşenlere biyokimyasal açıdan bakacak olursak fenfluramin, deksfenfluramin ve orlistat karşımıza çıkar. Ancak bu ilaçlardan fenfluramin ve deksfenfluraminin şiddetli yan etkilerinin ortaya çıkması nedeni ile kullanımdan kaldırılmıştır. Fakat zararlı etkileri dolayısıyla kullanımdan bu şekilde kaldırılan ürünler tüketicilerin el altından elde etmesine engel olamamaktadır. Birçok ürün sağlıklı olduğu öne sürülerek piyasaya çıkmakta ve tüketilmektedir. Örneğin “efedrin” maddesi içeren çaylar sağlık kontrolünden geçmeden satışa sunulduktan sonra birçok hasta raporunda kullanılan çaydan dolayı metabolizma bozukluğu yaşadıkları görülmüştür. Çaylarda kullanılan “sinameki” maddesi de laksatif etki göstermesiyle bilinir. Satıcılar alıcıları çoğunlukla “ödem attırıcı” olduğunu söyleyerek bu konuda kandırmaktadır. Bilindiği üzere ödem, vücudumuzdaki dokularda birikmiş, fazla sıvıya işaret eder. Bu sıvının birkaç gün içinde vücuttan atılması ani kilo kaybına neden olup tüketicileri aldatmaktadır. İstenen yağ yakımını elde edemeyen tüketiciler çayları durmadan içmeye devam edip bağırsak florasında ve böbreklerde önce geri dönüşümlü ve devamında geri dönüşümsüz hasarlara yol açar. Çayların etkilerinden biri olan hipopotasemi, hastada alt ekstremite kaslarının zayıflığı ile kendini gösterir. Şiddetli potasyum yetmezliği solunum kasları felcine bağlı ölüme yol açabilir. Bradikardi, kalp bloğu, ventriküler fibrilasyon gelişebilir. Yine sürekli laksatif ve diüretik kullanımına bağlı hipofosfatemi görülebilir. Bunun sonucunda kırmızı ve beyaz kan hücreleri ile trombositlerin azalması ve oksijen taşıma kapasitesinde azalma, dokularda hipoksi, enfeksiyonlara bağlı hastalık insidansında artış ve kanamalar görülebilir.
Sonuç olarak insanların istedikleri vücut görüntüsüne bir an önce ulaşma arzuları onları, sağlığı tehdit edici yöntemleri bulmaya itmekte ve hasta etmektedir. İdeal kiloya ulaşma ve obeziteden korunma yöntemi olarak düzenli egzersiz ve diyetisyen kontrollü diyet uygulamanın yeterli olabileceğini, içeriği bilinmeyen zayıflama çaylarının kullanılmaması gerektiğini, zayıflama kürlerinin tek başına kullanımının etkisinin aslında olmadığını bilmek ve çevremize yaymak, insanlarının zayıflama çaylarının zararlı etkilerinden korunmasını ve zayıflama kürlerinin de aldatıcı diyetler olduğunun farkına varması adına bir başlangıç olabilir, bir fonksiyonel tıpçı olarak bu tehditleri insanlardan uzak tutabiliriz.
Ezgihan ERTUÇ
Kaynakça
1. Dylan O’Neill, Rothenberg, Caibi Zhou, ve Lingyun Zhang , A Review on the Weight-Loss Effects of Oxidized Tea Polyphenols, 2018 doi: 10.3390/molecules23051176 Erişim tarihi: 18.05.2022
2. Sahdeo Prasad, Amit K. Tyagi ve Bharat B. Aggarwal, Recent Developments in Delivery, Bioavailability, Absorption and Metabolism of Curcumin: the Golden Pigment from Golden Spice. 2014 doi: 10.4143/crt.2014.46.1.2 Erişim tarihi: 21.05.2022
3. Chung S. Yang, Jinsong Zhang, Le Zhang, Jinbao Huang ve Yijun Wang, Mechanisms of Body Weight Reduction and Metabolic Syndrome Alleviation by Tea. 2015 doi: 10.1002/mnfr.201500428 Erişim tarihi: 23.05.2022
4. Daniyal Abdali, Sue E. Samson ve Ashok Kumar Grover, How Effective Are Antioxidant Supplements in Obesity and Diabetes? 2015 doi: 10.1159/000375305 Erişim tarihi: 23.05.2022
5. Ahmet Saraçoğlu ve Bülent Ergün, Türkiye’de Satılan Bazı Bitkisel Zayıflama Çaylarının
İçerikleri ve Bu Çayların Kullanımına Bağlı Ortaya Çıkabilecek İstenmeyen Etkiler. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Science 2006, 26:355–363 Erişim tarihi: 20.05.2022
6. Jamshid Amanzadeh ve Robert F Reilly Jr, Hypophosphatemia: an evidence-based approach to its clinical consequences and management. Nature Clinical Practice Nephrology 2006 Mart;2(3):136–48 doi: 10.1038/ncpneph0124 Erişim tarihi: 23.05.2022
7. Anthony J. Viera ve Noah Wouk, Potassium Disorders: Hypokalemia and Hyperkalemia. Am Fam Physician. 2015 Sep 15;92(6):487–495 Erişim tarihi: 23.05.2022
8. Feride Taşkın Yılmaz, Gülbahtiyar Demirel ve Azime Karakoç Kumsar, Çay, Obezite ve Kadın. Journal Of Contemporary Medicine 2016;6(2): 137–146 doi: 10.16899/ctd. 90351 Erişim tarihi: 19.05.2022
9. Ekin AKÇA, Canan KARAALP ve Gülşah KANER, Kadınlarda zayıflama amacıyla bitkisel ürün kullanım sıklığının ve bitkisel ürün kullanımını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 2020; 77(2): 167–178 doi: 10.5505/TurkHijyen.2019.24572 Erişim tarihi: 23.05.2022
10. Huang J, Wang Y, Xie Z, Zhou Y, et al. Yeşil çayın insan müdahalesinde ve temel moleküler çalışmalarda anti-obezite etkileri. Eur J Clin Nutr. 2014; 68 :1075–1087 doi: 10.1038/ejcn.2014.143 Erişim tarihi:23.05.2022
