RENKLİ BİR FOBİ: PALYAÇO KORKUSU
Acayip renkli kıyafetler, komik saçlar, kat kat boyanmış yüzler... Çocukluk dönemlerimizde bir etkinlikte, doğum günü partisinde onunla karşılaşmamız ve ellerimizi çırparak “palyaço geliyor” diye haykırmamız hepimizin gözlerinde canlanmıştır. Peki küçükken gösterilerine büyük bir heyecanla katıldığımız ve çok eğlendiğimiz palyaçoların birçok insanın korkulu rüyası olduğunu biliyor muydunuz? Evet, doğru okudunuz. Toplumun önemli bir kısmı rengarenk giyinmiş palyaçoları görmeye bile katlanamıyor. Ama gelin konunun korkunç kısımlarına geçmeden önce biraz palyaçoluğun tarihçesine göz atalım.
Kökeni 1600lere dayanan palyaçoluğun ilk örneklerine Antik Yunanistan’da, İtalyan sokak tiyatrosunda (Commedia dell’Arte), Fransız kökenli Pandomim ve Japon Kabuki geleneklerinde ve Avrupa’da rastlayabiliriz. Türkiye tarihinde de Osmanlı’da padişahı eğlendiren “dalkavuk” gibi kişilikler karşımıza çıkar (1). Günümüzde sokaklarda, özel toplantılarda, davetlerde, parti gibi oluşumlarda bir palyaçoyla karşılaşmamız işten bile değil. Palyaçoların görev tanımı ise diğer mesleklerden biraz farklı: Dayak yemek, düşmek, ıslanmak, şaşırmak, komik hareketler yapmak... bu hareketleri bir palyaçoda görünce eminim hiçbirimiz şaşırmayız.
Koulrofobi
“Koulro” eski Yunancada palyaçoların üzerinde yürüdüğü tahta bacağa verilen isimmiş. Bu nedenle palyaçolardan korkan insanlar için de koulrofobi terimi kullanılmış (2).
Koulrofobi hem çocuklarda hem yetişkinlerde görülen bir durum. Ancak çocukluk döneminde yaşanan palyaçolarla ilgili bir travmaya bağlı olabileceği düşünülüyor. Doktor ve bilim adamlarına göre koulrofobi; abartılı makyaj, kırmızı burun ve renkli saçların arkasında kimin yalan söylediğini bilememin bir sonucu (3). Yüzün kapatılması, insanların normalden farklı görünmesi birçok insanı tedirgin ediyor. Çünkü yüzünü gizleyen, maske takan insanların kötü olduğuna dair bir inanışları var.
Çocuklar Kadar Yetişkinleri de Etkiliyor
3 çocuk babası 34 yaşındaki Forest York bu korkuyu şu cümlelerle ifade etmiş “ Onlara baktığımda kendimi hiçbir şekilde konforlu hissetmiyorum. Gerçekten rahatsız oluyorum ve ordan çıkmak istiyorum.”
45 yaşındaki Lisa Weihlmuller ise “ Bir palyaço yüzümün önüne geldi ve ben makyajının altında sakallarını görebiliyordum. Kötü kokuyordu ve gözleri tuhaftı. Yüzünde gülümseyen bir boya vardı ama o gülmüyordu. Korkutucu ve tuhaftı.” (4)
Böyle betimlenince bizler için bile korkunç oldu değil mi?
Filmlerde Palyaçolar
Bazı araştırmacılar ünlü korku filmi “IT” in fobiyi ciddi anlamda tetiklediğini iddia ediyor. Stephen King’in aynı isimli romanından 1990 ve 2017 yıllarında uyarlanan filmde sırasıyla Tim Curry ve Bill Skarsgård , Pennywise adında şeytani bir yaratığı canlandırıyor (5). Bu yaratık insanların özellikle de çocukların korkularından besleniyor ve onların karşısına en korktukları şeyin kılığında çıkıyor. Filmde gördüğümüz palyaço kılığındaki Pennywise gerçekten de korkulmayacak gibi değil.
Aynı şekilde Batman filmlerinin kötü karakteri Joker’in de insanlar üzerinde benzer korkuları tetiklediği iddia ediliyor (2).
Koulrofobi Bize Ne Yapar?
o Çarpıntı
o Yüz kızarması
o Terleme
o Titreme
o Bulanık görme
o Nefes darlığı
o Ağız kuruluğu
o Yutkunma güçlüğü
o Mide bulantısı
o Bilinç kaybı
o Tansiyon düşmesi
o Bayılmak
Görüldüğü gibi koulrofobinin çok geniş bir semptom skalası var. Tedavisinde de hipnoz ya da bilişsel davranışçı terapi yöntemleri kullanılabiliyor fakat bu yöntemlerin ne kadar başarılı olduğu tartışılır. Ayrıca fobiyle yüzleşme ve korkunun üzerine gitme yöntemlerini kullanan insanlar da mevcut (3).
Medikal Palyaço
Son yıllarda hastanelerin pediatri kliniğinde çocuların eğlenmesi ve daha iyi zaman geçirebilmesi amacıyla medikal palyaço denilen etkinlikler düzenleniyor. Tabi her çocuk karşısında gördüğü palyaçodan keyif alıyor mu?
Medikal Palyaçolar hakkında yapılan bir araştırmaya göre “Genel pediatrik hastaneye yatırılan bir popülasyonda palyaço korkusu prevalansı % 1.2 ve bu oranın %85.7 si kız hastalardan oluşuyor. Palyaçolardan önemli ölçüde korkan çocuklar bir medikal palyaço ziyareti ile karşılaşmaktan ve bu ziyareti düşünmekten de korkuyorlar(6).
Sonuca gelirsek;
Hala her gördüğümde bana çocukluğumdaki tatlı anıları hatırlatan palyaçoların birçok insanın bakamayacak kadar korktuğu bir şey olduğunu öğrenmek beni ciddi anlamda şaşırttı. Umarım size de yeni bir fobi eklememişimdir. Okuduğunuz için teşekkür ederim.
KAYNAKÇA
1) https://tr.wikipedia.org/wiki/Palya%C3%A7o
2)https://www.psikolojik.gen.tr/koulrofobi.html
3) http://www.coulrophobiafacts.com/
4) Durwin, Joseph (2004) “Coulrophobia and the Trickster,” Trickster’s Way: Vol. 3: Iss. 1, Article 4.
5) http://www.stephenkingturkiye.com/o-it-filmi-inceleme/
6) Meiri, N., Schnapp, Z., Ankri, A. et al. Fear of clowns in hospitalized children: prospective experience. Eur J Pediatr 176, 269–272 (2017).
