Olga Oordeelt — Ook Hier. Ervaringen van Racisme (televisie, NPO)
Van ‘hé roetmop’ tot ‘ben jij de schoonmaker?’: racisme is er in allerlei gradaties en vormen
“Kutmoslim”
“Zwarte Piet”
“Kankerneger”
“Rot op naar de rimboe!”
“Welke mbo-opleiding doe je? Oh, studeer je rechten? Wat knap van jou!”
“Mag ik aan je haar zitten?”
“Wat spreek jij goed Nederlands, zeg.”
“Zo, is jouw vader nog bij je moeder, ja?”
“Hé Ching-chang-chong, kun je me even helpen?”
“De ingang voor de schoonmakers is aan de andere kant, hoor!”
Hierboven staat een aantal scheldwoorden, vooroordelen, verwensingen en aannames waar veel Nederlanders met een allochtone achtergrond geregeld mee te maken krijgen. Sommige uitingen zijn ronduit agressief en direct, andere vormen zijn onderhuids, sluimerend of onbewust. In Ook Hier. Ervaringen van Racisme van de EO komen in afleveringen van tien minuten Nederlanders aan het woord die stelselmatig te maken krijgen met racisme en discriminatie.
Nu spant het erom
Sinds George Floyd in de Verenigde Staten door politiegeweld om het leven kwam, zijn er wereldwijd protesten tegen racisme. Ook in Arnhem en Nijmegen vonden Black Lives Matter-bijeenkomsten plaats. Opvallend: steeds meer blanke mensen laten van zich horen in de strijd tegen ongelijkheid. Dat is belangrijk, want stil blijven en niks doen kan echt niet meer. Dat kon al niet, maar nu spant het erom: trek jij je mond open als je getuige bent van discriminatie of racisme? Probeer je bewust bezig te zijn met je eigen vooroordelen en aannames? En die van je naasten? Of sluit je je ogen? Het feit dat je je ogen überhaupt kúnt sluiten, is hint nummer één dat je bevoorrecht bent.
Onderschatting en associaties
Want let’s face it: witte mensen hoeven niet na te denken over hun huidskleur als ze de straat op gaan, solliciteren, in een discussie belanden, uitgaan, winkelen of reizen. Als je dit leest en je bent blank: hoe vaak word jij in een winkel gevolgd door de beveiliger? Hoe vaak word je extra lang en smerig aangekeken? Krijg jij weleens een scheldwoord over de kleur van je huid naar je hoofd? Word je niet uitgenodigd voor sollicitaties omdat je naam bepaalde associaties oproept? Knijp je ‘m als je door de politie aangehouden wordt, omdat je weleens hardhandig aanpakt zou kunnen worden? En ben je weleens zonder reden voor schoonmaker aangezien?
In Ook Hier. Ervaringen van Racisme leggen Nederlanders van onder meer Surinaamse, Antilliaanse, Aziatische, Afrikaanse en Arabische komaf uit hoe het voelt als je uitgescholden wordt, puur om je huidskleur of afkomst. Maar vooral hoe het voelt om lager ingeschat te worden, of geassocieerd te worden met criminaliteit, domheid, armoede, terrorisme en laaggeletterdheid. Zo vertelt Marcello Stewart, scheidsrechter, dat hij elke week op het voetbalveld te maken krijgt met racisme: hij wordt ‘roetmop’ en ‘vuile kankerneger’ genoemd en is een keer knock-out geslagen. Murat Isik, schrijver en winnaar van de Libris Literatuurprijs, vertelt dat hij op de ‘witte school’ waar hij de enige Turk was, vaak onderschat werd. “Op de basisschool blonk ik uit in taal. Maar ineens kreeg ik bijles en moest ik vooral niet te hoge ambities hebben. Mijn talenten werden daardoor miskend.”
Onderschatting
Eloah Udenhout ging een tijdje geleden bij het gemeentehuis haar paspoort ophalen. “Mevrouw Udenhout!” riep de baliemedewerkster. Eloah liep naar haar toe, klaar voor ontvangst. “Ik zei toch ‘mevrouw Udenhout’?!”, beet de medewerkster haar bits toe. “Sla het paspoort maar open, wie zie je dan?”, kaatste Eloah terug. “Oh… Is Udenhout dan je getrouwde naam?”, aldus de vrouw. De anekdotes van de vertellers zijn pijnlijk, schrijnend en verbazingwekkend. Maar ook lastig: het is in veel gevallen moeilijk te ‘bewijzen’ dat de bejegeningen en gebeurtenissen ook écht racistisch of discriminerend van aard zijn.
De verhalen leggen bloot dat je voor sommige dingen inderdaad makkelijk je ogen kunt sluiten. Of ze kunt wegwuiven als ‘een onschuldig grapje’, ‘niet zo bedoeld’ of ‘maar het is toch allemaal niet zo erg in Nederland?’. Juist díe gedachtegang ondermijnt het probleem. Zelfspot en humor moeten kunnen, en ja, vrije meningsuiting is een hoog goed, maar doelbewust beledigen en doorgaan terwijl je wéét dat het iemand of een hele groep mensen schaadt of pijn doet, is niet oké. Verre van.
Snoeien en uitroeien
Bewustwording is het belangrijkst: voor veel mensen is meer nodig dan simpelweg ‘geen racist zijn’. Dat is mooi, dat je dat niet bent, maar ga bij jezelf na of je niet toch (onbewust) vooroordelen hebt. Of dat je het negeert als er om je heen op discriminerende toon wordt gepraat. Ga de dialoog eens aan met iemand wiens cultuur of afkomst je niet begrijpt. Het zit vaak complexer en meer diepgeworteld in elkaar dan je denkt. Racisme moet niet alleen flink gesnoeid, maar uiteindelijk met wortel en al worden uitgeroeid.
Kijk de 10 afleveringen van ‘Ook Hier. Ervaringen van Racisme’ terug op NPO.
