SONSUZA DEK ŞİMDİ İÇİNDE : HENRY MOLAISON
“Studying how Henry forgot gave us a better understanding of how we remember.” (Suzzanne Corkin, Prof of Behavioral Neuroscience)
Sinirbilim tarihinin en önemli diyebileceğimiz vakası 1930'lu yılların başında geçirilmiş bir bisiklet kazası ile başlayan Henry Molaison (HM)’dır. Yaklaşık 10 yıl boyunca epilepsi krizleriyle savaş veren HM, çözüm bulunamayan hastalığı için doktoru Scoville tarafından önerilen her iki beyin lobundaki hipokampüsün (hafızadan sorumlu beyin bölgesi olarak bilinir) çıkarılmasına dayanan deneysel cerrahi operasyonunu kabul ederek bir umut arayışı içerisine girmiştir. O dönem, amigdala ve hipokampüsün fonksiyonları üzerine çok az bilgi vardı. Ameliyattan sonra nöbetler kontrol altına alınabilse de Henry için artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır. Deneysel prosedür sonrası kalıcı hafıza kaybı yaşayan HM; hiçbir yeni anı üretemiyor, yeni tanıştığı doktorlarını birkaç dakika içinde unutuyor (1). Buna ek olarak rezeksiyon günümüzde epilepsiyi tedavi etmek için halen kullanılmaktadır, ancak modern hastalar, H.M.’nin yan etkilerine maruz kalmazlar. Scoville herhangi bir tarama cihazına sahip değildi hatta hipokampüsün ne yaptığının farkında bile değildi, umutsuz HM vakası bu yüzden çığır açıcı bir niteliğe sahiptir(2).
Trajik HM vakası, 20. yüzyılın sinirbilimi adına dönüm noktalarından biri oldu. Öğrenme ve hafızadan sorumlu beyin bölgeleri hakkında alana çok önemli katkıları oldu. Ne yazık ki Henry bunları asla bilemeyecekti, uzun-süreli hafızası geri dönüşsüz hasar almıştı. Ameliyattan sonra sadece yeni bilinçli hatıralar yapamamakla kalmadı, aynı zamanda ameliyattan önceki 11 yıllık süre boyunca retro-grad hafıza kaybı (beyin hasarı öncesi hafıza kaybı) yaşadı. Sebebi belli olmamakla birlikte her iki lobtaki hipokampüsün çıkarılmasından kaynaklanmadığı düşünülüyor (3). Muhtemelen yüksek dozda anti-epileptik ilaç kullanmasının ve ameliyattan önce sık sık nöbet geçirmesinin bir kombinasyonu olarak sonuçlandı. Yeni anılara yönelik hafıza kaybı, her iki hipokampüsün çıkarılmasının sonucuydu. Bu ameliyatından sonra yeni kelimeler, şarkılar veya yüzler öğrenemeyeceği, arkasını döner dönmez kiminle konuştuğunu unutacağı anlamına geliyor. Kaç yaşındaydı, ebeveynleri hayatta mıydı gibi soruların cevabını bir daha asla net olarak hatırlamadı. Odasına gelen doktorlar ile tanıştığını dakikalar içinde unutuyor, olayın gerçekleştiğine dair geriye hiçbir anı kalmıyordu. Henry yaşadığı 82 yılda 27 yaşında tutsak kalmıştı, her 30 saniyede bir hafızası sıfırlanıyordu (4).
Ameliyat non-deklaratif hafızasına hiçbir zarar vermemişti, motor faaliyetler öğrenmeye devam ediyordu. Motor yetenekleri, doktorlarından Brenda Milner’in uyguladığı “Eş Merkezli Yıldız Deneyi” ile test edilmişti. (Deney hakkında ayrıntılı bilgi için inceleyiniz. https://www.youtube.com/watch?v=wFoIvB-04YY)
Her gün Henry’e uygulanan bu test sonucu, Henry’nin çizim yeteneği gelişiyordu ancak her sabah yeni bir gün gibi hissediyor, deneye dair hiçbir şey hatırlamıyordu. Bu deney bize gösterdi ki farklı tiplerde uzun süreli hafızalar vardır.
1. Semantik Hafıza : Dünya hakkındaki genel bilgidir.
2. Epizodik Hafıza : Belirli zamanlarda ve yerlerde meydana gelen geçmiş kişisel deneyimlerin toplanmasıdır
3. Prosedürel (İşlemsel) Hafıza : Belirli şeylerin motor hareketlerle nasıl yapılacağının hafızasıdır. (Serebellum tarafından kontrol edilir.) (5)
Molaison çalışmaları, bilinçli ve bilinçsiz anıları kodlayan beyin ağlarının daha fazla araştırılmasının yolunu açtı.
REFERANSLAR
- Shah, B. , Pattanayak, R.P. ve Sagar, R. (2015). The study of patient Henry Molaison and what it taught us over past 50 years: Contributions to neuroscience. Journal of Mental Health and Human Behaviour, 19(2), 91–93.
- https://www.psychologywizard.net/scoville--milner-ao1-ao3.html
- https://www.brainfacts.org/in-the-lab/tools-and-techniques/2018/the-curious-case-of-patient-hm-082818
- https://www.psychologytoday.com/us/blog/trouble-in-mind/201201/hm-the-man-no-memory
- Squire L. R. (2009). The legacy of patient H.M. for neuroscience. Neuron, 61(1), 6–9. https://doi.org/10.1016/j.neuron.2008.12.023
