Tekst: Ivo Maathuis
“De gezondheidsverschillen tussen bewoners van ‘goede’ en ‘slechte’ wijken zijn gigantisch”, kopte laatst de Volkskrant. Het Centraal Bureau voor de Statistiek had becijferd, zo las ik verder, dat lager opgeleiden bijna vijftien jaar in minder goede gezondheid leven dan hoger opgeleiden. Vooral dat woord gigantisch trok meteen mijn aandacht — kennelijk had de Trumpiaanse woordkeus van de koppenmaker doel getroffen. Maar zo erg kan het toch niet zijn, zou ik een paar jaar geleden nog gedacht hebben, dat die gezondheidsverschillen gigantisch zijn? Is dat niet nogal overdreven, in een welvarend land als Nederland?
Helaas blijkt niets minder waar. Keer op keer toont onderzoek aan dat deze verschillen wel degelijk bestaan en dat de gezondheidskloof die er gaapt tussen mensen met een lage en een hoge Sociaal-Economische Status (SES) zelfs groter wordt. Hoogste tijd om hier iets aan te doen!
Dit kan bijvoorbeeld door meer oog te hebben voor hoe en waar mensen wonen. Dat is namelijk van aanzienlijke invloed op onze fysieke, mentale én sociale gezondheid. Daarbij komt het niet alleen aan op de lucht, het licht en het geluid in de woonomgeving. Evengoed tellen mee: onze omgang met buurtgenoten, wie we tegenkomen, waar gelegenheid is om een praatje met anderen te maken, enzovoort. Als we onze wijken slimmer inrichten, kunnen we contacten en behulpzaamheid onder buren en buurtgenoten aanzienlijk bevorderen. Weten we eenmaal welke sociaalruimtelijke factoren het verschil maken, dan is de weg vrij voor aanpassingen in de woonomgeving die direct bijdragen aan het welbevinden, de samenredzaamheid en dus de gezondheid van mensen.
Verandering leidt echter vaak tot weerstand. Al helemaal zodra het gaat om de woon- en leefomgeving van mensen. Nóg meer reden om bij innovaties niet met de afstandelijke blik van de buitenstaander te kijken, maar zo goed mogelijk aan te sluiten bij wat de bewoners zélf willen. Vandaar dat empathie met de doelgroep het vertrekpunt is voor elk onderzoek van het HAN-lectoraat Architecture in Health, waaraan ik ben verbonden. Pas door je in te leven in de situatie ter plekke en de woonomgeving van mensen écht te leren kennen, krijgt de stem van bijvoorbeeld kwetsbare groepen maximaal gehoor. Met als waarschijnlijk gevolg dat aanpassingen in hun woonomgeving beter aansluiten bij hun wensen en verlangens.
Onderzoek naar de woonomgeving kan nooit alleen een kwestie zijn van de tekentafel. Zelfs zoiets simpels als een wandeling langs de fijne en minder fijne plekken in de wijk, kan al een schat aan inzichten opleveren over de bewoners en hun omgeving. Mensen persoonlijk ontmoeten en beter leren kennen in hun eigen woonsituatie is een belangrijke inspiratiebron om uiteindelijk tot de juiste keuzes rond aanpassingen te komen. Wil je als onderzoeker de woonomgeving ‘gezonder’ maken, dan begint dat telkens weer bij wie de bewoners zijn en wat hen beweegt.
Empathie in onderzoek, ik hoop van harte dat het ertoe bijdraagt dat de gezondheidskloof straks alleen nog maar gigantisch klein zal zijn.
SAM geeft HAN-onderzoekers een podium om te vertellen wat hen binnen hun onderzoeksveld bezighoudt. Welke kwestie gaat hen aan het hart? Waar springen zij voor in de bres? In de reeks De Onderzoeker is de gastcolumnist van dienst dit keer Ivo Maathuis, onderzoeker bij het HAN-lectoraat Architecture in Health.
