MİDENİZİ KORURKEN SAĞLIĞINIZA ZARAR VERMEYİN!
Halk arasında ‘mide koruyucu’ olarak ifade edilen proton pompa inhibitörlerine ve olası zararlarına gelin beraber göz atalım!
Proton pompa inhibitörleri(PPİ), iyi bir güvenlik profiline sahip olup dünyada en sık kullanılan ilaç gruplarından biridir. Etkilerini gastrik mukoza pariyetal hücrelerinde bulunan hidrojen/potasyum ATPaz enziminin inhibisyonu ile mide asidi üretimini baskılayarak gösterirler. (1) Toplumda en iyi bildiğimiz örnekleri aspirin ve ibuprofen olan non-steroidal antiinflamatuvar ilaçlar(NSAİİ) ile beraber kullanımları sık olarak karşımıza çıkmaktadır.
Endikasyonları arasında gastroözofageal reflü hastalığı, peptik ülser, helikobakter pilori eradikasyon tedavisi, NSAİİ bağlı gastrik ülser riskinin azaltılması, dispepsi, strese bağlı hiperasidite ve patolojik olarak aşırı asit salınımı olan Zollinger-Ellison sendromu yer almaktadır. (1) En yaygın kullanılan PPİ’ler; omeprazol, pantoprazol, lansoprazol, esomeprazoldür.
Kullanımları her geçen gün artmakla beraber bu kullanımların yaklaşık %70’inin endikasyon dışı olduğu düşünülmektedir. (4) Sık ve uzun süreli kullanımlarının sonucu olarak birtakım yan etkiler ortaya çıkabilir. Görülen bu yan etkilerin kronik kullanım nedeniyle mide asidinin sürekli baskılanmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Enterik enfeksiyonların artmasına neden olurlar.
Birçok patojen midenin asidik ortamına duyarlıdır. Mide asidinin uzun süreli inhibisyonunda normal koşullarda asit ile önlenebilen enterik enfeksiyonların riski artmaktadır. Bu konuda en iyi bilinen örnek C. Difficile ve neden olduğu diyaredir. Son dönemde yapılan 12 çalışmanın ve 2948 hastanın değerlendirildiği bir meta-analizde PPİ kullanımının C. Difficile enfeksiyonu riskini artırdığı ortaya konmuştur. Aynı meta-analizde Salmonella, Campylobacter’in neden olduğu enterik enfeksiyonlarda da artış olduğu gözlemlenmiştir. (1)
Toplum kökenli pnömoni riskinde artışa neden olabilirler.
Azalan mide asiditesi nedeniyle TKP riskinin arttığı iddia edilmektedir. Hollanda’da yapılmış bir çalışmada son 6 ayda PPİ kullanmayan hastalarla halen PPİ kullanmakta olan hastalar arasında toplum kökenli pnömoni gelişim riski açısından anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur. Sultan ve arkadaşlarının yaptıkları 70 randomize kontrollü çalışmadan oluşan meta-analizde ise PPİ kullanımının pnömoni riskini arttırdığına yönelik bir veri bulunamamıştır. Görüldüğü üzere bu konuda bir fikir birliği olmasa da kronik PPİ kullanımının TKP riskini artırabileceği unutulmamalıdır. (1)
B12 eksikliğine neden olurlar.
B12'nin absorbse edilebilmesi için gastrik asit gerekir. Kısa süreli PPİ kullanımına bağlı asit supresyonunun B12 eksikliği yaptığı bilinmekle beraber bu ajanların uzun süreli kullanımındaki etkileri tam olarak bilinmemektedir. (1)
Magnezyum eksikliğine neden olabilirler.
Tüm PPİ’lerde ortak bir etki olup yaşlı hastalarda daha sık görülmektedir.(2) 109,798 hasta içeren bir metanalize göre PPİ kullanan hastalarda kullanmayanlara göre magnezyum eksikliği gelişme riski daha yüksek bulunmuştur.(3)
Osteoporoz ve kalça kırığı riskinde artışa neden olurlar.
Kalsiyum iyonları midenin asidik ortamında bağlı oldukları aminoasitlerden ayrılarak serbest hale geçtikten sonra ince bağırsaktan emilebilirler. Dolayısıyla gastrik asit salınımının suprese edildiği durumlarda kalsiyum emilimi bozulur, osteoporoz ve kalça kırığı riski artar. (1) Osteoporoz varlığı PPİ tedavisi için bir kontrendikasyon olmamakla beraber PPİ kullanan bir hastada kalsiyum takviyesi kullanılacaksa, asidik ortam olmadan da absorbe olabilen formu olan kalsiyum sitrat tercih edilmelidir. (2)
Akut interstiyel nefrite neden olabilirler.
Tüm PPİ’ler ile oluşabilmekle beraber nadir ve daha çok yaşlı bireylerde görülen ciddi bir durumdur. (1)
Demansa neden olabilirler.
Epidemiyolojik araştırmalar ve hayvan araştırmaları PPİ’lerin demans açısından risk oluşturduğunu ortaya koymuştur. (4)
Gastrik kansere neden olabilirler.
Uzun yıllar (12–15 yıl) PPİ kullanan hastalarda hipergastrinemi ve buna bağlı gastrik kanser tespit edilmiştir. (3)
PPİ’ler her ne kadar uygun vakalarda, doğru bir şekilde kullanıldıklarında faydalı olsalar da ne yazık ki suiistimali yapılan ilaç grupları arasında yer almaktadırlar. Bu aşamada tedavinin bireyselleştirilmesi, yan etkilerin yakından takip edilerek hekim kontrolünde bilinçli bir şekilde kullanılmaları büyük bir önem taşımaktadır.
REFERANSLAR
1.KASAPOĞLU, B., & TÜRKAY, C. (2010) Uzun Dönem Proton Pompa İnhibitörü Kullanımına Bağlı Gelişen Yan Etkiler. Güncel Gastroenteroloji Dergisi, 14(1), 19–23.
2. Özdemir, C. A., & Okuroğlu, N. (2015). Uzun Süreli Proton Pompa İnhibitörü Kullanımı ve Komplikasyonları. Boğaziçi Tıp Dergisi, 2(1), 35–42.
3. Ayanoğlu, S. (2019). İstanbul Kartal bölgesindeki bir eczaneye müracaat eden hastaların proton pompa inhibitörü kullanımının değerlendirilmesi (Master’s thesis, İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
4. Özden, A. (2013). Proton Pompa İnhibitörleri ve Kullanım Güvenirliği Konusundaki Yeni Bilimsel Veriler! Güncel Gastroenteroloji Dergisi, 20(2), 112–119.
