5 vragen voor…Anna Czerednik, HAN-docent Moleculaire Biologie
Genetische modificatie: wereldredder of wereldramp?
Tijdens InScience, hét internationale onderzoeksfilmfestival dat op dit moment in Nijmegen plaatsvindt, verzorgt HAN-docent Moleculaire Biologie Anna Czerednik een inleiding over het festivalthema: genetische modificatie. Een zegen, of eerder een vloek?
Schimmelvrije aardappels uit de grond toveren, ultrapluizige konijnen uit de hoge hoed halen, menselijk supersperma in overvloed… u vraagt, wij draaien. Dat lijkt het credo bij genetische modificatie. Maar overspelen we als mensheid niet onze hand? Wie weet zetten we zelfs onze toekomst op het spel bij al dat gesleutel aan het DNA van planten, dieren en mensen. Hoe ziet dr. Anna Czerednik dat? Anna is docent Moleculaire Biologie bij het HAN-instituut voor Toegepaste Biowetenschappen en Chemie en weet als coördinator van de HAN-exchange course Molecular Plant Biology het fijne van biotechnologie en plantenfysiologie.
Genetische modificatie, wat is dat eigenlijk?
Anna: “Hiervan is sprake als wetenschappers de eigenschappen van een organisme doelbewust veranderen door aanpassingen in het genoom (de volledige genetische samenstelling van dat organisme; red.); via technieken waarmee een stukje DNA van een ander organisme wordt toegevoegd.”
Wat schieten we daar als maatschappij of als mensheid precies mee op?
“Het belangrijkste winstpunt is dat je met genetische modificatie het gen in kwestie doelgericht kunt sturen in zijn werking, niet zelden met verbluffende resultaten. Dat vormt een waardevolle aanvulling op conventionele veredelingsmethodes (die overigens net zo goed cruciaal zullen blijven, alleen al om een grote diversiteit aan landbouwproducten te waarborgen). Deze aanpak verkort ook nog eens de testperiode behoorlijk. Maar bovenal brengen we zo eigenschappen binnen handbereik die met de gangbare natuurlijke methoden praktisch niet of niet zo gauw te bereiken zijn.”
“Met genetische modificatie kun je hongersnoden voorkomen, gezonder en allergeenvrij voedsel op de markt brengen en ziekteresistente planten verbouwen”
Heb je rake voorbeelden paraat van wat met genetische modificatie zoal mogelijk is?
“Een prachtillustratie vind ik de inzet van planten als fabriekjes om medicijnen te produceren. De geschiedenis van GMO (genetisch gemodificeerde organismen; red.) is eigenlijk begonnen met de productie van insuline in gistcellen en later in tabaksplanten. Vandaag de dag produceren planten al belangrijke eiwitten die als medicijnen dienstdoen. Wat te denken, bijvoorbeeld, van de vaccins tegen Ebola en Hepatitis B. Wereldwijd redden die talrijke levens.
Met GMO kun je ontzettend veel goeds bewerken: hongersnoden voorkomen, gezonder en allergeenvrij voedsel op de markt brengen en ziekteresistente planten verbouwen.
Voor de wetenschap biedt genetische modificatie unieke kansen om het genoom beter in beeld te krijgen. De productie van medicijnen langs deze weg kan bovendien leiden tot forse kostenbesparingen.
Wel spelen op de achtergrond altijd economische belangen van grote concerns een rol. Geen illusies daarover.”
Zijn er nog andere schaduwkanten?
“Zorgelijk is zeker de gebrekkige kennis over de potentiële risico’s van de introductie van nieuwe organismen in het bestaande ecosysteem. Verstoort die introductie niet de delicate natuurlijke balans? Hoe gaan deze nieuwelingen zich verhouden tot bestaande soortgenoten? Daar hebben we nu nog onvoldoende zicht op. Des te ernstiger is het dat de grote multinationals te weinig geld uittrekken voor onderzoek naar eventuele schadelijke gevolgen. Zij hebben vaak alleen oog voor snel en veel geld verdienen.”
Hoe ziet de toekomst van genetische modificatie eruit?
“Eerder zijn er ook al revolutionaire technieken in ons leven gekomen die de gemoederen hoog deden oplaaien voordat ze breder geaccepteerd werden. Denk maar aan IVF. Genetische manipulatietechnieken zullen, verwacht ik, steeds nauwkeuriger worden. En mettertijd krijgen we ook meer kijk op de gevolgen ervan. Naar mijn vaste overtuiging zullen we uiteindelijk zeker tot een goede controle op deze technieken komen en ons voordeel ermee doen.
Belangrijk is en blijft dat we ruimte laten voor alle meningen over het onderwerp en de kennis erover op een open manier delen.”
Meer over InScience vind je op:
www.insciencefestival.nl/nl/
www.han.nl/inscience
www.han.nl/onderzoek/nieuws/studenten-gmo-en-samen-me/
en ook SAM
