YAPAY IŞIK ALTINDA BİTKİLER
Bitki dediğimizde aklımıza gelen terimlerden birisi ışıktır. Işık, genel anlamıyla bir bitkinin büyüme, gelişme ve çeşitli metabolik olaylarında en etkili faktörlerindendir. Doğal ışık kaynağı ve ekonomik olması bakımından güneş önemli bir rol oynamaktadır. Ancak günümüzde doğal kaynakların yetersiz kalışı ve sürdürülebilir tarım tekniklerinin kullanımlarının artması, kapalı bitkisel üretim sisteminin ortaya çıkmasıyla birlikte özel yapay ışık kaynakları önem kazanmıştır. Bu yapay aydınlatma sistemleri daha çok seralarda, iklim odalarında ya da doku kültürü çalışmalarında kullanılmaktadır.
Kapalı bitkisel üretim sistemi, çevresiyle herhangi bir etkileşimi olmayan ve yapay yöntemlerle kontrol edilen, şehirlerde gıda üretimi amacıyla geliştirilmiş bir yöntemdir. Bu sistemlerin birçok avantajı olmasına karşın, tüm bitkiler için kullanılabilecek bir yöntem değildir. Özellikle marul, roka, maydanoz, ıspanak gibi yeşil bitkilerde bu yöntemler kullanılmaktadır fakat meyve veren ağaçlar, topraksız tarıma elverişli olmayan bitkiler için bu sistem uygun değildir.
NASA’ da bitkisel üretime yönelik ışık alanında yapılan çalışmalara yoğunlaşılması yapay aydınlatma sistemlerini de ön plana çıkarmaktadır. NASA’nın uzayda bitki yetiştirmek amaçlı çalışmaları sonucu meydana gelen hidroponik üretim tekniği ise dünya çapında geniş bir kullanım alanına ulaşmıştır. Uzayda veya başka bir gezegende uzun süre kalabilmemiz için döngüsel bitki üretimini hedefleyen “Mars Lunar Greenhouse” projesinde kapalı tüp içinde hem oksijen hem de besin üretilir ve karbondioksit atımı sağlanır.
Hidroponik kültürün bir başka yetiştiricilik çeşidi olarak bilinen akuaponik sistemde ise, bitki üretimi balıkların yetiştiği havuzların suyu ve içinde erimiş bulunan besin maddeleri ile yapılır. Burada balık ile bitki arasında kısmen de olsa bir simbiyotik yaşam söz konusudur. Balıkların azot içeren atıkları bitkiler için gübre niteliği taşır. Bitki bu artıkları sudan uzaklaştırarak temizlemiş olur ve balıklar için temiz bir ortam oluşur.
Bitkisel Üretimde Kullanılan Işık Kaynakları
Bu kaynaklar temel olarak şu şekilde sınıflandırılabilirler:
- Akkor telli lambalar (Incandescant lamps),
- Floresan lambalar (Fluorescent lamps),
- Metal halojen lambalar (Metal halide lamps),
- Yüksek basınçlı sodyum buharlı deşarj lambalar (HPS) (High pressure sodium discharge lamps),
- Işık yayan diyotlar (LED) (Light emitting diodes).
LED’lerin ışık renkleri bitkiler üzerinde farklı etkiler gösterir. Kırmızı ışık, bitkilerde fotosentez, bitki büyümesi, çiçeklenme, bitkilerin besin içeriğine etkide bulunur. Mavi ışık ise, bitkilerde fotosentez, fototropizm, gövde uzaması, fide büyümesi, stoma kontrolü, bitkilerin besin içeriğine etkide bulunur.
Doku kültürü ve botanik alanlarda LED aydınlatmalar başta olmak üzere aydınlatma sistemleri parlak bir geleceğe sahiptir. Özellikle uzayda tarım “space farming” projeleri ile birlikte bu konu değer kazanmıştır.
Uzayda tarım uygulamaları ile alakalı bilgilendirici bir videoya aşağıda verilen bağlantı linkinden ulaşabilirsiniz:
NASA tarafından 6 yıl önce yayınlanan, astronotların Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yetişen bir marulu yedikleri tarihi bir ana şahitlik ettiğimiz videonun bağlantı linki de aşağıda yer almaktadır:
Kaynakça
- ÇAKIRER, G., AKAN, S., DEMİR, K., & YANMAZ, R. (2017). Bahçe bitkilerinde kullanılan ışık kaynakları. Akademik Ziraat Dergisi, 63–70.
- KARADAĞ, Ş., KASIM, M. U., & KASIM, R. (2020). Kapalı Bitkisel Üretim Sistemleri. Uluslararası Anadolu Ziraat Mühendisliği Bilimleri Dergisi, 2(4), 30–38.
- DOĞAN, M. (2019). Farklı ışık yayan diyotlar (LED) altında tıbbi sucul bitki Lysimachia nummularia L.’ nın boğum eksplantlarından çoklu sürgün rejenerasyonu. Eurasian Journal of Biological and Chemical Sciences, 2(1), 11–16.
- https://evrimagaci.org/uzayda-ve-ayda-tarim-yapilabilir-mi-7873 ,Erişim Tarihi: 24.07.2022
- https://www.tibbivearomatikbitkiler.com/haberler/uzayda-bitki-yetistirme-ile-ilgili-nasa-calismalari/ ,Erişim Tarihi: 24.07.2022
- https://www.haberler.com/haberler/yapay-isik-kaynaklari-nelerdir-bitkiler-icin-13356825-haberi/ ,Erişim Tarihi: 24.07.2022
