Kullanılabilirlik Testi Yapmanın Püf Noktaları ve Uzaktan Kullanılabilirlik Testi Yapmak

Photo by David Travis on Unsplash

Bir kullanıcıya hiç şu soruyu sordunuz mu:

“Bunu yapmanı isteseydim nereye tıklardın?”

Peki ona bunu bir görev olarak verip, hareketlerini izlediniz mi? Yanıtınız evet ise, kullanıcıların söyledikleri ile yaptıkları arasında farklılıklar olduğunu fark etmişsinizdir. Bir tasarımcı olarak düşüncem, bu farklılıkların gözlemlenmesinin kullanılabilirlik testlerinden elde edilebilecek en önemli bulgular olmalarıdır.

Pandeminin etkisiyle hepimiz evlere kapanmak durumunda kaldık. Sonuç olarak, kullanıcı araştırması ve kullanılabilirlik testleri yapmak artık eskisine göre zorlaştı. Ya da gerçekten zorlaştı mı acaba? Hayatta zorluklarla karşılaşmak bize ne sağlar? Ben söyleyeyim, karşılaştığımız zorluklar bize, farklı çözüm yolları ararken yeni fırsatlar bulmayı ve onlardan nasıl yararlanacağımızı öğrenmeyi sağlar.

Biz de, tasarımcılar olarak uzaktan kullanıcı araştırması yapmanın farklı yollarını aradık. Aslında uzun zamandır var olan, ancak daha önce çok ihtiyaç duymadığımız online araçları süreçlerimize entegre etmeye başladık.

Marvel ve Lookback gibi online araçlar, kullanıcı deneyimi alanında çalışan insanlar olarak bize birçok yönden yardımcı oldu. Elbette, her online aracın avantajları ve dezavantajları var, fakat bir araçta bulamadığımız bir özelliğin yerini, başka bir araç ile doldurmayı öğrendik.

Genel olarak katılımcılar, kullanılabilirlik testlerinde kendilerini kanıtlama ve doğru olanı yapma baskısı altında hisseder. Bu aslında insanlığın varoluşundan beri görülen çok doğal bir ihtiyaçtır. Bu nedenle kullanılabilirlik testlerinde; katılımcılarda, belirli bir görevde başarısız olurlarsa stres seviyelerinde artış, görevleri yaparken acele etme veya bir görevi yapamadıklarında kendilerini suçlama eğiliminde olduklarını sıklıkla gözlemliyoruz. Ama aslında bilmedikleri şey, bu testlerde doğru cevap diye bir şeyin olmadığı ve başarısız olmalarının nedeninin onların değil, bizim hatamız olduğudur.

Tabii bunun nedeni, kısmen, adının Kullanılabilirlik TESTİ olmasından da kaynaklanıyor. Bu nedenle, her katılımcıda tam etkisini göremesem de, her testin başında katılımcıya söylediğim çok önemli bir şey var:

“Bu uygulama ile aslında test ettiğimiz şey ‘ürünümüz’. Bu nedenle buna ‘Kullanılabilirlik Testi’ deniyor. Ürün hakkında söylediğiniz her kelime ve yaptığınız her yorum, özellikle kafa karıştırıcı bulduğunuz veya iyileştirilebileceğini düşündüğünüz alanları ifade etmeniz, ürünümüzü size daha iyi bir deneyim sağlayacak şekilde geliştirmemiz için çok önemli.”

Yüz yüze kullanılabilirlik testlerindeki en önemli kazanımlar:

• Katılımcının yüz ifadelerini ve hareketlerini görebilmek,
• Katılımcının anlık olarak nereye tıkladığını görebilmek,
• Katılımcının hangi noktalarda tereddüt ettiğini görebilmek,
• Katılımcının sesli düşünmesini sağlamak,
• Katılımcının yorumlarını anlık olarak duymak,
• Ve en önemlisi, her şeyi not alabilmek ve hiçbir şeyi kaçırmamak!

Peki bunları uzaktan yapılan testlerde de elde edebilmek ve hiçbir şeyi gözden kaçırmamak için nelere ihtiyacımız var?

• Katılımcının yaptığı işlemleri gözlemleyebilmek,
• Katılımcının kendisine verilen görevleri yerine getirirken yüz ifadelerini görebilmek ve sesini duyabilmek,
• Katılımcının orada olduğunuzu bilmesini ancak baskı altında hissetmemesini sağlamak,
• Katılımcıdan, görevleri gerçekleştirirken Think Aloud (Sesli Düşünme) yöntemini kullanmasını istemek,
• Testi gözlem yapan ve detaylı not alan bir meslektaşınız ile beraber gerçekleştirmek,
• Mümkünse testi kaydetmek ve daha sonra tekrar izleme olanağı elde etmek, (Katılımcıların sözlü ve yazılı izinlerini almayı sakın unutmayın!)
• Analiz için iyi tanımlanmış bir puanlama sistemine sahip olmak,
• Testten sonra meslektaşınızla görüşerek detaylı bir değerlendirme yapmak ve bulgularınız üzerinde konuşmak,
• Bulgularınızı, daha önceden detaylı ve sistematik bir şekilde hazırladığınız formatta rapor haline getirmek,
• Ve en önemlisi, testi, katılımcıyı yönlendirmeden yönetebilmek.

Birkaç online araçtan bahsedecek olursak

Yukarıda bahsedilen maddeleri gerçekleştirebilmek için kullanabileceğiniz online araçlar üzerine birkaç tavsiye:

• Figma ve Marvel gibi online araçlarla çok etkili ve gerçeğe yakın prototipler oluşturabilirsiniz.
• Görüşmelerinizi Zoom veya Skype gibi görüntülü konuşma araçları ile gerçekleştirerek katılımcıların yüz ifadelerini eş zamanlı olarak gözlemleyebilirsiniz.
• Notion gibi not alma araçları ile raporlarınızı hazırlayabilirsiniz (içerisinde çok güzel ve kullanışlı birçok şablon var),
• Yukarıda bahsettiğim birçok şeyi (görüntülü görüşme, test sırasında anlık not alma vb.) Lookback gibi tek bir araçla gerçekleştirebilirsiniz,
• Airtable gibi e-tablo veri tabanı araçları ile test bulgularınızı sistematik bir forma dönüştürüp, bunları tek tık ile grafiklere çevirerek ekip arkadaşlarınızla ve şirketin geri kalanı ile kolayca paylaşabilirsiniz.

Zaman ayırdığınız için teşekkürler!