GÜZELLİK İKSİRİ: KOZMETİKLERDE PEPTİTLER
Kozmetik pazarı yeni kozmetik serileriyle birlikte hızla büyümektedir. Piyasada bulunan kozmetikler genellikle bazı benzersiz özelliklere sahip olan çok çeşitli biyolojik veya kimyasal katkı maddelerinden oluşur. Her geçen gün farklı kombinasyonlardaki bileşenler amaca uygun etki etmek adına ürün formülasyonları içerisine dahil edilir . Hedef bileşenler fitokimyasalları, vitaminleri, peptitleri, seramidleri, enzimleri ve yağları içerebilir. Kozmetikte kullanılan en büyük yenilikçi içerik ailesinden biri peptitlerdir. Küçük miktarlarda eklenen peptitler, nemlendirici, antibakteriyel, yenileyici veya besleyici çeşitli aktivitelere sahip olabilir. Aktiviteleri her zaman tamamen kozmetik olmayabilir aynı zamanda sütten türetilen opioid peptitlerde veya alglerden antikanser peptitlerde olduğu gibi terapötik de olabilir.
Peptitler vücudumuzda doğal olarak meydana gelebilen çeşitli fizyolojik süreçlerde önemli biyolojik aktivitelere sahip, aminoasitlerin kısa zincirleri olan moleküllerdir ve aktiviteleri amino asit dizilerine sıkı sıkıya bağlıdır. 1980'lerin sonuna doğru kozmetik ürünlerin içerisinde yer almaya başlayan peptitler 2000 yılının başına kadar ün kazanmamıştı. Özellikler yaşlanma karşıtı ürünlerin içerisinde aktif bileşikler olarak karşımıza çıkan peptitlerin 2011'den bu yana ürünlerdeki çeşitliliği ve kullanımı %88,5 artmış bulunmakta. Günümüzde ise farklı etki mekanizmalara sahip çok çeşitli peptitler kozmetik ürünler içerisinde farklı kullanım amaçlarıyla yerini almıştır.
Sentetik olarak üretilmiş peptitlerin, yaşlanma, hiperpigmentasyon, artmış vücut yağlanmasın, kırışıklık gelişimini gibi cilt bozukluklarında yara iyileştirici, fibroblast proliferasyonunu ve kolajen, elastin sentezini artırıcı etkileriyle formülasyonların içerisinde çeşitli uygulamaları mevcuttur.
· Biyomimetik peptitler; vücudumuzda doğal olarak oluşmuş peptitlerle aynı amino asit dizilimde biyoteknolojik olarak sentezlenir. Biyomimetik peptitler fizyolojik peptitleri taklit ederek reseptörleri ile etkileşir ve klinik etkilere yol açar.
· Biyoaktif veya topikal peptitler ; amino asitlerin modifiye edilerek vücudumuzda gerçekleşen reseptör etkileşimi, cilt geçirgenliği ve stabilitesi gibi fizyolojik fonksiyonları geliştirmeyi, iyileştirmeyi amaçlayan sentetik bileşiklerdir. Biyoaktif peptitler etki mekanizmalarına göre üçe ayrılır; Sinyal peptiler, taşıyıcı peptitler ve nörotransmitter inhibe edici peptitler.
→ Sinyal Peptitler: Sinyal peptitler cilt fibroblastlarını uyararak kolajen ve elastik lif yapımına yardımcı olduklarından yaşlanma karşıtı ürünlerin içerisinde sıklıkla kullanılır. Bu peptitler ayrıca hücre büyümesi ve migrasyonundan sorumlu büyüme faktörü olarak da davranabilirler.
· Heptapeptide Acetyl-DEETGEF-OH; sinyal peptidi antioksidan enzimleri uyararak hücre DNA’sını koruyucu etki gösterir.
· Oligopeptide-68; kozmetikte kullanılan melanosit farklılaşmasını düzenleyen faktörlerin etki mekanizmaları inhibe ederek beyazlatıcı olarak kullanılan bir ajandır.
· Tripeptide-41; lipolizi indükleyerek ile sellülit gibi lipodistrofi sorunlarında kullanılır.
→ Taşıyıcı peptitler: Oligoelementlerin stabilize edilip cilde taşınmasına ve epitel hücreler tarafından alınmasını sağlamaktan sorumlu peptitlerdir.
· GHK-Cu (bakır peptit) içeren krem ile yapılan çalışmalarda ince çizgileri ve derin kırışıklıkları azalttığı cilt elastikiyetini ve sıkılığını iyileştirdiği gözlemlenmiştir.
→Nörotransmitter inhibe edici peptitler: Kas kasılmasının gerçekleşebilmesi için asetilkolin içeren veziküllerin nöromüsküler kavşağa salınması ve SNARE kompleksi ile etkileşme girmesi gerekmektedir. Bu peptitler SNARE kompleksi içindeki proteinlere yapısal olarak benzediğinden bağlanma bölgeleri ile etkileşime girerek ve sinir uçlarından asetilkolin salınımının engellenmesini sağlar. Bu sebeple özellikle yaşlanma karşıtı ürünlerin formülasyonlarına yüz kaslarının kasılması kaynaklı kırışıklıkları önlemek adına dahil edilir.
· Acetyl Hexapeptide-3 (Argireline®); Botilinum toksin A’ya benzer yapıdaki biyoaktif peptittir.
· Acetyl Tripeptide-30 Citrulline and Pentapeptide-18; Yapılan çalışmalarda bu aktif bileşiklerin yağ içinde su emülsüyonlarının belli bir süre belli bir konsantrasyonda uygulanmasının cilt kırışıklıklarında, sıkılığında, dokusu ve renginde iyileşmeler gözlenmiştir
Formülasyonlarında biyoaktif peptitler içeren herhangi bir kozmetik ürünün Ulusal Sağlık Gözetim Kurumu (ANVISA) tarafından onaylanması ve böylece ticarileşmesine izin verilebilmesi için etkinlik ve güvenlik testlerine tabi tutulması gerekmektedir. Araştırmaların çoğunluğu peptitlerin yaşlanma karşıtı özelliklerine odaklandığından diğer işlevlerinin de aydınlatılması için daha fazla çalışma yapılması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
^Lima, T. N., & Pedriali Moraes, C. A. (2018). Bioactive peptides: applications and relevance for cosmeceuticals. Cosmetics, 5(1), 21.
^Ferreira, M. S., Magalhães, M. C., Sousa-Lobo, J. M., & Almeida, I. F. (2020). Trending anti-aging peptides. Cosmetics, 7(4), 91.
^Prokopowicz, M., & Różycki, K. M. (2017). Innovation in cosmetics. World Scientific News, 72, 448–456.
