De HAN onderzoekt waarom autisten relatief slecht slapen. De gevonden oorzaken zijn waarschijnlijk dezelfde redenen waarom mensen zonder autisme ’s nachts liggen te woelen en te draaien. Beddenfabrikant Auping gebruikt dergelijke uitkomsten voor het ontwikkelen van sleep-as-a-service, met slaapgarantie.
Tekst: Martin van Zaalen
Hij heeft zelf vannacht goed geslapen, vertelt hij monter over de telefoon. Maar een paar nachten daarvóór heeft Jan-Pieter Teunisse wel liggen woelen. “Ik was denk ik nog bezig met iets te lange actielijstjes”, aldus de HAN-lector Volwaardig leven met autisme. Hij wil maar zeggen: iedereen heeft wel eens periodes waarin hij slechter slaapt.
Maar mensen met autisme, waar hij zich met name op richt, hebben er meer dan gemiddeld last van. Dus probeert hij te achterhalen hoe gedragspatronen van zijn doelgroep overdag interacteren met slaappatronen ’s nachts. Echter, zijn bevindingen slaan ‘waarschijnlijk’ evenzeer op mensen zonder autisme, voegt hij eraan toe.
Meer stress
Waarom autisten slechter dan gemiddeld slapen is niet helemaal duidelijk. “Vast staat dat zij over het algemeen meer last hebben van stress”, weet Teunisse. “Ze begrijpen de sociale wereld om hen heen niet altijd goed en raken gemakkelijk overprikkeld omdat bij hen het filter, dat minder relevante zaken tegenhoudt, niet goed werkt. Dat zorgt voor slechter slapen. Dat kan ervoor zorgen dat zij overdag minder alert zijn en eerder geïrriteerd naar anderen, wat voor meer stress zorgt en voor nog meer slaapproblemen.”
Koffie gedronken?
Om een beter zicht te krijgen op de relatie tussen het gedrag overdag en ’s nachts heeft het lectoraat van Teunisse een appontwikkeld waarin een ‘slaapdagboekje’ kan worden bijgehouden. “Leerlingen van vier scholen voor speciaal onderwijs beantwoorden vragen als: hoelang duurde het voor je in slaap viel? Werd je ’s nachts wakker, en zo ja, voor hoe lang? Maar ook: heb je ’s avonds nog koffie of cola gedronken? Hoe lang en tot hoe laat heb je voor je pc gezeten?’
Patronen ontdekken
Ook wordt ‘objectief’ gemeten, met een elektronische tracker, een Philips-polsband die ’s nachts de hoeveelheid en kwaliteit van de slaap bijhoudt. “In al deze subjectieve en objectieve waarnemingen proberen we patronen te ontdekken. Als iemand goed geslapen heeft, wat heeft hij dan de dag of de avond ervoor gedaan of juist niet gedaan? Is hij eerder gestopt met beeldschermwerk, heeft hij ‘s avonds geen cola gedronken?”
Binnen het lectoraat van Teunisse promoveert Ilona Schouwenaar op onderzoek dat duidelijk moet maken welke verbanden er werkelijk toe doen. “Daarmee kan misschien de app versimpeld worden, met minder vragen en is voor effectieve slaapinterventie de polsband niet meer nodig.”
“Met geavanceerde sleep trackers is tegenwoordig heel nauwkeurig te meten welke factoren invloed hebben op de kwaliteit van slaap”
Sleep-as-a-service
Op basis van dit soort inzichten is Auping bezig met het ontwikkelen van sleep-as-a-service, een slaapgarantie, dus. Jabe Faber, category manager van de beddenfabrikant, benadrukt dat het ‘nog jaren kan duren’ voordat de beddenspecialist ‘100 procent slaapgarantie’ als dienst in de markt kan zetten. Maar de bedden- en matrassenmaker doet daar wel onderzoek naar, samen met verschillende kennisinstellingen. “Met geavanceerde sleep trackers is tegenwoordig heel nauwkeurig te meten welke factoren invloed hebben op de kwaliteit van slaap. Die factoren kun je dan weer positief beïnvloeden, bijvoorbeeld met behulp van temperatuur, licht en geluid.”
Topsporters en studenten
Dat kan van groot belang zijn voor topsporters, omdat die net dat cruciale halve procentje beter presteren als ze een half uurtje langer een ‘diepe slaap’ hebben genoten. En ook voor studenten, door de ‘lerende slaap’ te verlengen. “Met bepaalde geluiden kun je hersengolven stimuleren. Uit onderzoek waarbij testgroepen 200 Deense woordjes moesten leren, bleek een significant verschil tussen de groep die een stimulerend geluid had gekregen en de groep die juist aan een disrupter, een verstoorder, was blootgesteld”, zegt Faber. “Die disrupter zorgde voor ontleren, wat overigens heel nuttig kan zijn voor het behandelen van mensen met posttraumatische stress-stoornis.”
De hond van de buren als externe factor
Auping heeft dat soort bevindingen nog niet vertaald in sleep-as-a-service. Vooralsnog beperkt die service zich tot een abonnement op het best mogelijke matras dat vervangen wordt zodra de kwaliteit minder wordt, aldus Faber. Auping-spin-off Bedzzzy zet die service in de markt. Maar Auping wil op termijn wel uren slaap in de markt gaan zetten.
“We zouden al kunnen meten hoeveel uren kwalitatief goede slaap een klant genoten heeft”, zegt Faber. “En we beschikken over topproducten en fysiotherapeuten die onze klant helpen bij het vinden van een matras waarop hij de meest ontspannende lichaamshouding kan aannemen. Wij kunnen er echter weinig aan doen als hij elke ochtend ruw gewekt wordt door de hond van de buren. Om dat soort externe factoren goed te ondervangen, hebben we nog wel wat tijd nodig.”
Corona zorgt voor grotere vraag naar slaapcomfort
Overigens is het ook zonder slaapuren-verkoop een goed jaar voor Auping. De coronacrisis heeft de vraag naar slaapcomfort zeker vergroot, bevestigt Faber. “Veel mensen steken hun vakantiegeld nu in een nieuw bed. Dat corona leidt tot meer slaapproblemen — door een gebrek aan sociale contacten — of juist tot minder slaapproblemen (doordat er meer regelmaat is, want minder feestjes), dat hebben we nog niet onderzocht.’
Lockdown: eigen tempo
Het lectoraat van Teunisse heeft zich wel al verdiept in de slaapeffecten van de lockdown. Binnen de Academie IT en Mediadesign, de ict-academie van de HAN, lopen relatief veel mensen rond met de diagnose autisme. “De HAN-studieloopbaanbegeleiding maakte zich zorgen over de impact van de lockdown op die groep. Dus is ze gaan bellen.”
Het resultaat was verrassend: “Sommigen hadden daadwerkelijk meer moeite hun dag structuur te geven nu ze niet voor colleges naar school hoeven. Maar de meesten vinden het juist gemakkelijker, vinden dat ze nu meer grip hebben op hun agenda nu alle meetings online plaatsvinden. Ze ervaren meer rust nu ze alles meer in hun eigen tempo kunnen doen. En zullen daardoor waarschijnlijk beter slapen.”
