Vorig jaar kreeg de HAN de Meester Kackadorisprijs voor ‘kwakzalvers’ uitgereikt voor het aanbieden van de minor Neuro Linguïstisch Programmeren. De vooroordelen hierover zijn talloos: tegenstanders bombardeerden de HAN prompt tot ‘kwakzalvershol.’ Maar hoe zit het nou in de praktijk?
Tekst: Hans van Lissum
Ratelband
Hoe lang kan een uitspraak als ‘Tsjakka!’ eigenlijk nagalmen in een mensenleven? Het antwoord: héél erg lang. Dertig jaar geleden populariseerde hysterisch zelfverklaarde goeroe Emile Ratelband technieken uit NLP in Nederland en plakte er die onuitroeibare oerkreet aan vast, terwijl hij borstroffelend met blote voeten over hete kolen danste. Bevorderlijk voor het imago van NLP is dat nog steeds niet, want in de berichten die de Vereniging tegen de Kwakzalverij over de minor NLP plaatst, komt die naam hardnekkig bovendrijven. Maar wát vinden tegenstanders dan precies zo vaag, zweverig en pseudo aan NLP?
Positieve psychologie
NLP mastertrainer Ellen van Laar uit Nijmegen heeft het antwoord op die vraag ook niet zo voorhanden. “In de jaren zeventig is NLP ontstaan als andere aanpak voor bijvoorbeeld trauma’s bij Vietnam-veteranen, met beter en blijvend resultaat. Omdat dat inderdaad een vrij alternatieve groep was, en raakvlakken heeft met positieve psychologie, kleeft dat imago er nog een beetje aan. Maar dat NLP onzin zou zijn is gewoon feitelijk te weerleggen. Mindfulness is ook al klinisch onderzocht op bewezen effect: NLP heeft nog meer te bieden.”
Fay Kerkhoven (HAN-student): “Mijn verwachtingen van NLP waren niet heel hoog, maar het heeft me veel meer gebracht dan ik had kunnen denken.”
Persoonlijk leiderschap
Over NLP is veel te zeggen, maar in de kern gaat het over bewustwording van je eigen patronen en manier van communiceren, en hoe je die ten positieve kunt veranderen. Van Laar: “Bij NLP leer je beter in contact komt met mensen, en met jezelf. Wat vind ík belangrijk? En hoe stem ik me daarmee beter op anderen af? Je leert de goede vragen te stellen, eigenschappen waar je minder tevreden over bent te veranderen en kunt veel doen met je persoonlijke leiderschap. Daarmee is NLP ontzettend nuttig in bijvoorbeeld coaching, maar eigenlijk op elk vlak van je leven.”
Je kunt hier jezelf zijn
Fay Kerkhoven (26) studeert Learning & Development In Organisations aan de HAN en volgde de minor vorig jaar. Zij is enthousiast over NLP. “Mijn verwachtingen van NLP waren niet heel hoog, maar het heeft me veel meer gebracht dan ik had kunnen denken. Wat ik als eerste heel prettig aan de lessen vond, was dat er werd gezegd: je kunt hier jezelf zijn. Ik hoefde me niet te gedragen volgens bepaalde literatuur, maar er werd een bepaalde veiligheid gecreëerd waarin ik me heel bewust werd van wie ik nou als persoon ben.”
Minder open door pesten
Goed, dat is fijn natuurlijk. Maar het klinkt toch nog een beetje vaag. Heldere praktijkvoorbeelden willen we horen. Kerkhoven: “Een bekende techniek is bijvoorbeeld ‘geschiedenisverandering’. Met die techniek haal je zaken van vroeger naar boven die je in je huidige leven dwarszitten. In mijn geval bleek het feit dat ik op de basisschool gepest ben me minder open te hebben gemaakt. Door te praten ga je terug naar dat gevoel, en maakt dat middels de technieken van NLP als het ware weer positief. Dat is wel lastig om even kort uit te leggen: je moet het zelf ervaren.”
Ellen van Laar (NLP-docent): “Ik heb nu vijftienhonderd mensen opgeleid en ben nooit iemand tegengekomen bij wie het niet werkt.”
Diepste zielenroerselen
Dat laatste riekt enigszins naar een therapeutische kant: één van de redenen voor criticasters om NLP bij voorbaat af te schrijven als onzinnig. Dat doet bestuurslid Ronald van den Berg van de Vereniging tegen Kwakzalverij dan ook. “Wij hebben niet kunnen ontdekken dat het effect van NLP is bewezen. Het is allemaal ontzettend los zand. Wat er gebeurt: mensen worden in groepen gezet, moeten dan in een opgewonden sfeer over hun diepste zielenroerselen praten, maar het is nooit aangetoond dat dat blijvende persoonlijkheidsveranderingen brengt.”
Mensen zien veranderen
Maar Van Laar, die de Kackadorisprijs op haar beurt weer ‘onzin’ noemt, weet na 21 jaar in het vakgebied wel beter. “Ik heb nu vijftienhonderd mensen opgeleid en ben nooit iemand tegengekomen bij wie het niet werkt. Ik heb mensen echt zien veranderen. Ik herinner me een vrouw die voorbestemd leek voor het snelle zakenleven, met een dure auto en een flitsende carrière. Maar door middels NLP naar zichzelf te kijken, kwam ze erachter: dit wíl ik helemaal niet echt. Inmiddels is ze heel tevreden in ontwikkelingswerk.”
Ronald van den Berg (Vereniging Tegen Kwakzalverij): “Wanneer iemand van zichzelf al uitgebalanceerd is, kan NLP niet zo veel kwaad.”
Bewuster observeren
Terug naar student Fay Kerkhoven. Zij is naast haar studie sinds kort aan het werk als opleidingsdeskundige in de consultancy. Daar past ze NLP gretig toe: “Vóór de minor was ik iemand van de take it or leave it-aanpak: als ik ga schreeuwen, dan pik je dat maar. Terwijl je dan helemaal niet bezig bent met hoe dat op de ander overkomt, waardoor je weer andere effecten creëert. Ik ben op de werkvloer alles veel bewuster aan het observeren: wat mijn houding is, mijn stemgebruik, en hoe anderen met elkaar communiceren. Vaak zie je dan dat dat vanuit negativiteit of vaste vooroordelen gebeurt. Terwijl als je die ander positief en open zou benaderen, je véél verder met elkaar komt.”
Niet per se verkeerd
Vindt criticaster Van den Berg in dat laatste ook niet wat zitten? “Ach, wanneer iemand van zichzelf al uitgebalanceerd is kan NLP niet zo veel kwaad. Maar is dat niet zo, dan zie je vaak dat mensen zich achteraf schamen, of zich een tijdje geweldig voelen maar dat dat dan weer afneemt. Als je psychische problemen hebt, kun je ervan uit balans raken. Maar in handen van iemand die echt is opgeleid in de erkende psychotherapie is NLP niet per se verkeerd.”
