Hà Nội Băm Sáu Phố Phường – tuỳ bút đầu tiên viết về Hà Nội qua góc nhìn ẩm thực
Hà Nội băm sáu phố phường là tập sách chủ yếu viết về những món ăn và sự gắn bó giữa ẩm thực với đời sống văn hoá xã hội của người Hà Nội. Đây cũng là tập tuỳ bút đầu tiên viết về Hà Nội với chủ đề ẩm thực. Mặc dù về sau các tác phẩm viết về đề tài này rất phong phú và đầy đủ hơn nhưng Hà Nội băm sáu phố phường vẫn có chỗ đứng riêng trên văn đàn và trong lòng nhiều thế hệ độc giả.
Hà Nội băm sáu phố phường, gồm những bài văn ngắn, phóng bút, có thể Thạch Lam đã viết rất nhanh để in trên báo. Sau khi ông mất, Tự lực văn đoàn thu thập và cho xuất bản.
Bìa sách Hà Nội băm sáu phố phường
Những món ăn trong Hà Nội băm sáu phố phường là những món quà hết sức quen thuộc và mang nét đặc trưng của Hà Nội như bún chả, phở, bánh cuốn hay món quà của lúa non: cốm… Tất cả những món quà giản đơn ấy đã làm dậy lên hương vị của đất Hà Thành lúc bấy giờ.
Cũng là thứ bún chả chẳng hạn, cũng rau ấy, thế mà sao bún chả của Hà Nội ngon và đậm thế, ngon từ cái mùi thơm, từ cái nước chấm ngon đi.
Rồi mùa nực thì hàng xôi cháo: cháo hoa quánh mùi gạo thơm, xôi nồng mùi gạo nếp. Xôi đậu, xôi lạc, xôi vừng mỡ và dừa. Ở, cái xôi vừng mỡ, nắm từng nắm con, ăn vừa gậy vừa bùi. Mà có đắt gì đâu! Ăn một, hai xu là đủ rồi. Mùa rét thì xôi nóng, hãy còn hơi bốc lên như sương mù, ăn vừa nóng người vừa chắc dạ.
Nếu là gánh phở ngon cả Hà Nội không có đâu làm nhiều, thì nuớc dùng trong và ngọt, bánh dẻo mà không nát, thịt mỡ gầu giòn chứ không dai, chanh ớt, và hành tây đủ cả. Chả còn gì ngon hơn bát phở như thế nữa. Ăn xong bát thứ nhất, lại muốn ăn thêm bát thứ hai… Phở là một thứ quà đặc biệt của Hà Nội, không phải chỉ riêng Hà Nội mới có, nhưng chính là vì ở Hà Nội mới ngon…
Gánh phở Hà Nội ngày ấy
Đan xen giữa những dòng viết về ẩm thực, ta cũng có thể thấy được lối sống và thói quen của những người Hà Nội: nề nếp, giản dị và rất riêng biệt.
Cái chí của Việt ta cũng khác: món quà bán thì cứ muốn bán cho rẻ và nhiều, thích thế để xiêu lòng khách còn cái phẩm có tốt hay không, không quan tâm đến. Cho nên bát mằn thắn của người mình thì có đủ cả rau thơm, xà xíu, đôi khi mấy miếng dồi, và một phần chia tám quả trứng vịt.
Đối với các bà, các cô đi chợ, cô hàng vải, cô hàng rau v.v … là những người ưa món quà gì vừa rẻ vừa ngon, lại vừa no lâu các cô khó tính, sành ăn và hay xét nét lắm đã có món quà của cô hàng cơm nắm lẳng lơ với hai quang thúng bỏ chùng.
Chợ Hà Nội xưa
Đó là quà tất cả suốt ngày của tất cả các hạng người, nhất là công chức và thợ thuyền. Người ta ăn phở sáng, ăn phở trưa, và ăn phở tối… Phở bán gánh có một vị riêng, không giống như phở bán ở hiệu. Các gánh phở có tiếng ở Hà Nội đều được người ta đặt tên và tưởng nhớ: phố Ga, phố Hàng Cót, phố Ô Quan Chưởng, phố Cửa Bắc v.v …
Không chỉ xoay quanh chủ đề ẩm thực, trong Hà Nội băm sáu phố phường, Thạch Lam còn thể hiện tình yê Hà Nội qua nỗi trăn trở về sự đổi thay của vùng đất này. Dường như nó đang mất dần đi những giá trị xưa cũ. Dù không mấy hài lòng về điều đó nhưng giọng văn của ông vẫn nhỏ nhẹ, thủ thỉ.
Hà Nội đã thay đổi nhiều lắm. Những phố cũ, hẹp và khuất khúc, với những nhà thò ra thụt vào, những mái tường đi xuống từng bậc như cầu thang, những cửa sổ gác nhỏ bé và kín đáo, đã nhường chỗ cho phố gạch thẳng và rộng rãi, với từng dãy nhà giống nhau đứng xếp hàng. Thẳng và đứng hàng, đó là biểu hiệu của văn minh (… )
Chỉ còn một vài cái ngõ con, ngõ Phất Lộc, ngõ Trung Yên… mấy ngọn cỏ trên mảnh tường cổng Ô Quan Trưởng, là gợi dấu vết của Hà Nội cũ.(… )
Phố cổ Hà Nội
Với một lối hành văn nhẹ nhàng, thanh thoát, Thạch Lam đã bất tử hóa những cái bình thường, và làm rung động con tim những người yêu mến Hà Nội. Sau ông, hàng loạt những tác phẩm với đề tài tương tự ra đời từ những cây bút khá nổi danh như Nguyễn Tuân, Vũ Bằng, Mai Thảo. Có thể nói, ông là người tiên phong đầy tài hoa và sáng tạo cho thể loại viết và bàn luận về Hà Nội qua lăng kính ẩm thực này.
Hà Nội băm sáu phố phường nằm trong bộ sách Việt Nam Danh Tác đang được bán tại Tiki.vn với giá ưu đãi 20% so với thị trường.
