“Laaggeletterdheid is een van de grootste problemen in de zorg”
Een mail sturen, formulieren invullen of veiligheidsvoorschriften lezen: voor veel Nederlanders is het een dagelijkse strijd. Prof. dr. Maurice de Greef gaf gisteravond een theatercollege over laaggeletterdheid, een schrijnend probleem waar volgens hem veel te weinig aandacht voor is.
Tekst: Raïssa Soeter
Foto’s: Ralph Schmitz
Maurice de Greef is professor Leereffecten Laagopgeleiden en Laaggeletterden aan de Vrije Universiteit Brussel en werkt als onderzoeker aan Maastricht University. Hij heeft veel onderzoek gedaan naar de impact van volwasseneneducatie. In het kader van het HAN zwaartepunt Health, dat gericht is op het verkleinen van sociaaleconomische gezondheidsverschillen, werd hij uitgenodigd om een college te geven over laaggeletterdheid. Een thema waar ook de HAN al geruime tijd aandacht aan besteedt, onder meer door middel van de Leergemeenschap Laaggeletterdheid.
1 op de 9
In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen grote moeite met lezen, schrijven, rekenen en/of digitale vaardigheden. Dit komt neer op ongeveer 1 op de 9 volwassenen. “Een omvangrijke groep waarvan meer dan de helft, anders dan je misschien denkt, geen migratieachtergrond heeft,” vertelt De Greef tijdens zijn college op de HAN in Nijmegen. Vanwege uiteenlopende redenen hebben deze mensen de vaardigheden niet voldoende onder de knie, wat allerlei moeilijkheden oplevert. Want wat gebeurt er als het lezen van de post, het invullen van formulieren of internetbankieren geen vanzelfsprekendheid is?
Gevolgen
“Taalproblemen weerhouden mensen om verder te komen in het leven,” stelt De Greef. Naast stress door dagelijkse belemmeringen resulteert laaggeletterdheid veelal in een laag zelfbeeld en verminderde zelfredzaamheid. Het leidt volgens de professor ook vaak tot gezondheidsproblemen doordat mensen bijvoorbeeld niet goed kunnen communiceren met zorgverleners, of bijvoorbeeld recepten en bijsluiters niet kunnen lezen. “Laaggeletterdheid is een van de grootste problemen die je tegenkomt in de zorg. Veel mensen durven niet aan te kaarten dat ze moeite hebben met lezen en schrijven.”
Impact
Het taboe doorbreken en laaggeletterdheid signaleren is volgens de spreker bij uitstek een verantwoordelijkheid voor iedereen die in het onderwijs of de zorg werkt. Maar hoe? Om meer inzicht te geven in de problematiek geeft De Greef het woord aan twee ervaringsdeskundigen: Jos en Rob. Zij vertellen dapper over de impact die laaggeletterdheid op hun leven heeft gehad, wat signalen zijn, en wat maakte dat ze uiteindelijk toch hulp durfden in te schakelen.
Stress
Rob vertelt dat hij als kind werd uitgelachen. Hij hield vervolgens 45 jaar verborgen dat hij niet kon lezen en schrijven. “Ik snap nog steeds niet hoe. Ik had een baan en moest contracten ondertekenen, van tonnen zelfs, maar ik heb nooit geweten wat ik getekend heb. Mijn vrouw hielp met alles.” Door de spanning sliep hij slecht. Zowel Rob als Jos dachten elke avond ‘hoe kom ik morgen de dag door?’.
Verbandje
Ook Jos worstelde zich door zijn schooltijd, maar in de praktijk was hij goed. Hij begon na de Lagere Land- en Tuinbouwschool een eigen bloemenzaak. Zijn vriendin hielp met de administratie. “Ik had 35 man in dienst en was goed in het verbloemen. Zo had ik zelfs een verbandje dat ik om mijn hand kon doen zodat ik onder het schrijven uit kon komen. Maar het was ronduit knudde. Ik heb mijn vrouw nooit een brief kunnen schrijven en mijn kinderen nooit kunnen voorlezen. Op een dag vroeg mijn kind of ik wilde voorlezen op school. Ik heb er twee maanden voor geoefend.”
Drempel
Voor Rob leverde het ook gezondheidsproblemen op. Als diabetespatiënt moest hij op een gegeven moment stoppen met bepaalde medicijnen. Maar omdat hij het etiket niet kon lezen, stopte hij met de verkeerde medicijnen. Hij durfde de laaggeletterdheid uiteindelijk aan te kaarten bij de huisarts. “Na 45 jaar ben ik een hele grote drempel over gestapt. De huisarts verwees me naar een school waar ik les kreeg van een vrouw die veel geduld had, zij heeft me leren lezen. Het was zo’n opluchting. Mijn vrouw zei: nu kun je eindelijk laten zien wie je echt bent. Ik voelde dat ik weer bij deze maatschappij mocht horen.”
Jos spreekt tot slot het publiek toe: “Wij vertellen ons verhaal en zetten ons in door wekelijks voorlichtingen te geven. Nu je weet wat het inhoudt, daag ik jullie uit om mensen die laaggeletterd zijn te vinden. Help ze de drempel over, en geloof me, de dankbaarheid is niet uit te drukken.”
