PANDEMİNİN PSİKOLOJİK ETKİLERİ

Pandemi genel olarak, bir kıta hatta tüm dünya yüzeyi gibi çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklar olarak tanımlanabilir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) tanımlamasına göre, bir hastalığın pandemi olabilmesi için genel hatlarıyla üç kriter aranıyor:

· Yeni bir virüs olması,

· İnsanlara kolayca geçebilmesi,

· İnsandan insana kolay ve sürekli bir şekilde bulaşması.

Dünya tarihinde sayısını bilemeyeceğimiz kadar fazla salgın hastalık görülmüştür. Farklı zamanlarda ortaya çıkan ve dünya nüfusunun önemli bir kısmını etkileyen bu salgınlar hem fiziki hem de psikolojik olarak insanları yaralamış ve ciddi travmalar bırakmıştır.

Bunun en büyük örneklerinden biri olan “İspanyol Gribi” 18 ay içinde 50 ile 100 milyon arası insanın (o dönemde yaşayan nüfusunun %5'i) ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgın olmuştur.

Aradan yaklaşık 100 yıl geçmesinin ardından dünya bir kez daha benzer bir sağlık kriziyle mücadele ediyor. Aralık 2019'da Çin’in Wuhan kentinde başlayan Covid-19 salgını yaklaşık iki yıldır dünyayı etkisi altına almış durumda.

5 Ocak 2020’de, ilk kez Dünya Sağlık Örgütü bu yeni hastalığı salgın olarak adlandırdı ve 12 Mart 2020 itibariyle Covid-19 yine Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edildi ve bütün düzen değişti.

Çoğu insan kısa bir izolasyonla bu virüsün kontrol altına alınabileceğini düşünürken yanıldıklarını anlamaları çok uzun sürmedi.

Bütün dünyanın dahil olduğu bir biyolojik savaş verilmeye başlandı. Kısıtlamalar art arda gelmeye başladı ve insanların dışarıyla teması minimum seviyeye indirildi. Gelişmiş ülkelerin sağlık sistemleri çökmeye başladı ve Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin ekonomileri alt üst oldu. Eğitimde ciddi problemler ortaya çıktı ve uzaktan eğitimi yönetmekte birçok ülke zorlandı. Çoğu insan evden çalışmaya başladı ve maskeler hayatımıza girdi. Kısacası bütün sektörler maddi-manevi zarar gördü ve insanların hayatı sekteye uğradı.

Şimdiye kadar bahsettiğimiz zararlar pandeminin maddi boyutuydu.

Şimdi ise çoğu insanın görmezden geldiği, üstünde durmadığı manevi kısmından bahsedelim.

Bu dönemde en göze çarpan psikolojik sıkıntı kaygı bozukluğudur. Aklımızdan geçen “Koronavirüs bana bulaşır mı?”, “Bulaşmaması için neler yapmalıyım?”, “Bulaşırsa iyileşir miyim?” gibi sorular kaygı seviyemizi arttırır ve beraberinde birçok hastalığı getirir.

Peki kaygı nedir? Kaygı seviyesini arttıran faktörler nelerdir?

Kaygı en basit tanımıyla; zihnimizdeki olumsuz düşüncelerle ortaya çıkan bir problemdir.

Kaygıyı arttıran en önemli faktör virüsle ilgili belirsizlik durumudur. Hastalığın henüz kesin bir tedavisinin bulunamamış olması, kaygı bozukluğunu tetiklemektedir. Tabii ki yanlış bilgilerin, özellikle sosyal medyada hızlı bir şekilde yayılması ve bilgi kirliliği oluşturmasıyla insanların kaygıları daha da artmıştır.

Kaygı bozukluğu dışında bu dönemde daha fazla görülen hastalık ise depresyondur. Kişinin kendisini eve kapatması, mutlu ve huzurlu hissettirecek aktivitelerden mahrum bırakması depresyonu tetikler.

Depresyonu tetikleyen diğer faktörler ise kişinin kendisini hayattan soyutlaması, sosyallikten kaçmasıdır. Bu bazen öyle bir raddeye gelir ki kişi dışarıya kendisini tamamen kapatır ve insani ilişkileri ciddi zarar görür. İletişime girmekte zorluk çekmeye başlarlar.

Bu hastalıkların yanında uzun vadede etkilerini görebileceğimiz bir diğer hastalık ise obsesif kompulsif bozukluk yani halk içinde bilinen ismiyle takıntıdır. Korkunun tetiklediği bu hastalıkta bazı eylemlerin sık sık yapıldığı görülür. Gün içinde elleri 9–10 sefer yıkamak vb. birçok hareket gözlemlenebilir.

Ve daha sayısız psikolojik hastalık pandemi döneminde yaygınlaşmıştır.

Pandemi öncesi ve pandemi sonrası bireylerdeki en önemli değişiklikler nelerdir?

Öncelikle aile bireyleri hiç olmadığı kadar bir arada kalmış ve bunun her aileye farklı dönütleri olmuştur. Pandemi sırasında dünyadan gelen istatistikler boşanma oranlarının giderek arttığını gösteriyor fakat tam tersi aile içi bağlarını sağlamlaştıran insanlar da olmuştur.

· Odaklanma problemleri artmış ve insanların tahammül seviyesi azalmıştır.

· Dışarıya karşı olan güven azalmış ve özgüvende düşüklükler ve sosyal becerilerinde zayıflama hali görülmüştür.

· Dışarıda özgürce dolaşmanın ve sosyalleşmenin aslında ne kadar değerli olduğu anlaşılmıştır.

Çoğu insanda görülen genel belirtiler böyle olsa da asıl değişiklikleri ileriki yıllarda daha net görebiliriz.

Peki pandeminin getirisi olan psikolojik etkileri nasıl azaltırız?

· Virüs, aşı uygulamaları vb. konular ile ilgili doğru kaynaklardan bilgilenmek,

· Hijyene, sosyal mesafeye, maskeye gereken önemi vermek,

· Sosyal medyada geçirilen zamanı sınırlamak,

· Basit de olsa evde bazı sportif, bedensel egzersizler yapmak,

· Gereken önlemler alınarak iyi hissettirecek aktiviteler yapmak, sevdiğimiz insanlarla, evcil hayvanlarımızla vakit geçirmek.

Bu tarz basit ama etkili eylemleri hayata geçirerek psikolojimizi korumaya çalışabiliriz. Fakat yaptığınız bu tarz eylemlerin hiçbiri sizde veya çevrenizdeki insanlarda etkili olmuyorsa uzman bir doktora başvurmayı unutmayın.

Hepinize sağlıklı günler dilerim.

Kaynakça

1. BBC News Türkçe(2020, Şubat 24). Pandemi nedir, ülkeleri nasıl etkiler? — dünya sağlık örgütü koronavirüsü pandemi ilan etti. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51614548
2. Aslan, R. (2020) Tarihten Günümüze Epidemiler, Pandemiler ve Covid-19. Ayrıntı Dergisi, 8(65): 35–41.
3. Ocak, H. (2020,Nisan 30).Pandemi Sürecinin Psikolojik Etkileri Virüs Kadar Hızla Yayılıyor. https://www.istanbul.edu.tr/tr/haber/pandemi-surecinin-psikolojik-etkileri-virus-kadar-hizla-yayiliyor-4B006900540051006B0032004600690073004300720039007900700046006200610041004F003200370077003200
4. Gökçe, T. (2020,Nisan 9).Karantinanın psikolojik etkileri nelerdir ve olumsuz etkileri azaltmak için neler yapılabilir?.Bilimfili.https://bilimfili.com/karantinanin-psikolojik-etkileri-nelerdir-ve-olumsuz-etkileri-azaltmak-icin-neler-yapilabilir