“Concentratie en aandacht, in plaats van haasten en hijgen”
HAN-docent Eric Oostdijk over burn-out bij studenten
Er moet meer aandacht komen voor psychische problemen bij studenten. Dat stelt het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) in een rapport. HAN-docent Eric Oostdijk is mindfulnesstrainer en maakt zich al langer zorgen over de mentale druk waar veel studenten onder gebukt gaan. Zijn voorstel? Meer aandacht en stilte, meer ‘zijn’.
In een brief aan SAM roept hij op tot een andere manier van lesgeven en reflecteren. Lees hier zijn pleidooi:
“Het onderwijs is een boeiend werkveld. Docenten komen met studenten samen in een gebouw, klaslokaal of leerruimte. Veel energie in een vaak relatief kleine omgeving. Allereerst is er de instructie van de docent, vaak beginnend met een agenda voor het betreffend college. Alle studenten verkeren in de ‘doen-modus’. Daarna sluit de docent af met huiswerk en haast zich naar het volgende college. Maar wat gebeurt er als je een college start vanuit de ‘zijn-modus’? Eh, de ‘zijn-modus’? Dat betekent heel eenvoudig: beginnen op de plek waar iedereen zich op dat moment bevind.
Ik ben ongeveer 13 jaar geleden met deze radicaal andere vorm van lesgeven begonnen. Ik gaf les aan 2e klas VMBO in Culemborg. Het was een draak van een klas, gezien vanuit mijn ogen als beginnend docent. Stuiterballen, teveel kinderen in de klas en ook nog aan het eind van een schooldag. Dé cocktail om direct met onderwijs te stoppen, zou je denken. Totdat ik op een dinsdagmiddag het experiment met mezelf ben aangegaan: ik nam me voor om mindful (aandachtig) naar mijn lokaal te lopen, bij de deur iedere leerling te begroeten om vervolgens 1 minuut in stilte voor de klas te staan. Vriendelijk bleef ik de klas in kijken, terwijl het zweet over mijn rug liep. Orthopedagoog Luc Stevens noemt dit ‘de plek der moeite opzoeken’. En zo voelde het ook, mede veroorzaakt door mijn gedachten, die me influisterden dat het volledig uit de hand zou gaan lopen. Tot mijn grote verbazing gebeurde er iets heel anders…. de klas werd muisstil! In die wonderbaarlijke stilte stak een leerling haar hand op en vroeg me bijna fluisterend: “Meneer Oostdijk, wilt u beginnen?”. Mijn aanvankelijke stress maakte plaats voor grote aandacht in en voor de klas. En exact hetzelfde kreeg ik terug uit de klas: aandacht.
Het vreemde is dat we in het onderwijs vanaf de kleuterschool roepen om concentratie en aandacht, maar we leren leerlingen/ studenten niet wat het is en hoe je het kunt oefenen. De afgelopen drie jaar ben ik elk college dat ik op de HAN heb gegeven, begonnen vanuit de ‘zijn-modus’: drie minuten aandacht oefenen met de snelle jongens en meiden van onze hogeschool. In stilte en soms met een korte instructie van mijn kant. Een generatie die snel leeft, niets wil en mag missen en die vaak gebukt gaat onder verwachtingen die verre van reëel zijn, blijkt gevoelig en geïnteresseerd in aandacht, in mindfulness. In mijn klassen merk ik dat studenten enthousiast reageren op deze ‘andere start’. We vertrekken vanuit concentratie en aandacht en niet vanuit haasten en hijgen. Meedoen mag maar hoeft niet, vertel ik mijn studenten altijd. Een enkeling geeft aan geen behoefte te hebben aan aandacht en stilte en werkt vaak in stilte (!) verder aan zelfgekozen werk.”
Mindfulness kan in het huidige onderwijs van enorme meerwaarde zijn. Niet voor iedereen, maar wel voor velen. Zo kunnen we alsnog goedmaken wat we in de kleuterschool hebben laten liggen: jongeren niet alleen vragen om stil en geconcentreerd te zijn, maar om ze daadwerkelijk te leren om langzamer te leven en met aandacht. Om ze psycho-educatie te geven en ze te leren hoe ons magische brein werkt en reageert op afleiding en aandacht. Niet om van alle studenten boeddhisten te maken, maar om ze te laten zien dat er alternatieven zijn om veerkrachtig en in balans te blijven. In een tijd die iets anders van hen lijkt te eisen dan te verstillen en te vertragen. Want stress is geen gebrek aan tijd, maar een gebrek aan aandacht. Onderwijs zou daardoor meer tot zijn recht komen, ook binnen de HAN.”
