Wie niet wendbaar is, is gezien

Zwaartepunten van de HAN: Smart Region

Het zwaartepunt Smart Region van de HAN wil krachtige impulsen geven aan de wendbaarheid van mens, organisatie en regio. In onze snel veranderende wereld is dat van het allergrootste belang, aldus de kersvers aangestelde programmamanager Smart Region, Maarten van Gils.

Welke focus heeft het zwaartepunt Smart Region?
“Die focus is drieledig, met daarin een duidelijke rode draad. Eén hoofdlijn ligt op het vlak van professionele educatie: hoe help je studenten en docenten om voldoende ICT-vaardig te worden? Hoe geef je ze essentiële future skills of 21st century skills mee als digitale geletterdheid en mediawijsheid?
Onze tweede hoofdlijn is: een leven lang ontwikkelen, vooral geënt op wat bedrijven en organisaties in de regio nodig hebben. Vroeger kon je in het werkveld gemiddeld wel 25 jaar vooruit met wat je op school had geleerd. Inmiddels ligt die houdbaarheidsdatum bij amper 10 jaar. Een nieuwe realiteit, die een nieuwe houding en andere mindset van werknemers vraagt, met aanhoudende aandacht voor leren en ontwikkelen.
De derde lijn is duurzame innovatie: hoe kun je bedrijven en regio aanzetten om duurzaam en effectief te blijven innoveren in het tijdperk van de Vierde Industriële Revolutie? Want anders mis je in dit digitale tijdperk geheid de boot! Kijkshop, Coolcat, Intertoys, de lijst van slachtoffers groeit met de maand. Webshops en marktpartijen als Uber en Airbnb jongleren met de spelregels of gooien het hele speelveld op zijn kop. Verander of verdwijn, zo luidt het nieuwe adagium.
De rode draad in dit geheel? Wie niet wendbaar is — in handelen en in de geest, in de mindset — is gezien. Dat geldt voor individuen, voor organisaties én voor de regio. Een regio mag zich wat mij betreft ‘smart’ noemen als deze zich stevig manifesteert op de net genoemde drie aandachtsvelden.”

“Blijf niet steken in verlammende doemvisioenen als: ‘Robots pikken onze banen in!’”

Waarom uitgerekend die focus?
“Automatisering, digitalisering en robotisering hebben grote impact op nagenoeg elk beroep waarvoor de HAN opleidt. Bedrijven en hun medewerkers dienen mee te bewegen met deze en andere mondiale trends.
De keuze voor Smart Region is een weloverwogen keuze voor een behapbare schaalgrootte om deze uitdagingen met goed gevolg te lijf te gaan. Anders blijf je steken in vrijblijvende vergezichten of verlammende doemvisioenen als: ‘Robots pikken onze banen in!’ Daar schiet niemand iets mee op. Verstandiger is het om in en met de regio te bepalen hoe de wind staat en daar onze koerszetting op af te stemmen.
Concreet: hoeveel mensen moeten we opleiden, voor welke richtingen en met welke capaciteiten? Hoe maken we een succes van duurzaamheid en innovatie? Hoe maken we er, letterlijk, werk van? Hoe kunnen we elkaar in de regio vinden en versterken, in ketensamenwerking en co-creatie? Hoe heb je als HAN maximale toegevoegde waarde voor en in samenwerkingsverbanden? Een sleutel ligt in het denken in open innovatiesystemen en inzetten op meervoudige waardecreatie. Anders gezegd: met elkaar gaan voor slim, schoon én sociaal.”

Hoe staat de regio Arnhem-Nijmegen ervoor? Zijn we hier al een beetje smart?
“Regionaal en ook in de bredere samenwerking met omringende regio’s zijn we al behoorlijk goed op weg. Nijmegen doet prachtige dingen rond health en hightech. De Achterhoek acteert en etaleert zich met glans rondom smart industry en circulaire landbouw. Arnhem en omgeving staan goed op de kaart met inventieve oplossingen rond de energietransitie en milieutechnologie. Toch kan de HAN zeker nog overal helpen om stappen vooruit te blijven zetten.”

Staat in jullie zwaartepunt het bedrijfsbelang of de mens c.q. de medewerker voorop? En staan die belangen niet geregeld op gespannen voet met elkaar?
“Puur economisch bekeken is de medewerker een productiefactor, nuttig en nodig voor het voortbestaan en de voorspoed van een onderneming. Maar de mens is natuurlijk méér dan bedrijfskapitaal. Moderne medewerkers willen zich ontwikkelen en ontplooien. Ze willen dat hun werk interessant en relevant is en onder prettige condities plaatsvindt. Die twee benaderingen kunnen behoorlijk botsen, met de nadruk op kunnen. Mensen alleen maar typeren als productiefactor dient, los van de morele implicaties, op de lange termijn ook niet het bedrijfsbelang. Anderzijds getuigt het gedachteloos omarmen van alle medewerkersbehoeftes evenmin van veel realiteitszin of wijsheid. Werk kan niet altijd leuk zijn. De concurrentie is soms moordend. De werkdruk in veel mkb-bedrijven, bijvoorbeeld, is bij vlagen nu eenmaal hoog, wat je daar verder ook van vindt.
We nodigen alle betrokkenen uit om zich wendbaar op te stellen en begrip te hebben voor elkaars perspectief. Daar heeft uiteindelijk iedereen het meeste profijt van.”

“Wie wendbaar is en openstaat voor het héle verhaal, ziet makkelijker mogelijkheden en grijpt eerder zijn kansen”

Veel mensen kunnen al die veranderingen nauwelijks nog bijbenen. Het aantal burn-outs spreekt boekdelen. Hoeveel wendbaarheid mag je nog van hen verwachten?
“Ja, de werkdruk is soms ongezond hoog. En van alle veranderingen kan het je gaan duizelen, dat snap ik helemaal. Toch zie ik vaak ook nodeloze weerstand tegen verandering. Leven is in beweging blijven, is groeien. Weerstand kost heel veel energie, staat wendbaarheid in de weg en zet een rem op ontwikkeling.
Weer is de mindset doorslaggevend: zie jij als medewerker in de zorg technologische innovaties als een bedreiging voor jouw baan? Of kijk je hoe je ze zinnig kunt inzetten, zodat je cliënten en jij er baat bij hebben? Breder bekeken: natuurlijk zullen er banen verloren gaan door bijvoorbeeld robotisering, maar tegelijkertijd maken nieuwe banen en beroepen hun entree. In de zorg, in de energiewinning, noem maar op.
Wie wendbaar is en openstaat voor het héle verhaal, ziet makkelijker mogelijkheden tot gezamenlijke waardecreatie en grijpt eerder zijn kansen.”

Je bent net aangesteld, in eerste instantie tot aan de zomer. Tot hoelang blijf je aan het roer?
“Naast programmamanager ben ik ook lector Smart Business, wat vanzelfsprekend net zo goed grote aandacht behoeft. Tot aan de zomer, zo is afgesproken, richt ik me met volle energie op allebei. In de zomer bekijken we dan of dit in de praktijk werkbaar blijkt of dat bijstelling geboden is. Alle opties liggen daarbij op tafel, we zullen zien. Dus ook voor mij geldt: wendbaarheid is het antwoord.”

Programmamanager Smart Region, Maarten van Gils

Waarmee ben je voor de zomer vooral in touw?
“Mijn belangrijkste wapenfeit tot de zomer, althans wat het zwaartepunt aangaat, wordt het opstellen van een roadmap. Met een tweeledig doel. Om te beginnen werk ik samen met de collega’s toe naar een gezamenlijk, gedeeld beeld van wat er speelt en leeft in onze omgeving. Ten tweede: op welke velden gaan we vanuit deze gemeenschappelijke kijk aan de slag? Waar kunnen we het meeste bereiken?”

Wat houdt jou momenteel nog het meest bezig, op weg naar die roadmap?
“Zetten we alles op de kaart van onderzoek? Of steken we eveneens energie en middelen in de implementatie van innovaties in de regio? Beperken we onze rol tot die van kennispartner? Of durven we, gelet op de grote, gedeelde belangen en kans op waardecreatie voor alle partijen, ook in een consortium in te stappen en actief mee te doen? In navolging van hoe overheden, ondernemers en maatschappelijke organisaties die handschoen oppakken.
Kortom, mag je het schuifje tussen die polen van onderzoek en implementatie verzetten als de situatie, de praktijk, daarom vraagt? Dat is de kwestie waarover we intern de discussie zullen voeren. Mijn voorkeur is kennis ontwikkelen én meedoen, het grote plaatje zien én het spel meespelen. Wat een feest als we dat als zwaartepunt voor elkaar zouden krijgen!
Maar wat we ook zullen kiezen, hoe meer het een gedragen standpunt is, onze roadmap wordt, hoe meer richting en kracht dit straks geeft in de uitvoering.”

“Smart is niet: alles zelf weten of zelf kunnen. Het is óók weten wie de juiste expertise in huis heeft en hoe je mensen goed doorverwijst”

Wat heeft jou bewogen tot de keuze voor deze nieuwe baan?
“Mij spreekt de oriëntatie aan op de niveaus van publiek-private samenwerking en regionale en landelijke samenwerking. Wat is goed voor de regio? Waar is Nederland mee gediend? Vraagstukken waar ik al vele jaren warm voor loop. Je kunt echt wat bereiken, veel impact hebben — al heb je er meestal wel een lange adem voor nodig…
Het is hoe dan ook een keuze van het hart, meer dan de ratio. Toen de vacature voorbijkwam wist ik dat ik met die dubbele werkbelasting behoorlijk wat bordjes omhoog zou moeten houden. Maar mijn hart had daar eigenlijk geen boodschap aan. Alleen al de inbreng van collega’s uit de andere faculteiten is zo verrijkend. Bovendien is dit een geweldige gelegenheid om te acteren op de niveaus die het verschil maken. Die kans wilde ik gewoon niet aan me voorbij laten gaan!”

Naar welke onderdelen van je werk kijk je wat minder uit?
“De procedurele kant van de zaak hoort erbij, maar het kost me het nodige kruim. Bovendien zijn zowel zwaartepunt als lectoraat in de opbouwfase. Daar gaat veel tijd in zitten. Het zegt genoeg dat ik nog niet eens fatsoenlijk inhoudelijk kennis heb kunnen maken met mijn collega-lectoren binnen het zwaartepunt, Marijke Kral (Leren met ICT) en Jos Sanders (Leren tijdens de Beroepsloopbaan). Sporadisch bekruipt me wel eens het gevoel dat ik net iets te veel achter mezelf aanhol.”

Wat kan de HAN nog beter doen om effectief bij te dragen aan een slimme regio?
“Duid het spel niet alleen vanaf de zijlijn, ga het veld op en speel mee! Zo volg je niet gedwee de agenda, maar bepaal je die mee. Dan zit je in de kopgroep, mag je de volgende stappen uitdenken, de toekomst mee-ontwerpen — altijd wel vanuit the bigger picture: omdat de regio er beter van wordt, niet omdat het alleen ons als hogeschool toevallig even mooi uitkomt.
Onze partners moeten er verder van op aankunnen dat ze nooit botvangen bij de HAN: of wij kunnen het, of wij verwijzen door. Smart is niet: alles zelf weten of zelf kunnen. Het is óók weten wie de juiste expertise in huis heeft en hoe je mensen goed doorverwijst.”

“Niemand verwacht dat jij het transitiewiel in je uppie draaiende houdt”

Welke tips zou je de SAM-lezers willen geven om hun wendbaarheid te vergroten?
“Laat je niet regeren door angst en aarzeling. Je bent als burger en consument stapsgewijs al heel aardig vertrouwd geraakt met digitale middelen en mogelijkheden. Stel je daar dan ook als werknemer voor open, vertrouwend op eigen (leer)vaardigheden. Dat is een mindset die je veel kan brengen, ook op professioneel vlak.
Weet ook dat je het niet allemaal zelf hoeft uit te zoeken. Niemand verwacht dat jij het transitiewiel in je uppie draaiende houdt. We doen het samen. Er zijn altijd mensen om je heen die jou, direct of via een verwijzing, vooruit kunnen helpen. Het is voor ons allemaal een zoektocht, en dat mag.”

Dit is het afsluitende deel van een drieluik over de drie zwaartepunten van de HAN. Waar leggen ze de focus op? En wat hopen ze daarmee te bereiken? Eerder was er in SAM al aandacht voor de zwaartepunten Health en Sustainable Energy & Environment. Dit derde deel heeft wat langer op zich laten wachten door de recente wisseling van de wacht bij het management van het zwaartepunt Smart Region.