Insanity 15: Het grote Coney Island ABC
Inmiddels is Coney Island vergane glorie. Ooit was het de kraamkamer van modern vertier.
Een van de dingen waar je ieder jaar op kunt rekenen, is dat Woody Allen met een nieuwe film komt. Vanaf 21 december draait zijn nieuwe film Wonder Wheel in de bioscoop met o.a. Kate Winslet en Justin Timberlake. De film speelt zich af op Coney Island. Het entertainment district onder de rook van New York. Tegenwoordig staat het niet meer zo hoog in aanzien. Een eeuw geleden was het een van de meest wonderlijke plekken ter wereld, waar zowel dromen als nachtmerries werkelijkheid werden. Volgens het abc-format probeert Salmari de magie van Coney Island te vangen.
Allen
Het pretoord was al eerder te zien in Woody Allen’s Annie Hall (1976). We krijgen flashbacks naar de kindertijd van hoofdpersoon Alvy Singer toen hij opgroeide in een huis onder de achtbaan Thunderbolt. Dat huis onder de houtenconstructie heeft echt bestaan totdat de attractie in 1982 werd afgebroken. In 2014 is er een nieuwe Thunderbolt achtbaan voor in de plaats gekomen. Die is van ijzer en heeft helaas geen huis.
Barrel of love
Coney Island was de perfecte plek om mensen van het andere geslacht te ontmoeten. Er werd wat afgevreeën onder de boardwalk. Veel entertainment was ingericht om barrières te doorbreken tussen beide seksen. Zo was er de attractie The Barrel of Love. Simpel concept: twee langzaam in tegenovergestelde richting roterende houtencilinders. Aan de ene kant stappen de heren in, aan de andere kant de dames. Het is praktisch onmogelijk om rechtop te blijven staan, waardoor de twee over elkaar duikelen.
Centennial Tower
Dit was een 90-meter hoge toren die in 1876 voor het eerst te zien was bij een tentoonstelling in Philadelphia. Na te hebben rondgereisd langs evenementen door Amerika werd het uiteindelijk geplaatst in het midden van Coney Island. Bezoekers konden door telescopen het kilometers verderop gelegen Manhattan zien liggen. Eigenlijk was de Centennial Tower een voorbode van hoe de bebouwing in New York de lucht in zou gaan. De Home Insurance Building in Chicago die acht jaar later werd geopend, staat bekend als eerste wolkenkrabber ter wereld met 42-meters hoog (niet eens de helft!).
Dreamland
Dreamland is een van de meest ambitieuze entertainmentprojecten aller tijden. Het park werd in 1904 opgezet door senator William H. Reynolds, die een gigantische hoeveelheid geld in het project investeerde. Naast attracties als de Shoot-the-Chutes (een boomstamwildwaterbaan) die zo’n zevenduizend bezoekers per uur aan kon, draaide het vooral om shows en tentoonstellingen. Neem de show Fighting the Flames. Een cast van tweeduizend acteurs en brandweermannen speelden elk uur een brand na in een vijf verdiepingen tellend hotel. Verder in het artikel beschrijven we meer attracties uit het park, net als de brand die in 1911 het einde betekende van Dreamland.
Electric Bathing
In 1878 kwam iemand met het geniale idee dat het zonde is dat in de nacht het strand niet werd gebruikt. De oplossing: om de zoveel meter een lichtpaal monteren. Nu kon iedereen ook s’ nachts strandvertier hebben. Aan de hand van de overleveringen mogen we opmaken dat het strand daadwerkelijk s’ nachts net zo populair was als overdag.
Fair
Wereldtentoonstellingen bestaan nog steeds, maar zijn niet meer zo relevant als rond het eind van de 19e eeuw. Toen waren de evenementen prestigeprojecten waarbij een land liet zien dat het vooropliep in de moderniteit. De bekendste voorbeelden van bouwwerken die zo konden ontstaan zijn Crystal Palace in Londen (1851), de Eiffeltoren in Parijs (1889) en het eerste reuzenrad in Chicago (1893). Sommige installaties bleven staan, anderen vernietigd of verplaatst. Coney Island werd een plaats waar veel van deze futuristische objecten hun laatste rustoord vonden.
Globe Tower
Dit is het enige niet gerealiseerde bouwwerk in dit artikel. Maar het is wel de moeite waard benoemd te worden omdat het de onbegrensde verbeeldingskracht aan het begin van de twintigste eeuw laat zien. De Globe Tower was een plan voor een 213 meter hoge stalenconstructie in de vorm van een globe. Het zou net iets lager worden dan de Eiffeltoren, maar veel groter in schaal. Het bouwwerk zou op hetzelfde moment 50.000 mensen moeten kunnen huisvesten. Het plan bevatte tuinen, theaters, de grootste balzaal ter wereld en een hippodroom met vijfduizend zitplaatsen. In mei 1906 werd de eerste steen gelegd en vele investeerders chipten in. Twee jaar later kwam uit dat het project een zwendelpraktijk was.
Hotdog
Er gaan meerdere verhalen over het ontstaan van dit broodje ten ronde. Maar één van de verhalen is dat de hotdog is uitgevonden op Coney Island door Charles Feltman. We nemen het aan voor waar. Het jaarlijkse hotdog hoogtepunt op Coney Island is Nathan’s Famous Hot Dog Eating Contest. Dit jaar won Joey Chessnut de competitie door in 10 minuten tijd 72 broodjes hotdog op te eten. Chapeau!
Incubator building
Het is een beetje vreemd vermaak om te vroeggeboren baby’s in couveuses te tonen aan een kermispubliek. Maar eigenlijk was het een geweldig plan van Martin A Couney. In 1880 werd de couveuse uitgevonden in Frankrijk, maar het duurde meerdere decennia voordat Amerikaanse ziekenhuizen deze faciliteit begonnen aan te bieden. Couney besloot de technologie te promoten op wereldtentoonstellingen. Daartoe startte hij in 1903 een show op Coney Island. Alle bezoekers moesten 25 cent betalen om de baby’s te zien. De ouders hoefden in ruil voor hun medewerking geen medische rekeningen te betalen. Hij had nog een show in Atlanctic City, wat te zien is in de HBO-serie Boardwalk Empire. Toen hij in 1950 overleed is berekend dat hij het leven had gered van naar verluid 6500 baby’s.
Jellyfish
Als je volgens Urban Dictionary je zoontje of dochtertje hoort roepen “Look mom! I found a Coney Island jellyfish!”, betekend dit dat ze een gebruikt condoom hebben gevonden op het strand. Jakki.
Kid of Coney Island
Wie is de grootste pretparkman aller tijden? Waarschijnlijk denk je aan Walt Disney. Begin van de vorige eeuw was Fred Thompson de wonderboy van de industrie. Nu heeft de arme man niet eens een Wikipedia-pagina. Er is wel een boek over hem geschreven met Kid of Coney Island. In 1903 startte hij samen met Elmer “Skip” Dundy het pretpark Luna Park. Waar de vorige parken een verzameling attracties waren met een hek eromheen, maakte hij er een experience van door het hele park een maanthema te geven.
Loop the Loop
Een van de allereerste achtbanen met een looping (1901 -1910). Commercieel was het geen succes. Vanwege veiligheidsredenen mocht er slechts één een karretje op de baan (dus zelf geen treintje). Ondanks dat deze achtbaan een wat meer solide constructie was ten opzichte van de eerste generatie achtbanen, was het nog steeds een vrij onaangename ervaring.
Midgets City
In het eerdergenoemde Dreamland park werd in 1904 Midget City geopend. Er woonden driehonderd lilliputters en andere kleine mensen. Manager Samuel Gumpertz reisde stad en land af om opzoek te gaan naar mensen die hier wilden leven. Het was dus echt een dorp, waar alles klein was; huizen, meubels tot vervoersmiddelen.
Narriockh
Zo noemde de oorspronkelijke bewoners het eiland. Vertaald betekende dat “plek zonder schaduw”. Minder poëtisch waren de Hollanders die een paar kilometer verderop Nieuw-Amsterdam stichtte. Er heerste een konijnenplaag en van Konijneneiland werd dit verbasterd naar Coney Island.
Oceaan
Het Vrijheidsbeeld is het symbool voor de vele miljoenen immigranten die de sprong maakten naar Amerika. Na een lange tocht van het Oude Continent over zee, was het beroemde monument het eerste object dat aan de horizon verscheen. Tenminste: dat lees je in de geschiedenisboeken. In 1885 werd op Coney Island de 45-meter hoge Elephantine Collussus gebouwd. Het hotel in de vorm van een gigantische olifant was het eerste wat de migranten na dagen reizen zagen opdoemen. Na een paar jaar was de gimmick er wel een beetje van af. In plaats van toeristen werd het nu vooral bevolkt door prostituees. De “olifant bekijken” werd een synoniem voor naar de hoeren gaan. Welkom in Amerika!
Parachute Jump
Een van de legendarische attracties die we opnieuw in actie gaan zien in de film van Woody Allen is de Parachute Jump. De 75-meter hoge constructie wordt ook wel de Eiffeltoren van Brooklyn genoemd. De attractie werd in 1941 geïnstalleerd in Steeplechase Park. Het is de enige overgebleven attractie van het allereerste pretpark (1897 - 1964) van Coney Island. Het is niet meer in gebruik omdat het niet meer voldoet aan de hedendaagse veiligheidsvoorschriften.
Quotes
Elbert Hubbard: “Hemel: het Coney Island van de Christelijke verbeeldingskracht”
Razzle Dazzle
Begin 19e eeuw was een geweldige tijd voor attractie-uitvinders. Een van de schattigste innovaties was de Razzle Dazzle (ook wel de Hoop-La genoemd). Je kunt hem hier zien draaien. De attractie was ontwikkeld door de Duitse immigrant William F. Mangels. De fietsenmaker werd op een dag opgetrommeld voor een mechanisch mankement aan een draaimolen. Geïnspireerd geraakt begon hij zich te verdiepen in het ontwikkelen van attracties en werd een van de grootste producenten. Hij verkreeg een patent op het vandaag de dag nog steeds gebruikte mechanisme om paarden in een draaimolen te laten hobbelen.
Skyline
Coney Island was samen met de stad Blackpool in Engeland, de geboortegrond van het moderne pretpark zoals we dat nu kennen. Het tweede grote pretpark op het eiland was Luna Park. Waar voorloper Steeplechase Park (1897) een verzameling was met populaire attracties waar een muur omheen was geplaatst, was Luna Park (1903) echt opgezet als een overkoepelende experience. Het park telde volgens oprichter Thompson zo’n 1,221 torens, minaretten en koepels. Als ‘s nachts de 250.000 elektrische lampjes aangingen zorgde het voor een imposante lichtzee. Volgens Rem Koolhaas was het uiterlijk van Coney Island, met al die lichtgevende torens, een voorloper van hoe Manhattan zich in de decennia erna zou ontwikkelen.
Trump
Een van de grootste bedreigingen voor Coney Island was de vader van President Donald Trump. Na WOII raakte het oord langzaam in verval. Het nageslacht van pretpark pionier George Tilyou verkocht het pretpark Steeplechase aan Fred Trump. Die had vastgoed ambities, maar kreeg er geen ander bestemmingsplan doorheen. Als reactie besloot hij het park in 1965 te sluiten. Toen er een procedure was gestart om van het park een monument te maken, organiseerde hij een sloopfeestje. Bulldozers zouden het werk afmaken. Het is Fred uiteindelijk nooit gelukt om zijn vastgoedplannen uit te voeren.
Uurloon
Na niet al te diepgravend onderzoek zijn we tot de conclusie gekomen dat een tapijtlegger in 1890 30 dollarcent per uur verdiende. Een ritje in Loop the Loop koste in 1901 zo’n 10 cent (#inflatiealert). In 1903 betaalde je 10 dollarcent entree voor Luna Park. Voor attracties moest je bijbetalen.
Vuur
Het legendarische Dreamland park brandde in 1911 finaal af, om nooit meer herbouwt te worden. Het park had net een restyleing gekregen en de dag voor de heropening vonden er wat laatste reparaties plaats aan de attractie Hell Gate. Er ontstond een brand die zich uitbreidde over het hele park dat was opgebouwd uit zeer brandbaar hout. Het brandblussysteem was ontoereikend en na een nacht lag het hele park in as.
Wonder Wheel
Zie hier de trailer van de nieuwe Woody Allen film Wonder Wheel met o.a. Justin Timberlake, Kate Winslet, Juno Temple en James Belushi.
X-Factor
In de negentiende eeuw en begin twintigste eeuw waren de rariteitenkabinetten erg populair. Dat dit een mensonterende praktijk was is te zien in de film The Elephant Man (1980) over Joseph Merrick en Freaks (1932) van Tod Browning. We laten de mensen met handicaps daarom even achterwegen, en focussen ons op mensen met de X-Factor. Het is nu moeilijk voor te stellen dat je als getatoeëerde vrouw bij een Freakshow belandde. Maar vergeet niet dat het een tijd was dat vrouwen die rookten voor prostituee werden aangezien. Jean Furella Carroll (1910–1969) werd beroemd als The Tattoo Queen. Ze startte haar carrière in het Freakcircuit als bebaarde vrouw. Ze werd verliefd op spreekstalmeester John Carson, die wat problemen had met de baard van zijn date. Op advies van een vriend zegde ze de baard vaarwel en liet zich tatoeëren om zo samen bij het circus te kunnen blijven.
Youtube
Sorry voor de onoriginele keuze (de Y is een lastige letter). Deze ruim 1.7-miljoen keer bekeken video laat een metroritje van Manhattan naar Coney Island zien in de jaren tachtig. Je snapt dat gezinnen andere uitjes planden. De vorige burgemeester van NYC — Michael Bloomberg — initieerde het Coney Island Revitalisatie Plan. Het gebied mag dan wat opgeknapt zijn, de grandeur is verdwenen.
Zang
Het artikel is afgelopen. Laten we eindigen met een stukje zang van Lou Reed met “Coney Island Baby” van het gelijknamige album (1975). Dat Lou een echte liefhebber was van het pretkwartier blijkt wel uit het feit dat hij ook met The Velvet Underground een song heeft geweid aan het Steeplechase park.
