Verwarring zaaien, dat is wat Stine Jensen, schrijfster, programmamaker en filosoof, in feite doet. “Je bent als filosoof geslaagd als je verwarring naar een hoger niveau weet te tillen. Je nodigt filosofen dus niet uit als je naar oplossingen zoekt.” Toch weet Stine helder te vertellen over haar vak in de laatste Educatie Collegetour van dit seizoen.
Tekst: Olga Helmigh
Televisieprogramma’s, (kinder)boeken, columns, theatervoorstellingen: Stine Jensen heeft een behoorlijk indrukwekkend oeuvre, en ze is nog lang niet klaar. Het maakt niet uit waar het over gaat (liefde, rouw, opvoeden, emoties, identiteit, liegen); de Deens-Nederlandse filosofe weet elk onderwerp zo te bevragen dat de inzichten vanzelf volgen. Aan tweedejaars Pabo-student Machteld van de Sande de eer om met Stine in gesprek te gaan.
Frisse bries
Zoals altijd mag de gast eerst vertellen hoe hij of zij als student was. “Ik herinner me dat ik héél leergierig was, maar tegelijkertijd zeeën van tijd had”, aldus Stine. “Ik studeerde Literatuurwetenschappen in Groningen, en deed er in de avonduren de studie Filosofie bij. Ik slurpte kennis heel gemakkelijk op. Daarnaast zat ik bij een studentenvereniging en ging vaak stappen in de binnenstad. Ik herinner me vooral hoe vrij ik me voelde, hoe ik genoot van die eeuwige frisse bries die door Groningen waait. Iedereen liep er altijd een beetje verwaaid bij, met warrige kapsels en windjacks. Ik droeg ook nooit hoge hakken, vanwege die straatkeien daar. Het was een heerlijke, zorgeloze tijd.”
Ondersteboven
Haar liefde voor literatuur zorgt ervoor dat Stine vlot en bovendien cum laude afstudeert aan Literatuurwetenschappen, maar Filosofie grijpt haar meer dan ze van te voren kon vermoeden. “Ik deed de studie Filosofie ‘erbij’, maar elk college raakte me wezenlijk”, vertelt Stine. “Ik weet nog hoe ondersteboven ik was toen ik kennismaakte met de leer van bijvoorbeeld Ludwig Wittgenstein en Michel Foucault: de wereld is een taalspel. Wij begrijpen de wereld door taal, maar taal geeft de werkelijkheid vorm. Het deed mijn wereldbeeld volledig kantelen: ik dacht dat de werkelijkheid beschreven werd door taal, terwijl het eigenlijk andersom is. Taal vormt onze werkelijkheid.”
“Je wordt een helikopter. Waarom wil je iets? Wat is het doel? Waar gaat mijn vraag eigenlijk over? Wat is geluk? Wat is vrijheid? Je gaat abstraheren om tot de kern te komen”
Uitzoomen om in te zoomen
Die verwarring vindt Stine het mooie aan filosofie. “Je bevraagt álles, wat aan de ene kant verwart, maar aan de andere kant alles in perspectief zet.” De rol van de filosoof is dan ook niet het bedenken van oplossingen, maar het aansporen tot uitzoomen om daarna beter te kunnen inzoomen. Stine: “Je wordt een helikopter. Waarom wil je iets? Wat is het doel? Waar gaat mijn vraag eigenlijk over? Wat is geluk? Wat is vrijheid? Je gaat abstraheren om tot de kern te komen.” Als voorbeeld geeft Stine een opvoedvraagstuk waar veel ouders mee worstelen, maar ook leraren mee te maken krijgen: de strenge methode versus de luisterende methode. Je wilt als ouder duidelijk zijn, grenzen stellen, afbakenen, manieren aanleren. Tegelijkertijd wil je luisteren, ruimte geven, aanmoedigen, vrijheid geven. Stine: “Het is een tweestrijd waarbij vaak wisselend te hard aan de ene en dan weer aan de andere kant wordt getrokken. Je verliest je gaandeweg in de regels zélf, in plaats van het doel. Je let bijvoorbeeld op hoeveel schermtijd je kind krijgt, maar niet op hoe ze die schermtijd invullen. Wat kijken ze eigenlijk?”
Zelf strafmaat bedenken
Je schiet volgens Stine daarmee je doel voorbij, terwijl je eigenlijk moet teruggaan naar de hoofdvraag: wat wil ik bereiken? In dit geval een kind dat niet grenzeloos en klakkeloos naar schermpjes staart. Dat is niet goed voor hun ontwikkeling. Hoe doe je dat? Door hierover met je kind te blijven praten: leg hen uit waaróm te veel schermtijd niet goed is, overleg wat ze wel en niet mogen zien, maar geef ook iets toe en schenk vertrouwen. “Er is niet één gouden tip die voor iedereen werkt”, aldus Stine. Ze merkt wel dat als je kinderen écht betrekt, ze verbazingwekkend vaak met goede ideeën komen. “Mijn dochter heb ik ooit zelf een strafmaat laten bedenken. Ik vroeg haar wat er moest gebeuren als ze de afgesproken schermtijd zou overschrijden. Het gekke was dat ze met een veel strenger gevolg kwam dan ik zou hebben bedacht. Zo hebben we ook een keer samen huisregels opgesteld. Eentje daarvan was: ‘mama mag niet te vaak op haar telefoon’. Zo zie je maar dat ze je een enorme spiegel voorhouden.”
“Vraag een kind een tekening te maken van ‘gezond’ en ‘ziek’ en ze gaan druk aan de slag. Ze uiten zich meer ongeremd dan volwassenen, die geconditioneerd zijn om vooral in hun hoofd te zitten”
Ongeremd
Het gaat tijdens het uur dat Stine te gast is, vooral over filosoferen met kinderen. “Het bijzondere daaraan is dat het niet alleen cognitief is, maar ook extreem creatief. Vraag een kind een tekening te maken van ‘gezond’ en ‘ziek’ en ze gaan druk aan de slag. Ze uiten zich meer ongeremd dan volwassenen, die geconditioneerd zijn om vooral in hun hoofd te zitten.” Het schrijven van kinderboeken over filosofie is dan ook een genot voor Stine. “Al vanaf dat een kind 4 jaar is, kun je met ze filosoferen. Wat is liefde? Wat is verliefdheid? Dat je elkaar een kus geeft? Maar je geeft je moeder toch ook een kus? Ben je verliefd op haar? Kan dat? Waarom wel? Waarom niet?” Je stelt één vraag en je kunt uren praten, vaak diep, verrassend en grappig.”
Wijsheid en verwondering
Wat voor Stine het belangrijkste is, is dat filosofie voor iedereen is. Het maakt niet uit wie je bent, wat je doet, hoe oud je bent of waar je je mee bezig houdt. Het is altijd nuttig en leuk om álles te bevragen. ‘’Filosofie is liefde voor wijsheid en verwondering, Het is speels en leerzaam. Je kunt het doen ter ontspanning en plezier, maar ook als je iets lastig vindt, zoals iets nieuws aangaan of een moeilijke beslissing nemen. Dat kan heel eng zijn. Stel dat je onderuit gaat? Dat kan, maar daar leer je van. Stel dat het een succes is? Dan ben je blij dat je het gedaan hebt. Doe je het helemaal niet, dan weet je het nooit. Dan blijf je je altijd afvragen: hoe had het geweest?” Stines levensmotto is daarom: “Durven is even je evenwicht verliezen, niet durven is jezelf verliezen.”
Durf te falen
De afsluitende gouden tip aan de toehoorders luidt dan ook: wees leergulzig én faalmoedig. Stine: “Durven falen hoort bij het leven. Daar is te weinig oog voor, vind ik. Falen is niet erg, het geeft je juist inzicht in wat wel of niet bij je past of hoe je het de volgende keer anders kunt doen.”
Dit was de laatste HAN Educatie Collegetour van dit seizoen. De Educatie Collegetour is georganiseerd door de studieverenigingen SV Meesterlijk, Lingua Franca, Pontifex, SV Fabulinus en alummnivereniging Kairos, in samenwerking met de HAN Academie Educatie. Kijk op www.han.nl/collegetour voor meer informatie.
