Kullanıcı Deneyimi Odaklı Tasarım (UI Designer ve UX Designer)

UI Designer (User Interface Designer), kullanılan ürün ve teknolojilerin arayüzlerini yapan tasarımcılara verilen isimdir. Bu herhangi bir web sitesi olabileceği gibi, bir mobil uygulama da olabilir, arayüz gerektiren herhangi bir ürün de.

UX Designer (User Experience Designer), aynı işi yapmalarına rağmen, UI Designer’dan farklı olarak kullanıcı odaklı çalışan tasarımcılardır. Tasarımın güzel olup olmamasından ziyade, kullanışlı olup olmadığına odaklanırlar.

Bu iki terimi ünvan olarak kullanmasına karşılık bugün altını dolduramayan, en kötüsü de anlamını tam kavrayamamış pek çok tasarımcı arkadaşımızı üzülerek izliyorum. UX Design, sırf tasarım demek değildir, bunu öncelikle algılamak gerekiyor.

Bugün sadece UX işi yapan firmalar bile var. Yani, sizin web sitenizin kullanıcı deneyimini ölçüyorlar. Kiraladıkları farklı tipteki kullanıcıların web sitenizi nasıl kullandıklarını gözlemliyor ve eksik olan unsurları tespit ediyorlar.

Bir tasarımcı için en önemli olan şeyin görsellik olduğunda şüphe yok. İlk etapta güzel görünmesini önemsediklerini biliyoruz. Renkler, yerleşimler gibi konularda nasıl güzel göründüğüne odaklanıyorlar.

Ancak artık durum biraz daha farklılık arz ediyor. Kullanıcı deneyimi odaklı çalışmalara göre görsellik her ne kadar önemli olsa da, bazen daha farklı yaklaşımlar sergilemek gerekiyor.

Üstteki Görsel: SherpaBlog

UX Designer ise farklı olarak yukarıdaki şemada yer alan pek çok önemli kavramı dikkate alarak bir bakış açısı ortaya koyar. Bir UX tasarımcısı çalışmalarını iç güdülerine ya da kendi tasarım anlayışına göre değil, kullanıcıların ürünü kullanımına göre şekillendirir. Bu şekilllenmenin de pek çok testin akabinde gerçekleşmesi, ürünün önceden kullanımının doğru bir analizi demektir.

Kullanıcıyı doğru yönlendirmek UX tasarımcısının ana görevidir. Maksat, kullanıcının herşeyi yapabilmesini ve özgür olmasını sağlamak değildir, asıl amaç doğru mekanikler kullanarak doğru akışlarla kullanıcıya ürünü sunmayı kurgulamaktır. (Bu konuda yazılmış bir makaleyi şuradan okuyabilirsiniz.)

Güzel Tasarım ama Doğru Tasarım mı?

Burada karşımıza çıkan nokta çok önemli. Kullanıcılar genelde alışık olmadıkları deneyimlerden kaçarlar. İlk başta zor görünen, karmaşık, işin içinden çıkılamaz gibi izlenim veren tasarımlar, ne kadar güzel olursa olsun, kullanıcıyı uzaklaştıracaktır. Kullanıcı aradığını kolayca bulabilmeli, hareketlerini zorlanmadan, basit bir şekilde gerçekleştirebilmelidir. Bu nedenle güzel olan bütün işler, doğrudur diyemeyiz.

UX deneyimi zayıf olan işlerin müşteri kaybına yol açtığı da çok defalar tespit edilmiştir. Çünkü bugün hiç kimse alternatifsiz değildir. Daha kolay, daha basit olan her zaman öndedir. Örnek olarak Google’u verebiliriz. Google, sadece arama kutucuğundan ibaret olan basit sayfasıyla ve kullanıcıya en hızlı, en anlaşılır şekilde sonuçları sunmasıyla, Yahoo, Altavista, MSN gibi devleri geride bırakmıştı.

Kullanıcı deneyimi sağlandığı zaman, mutlu bir müşteri ve başarılı bir ürün ortaya çıkar.

UI TASARIMCI

• Ürünün nasıl gösterildiğine odaklanır.
• İçeriğe göre tasarım yapar.
• Görsel tasarım onun için daha önemlidir.
• Bilgi mimarisine göre tasarım üretir.
• Yaptığı çalışmada beyne iletilen bilginin %90’ı görseldir.
• Güzel iş için görsel algısı yüksek iyi bir göze sahip olmak gerekir.
• Etkileşim temellerini bilir.
• Front-end yazılım araçları kullanabilir.
• Grid mantığına hakimdir.
• HTML, CSS, jQuery, XML konularında bilgi sahibidir.

UX TASARIMCI

• Ürünün nasıl hissettirmesi gerektiğine odaklanırlar.
• İnsan faktörünü dikkate alırlar.
• Çözümsel tasarım üzerinden yaklaşım sergilerler.
• İşlevsel tasarım onların en önemli amacıdır.
• İnsan psikolojisine meraklıdılar.
• Kullanıcı işlemlerini takip eder.
• Label ve Pattern’lerin kullanımını önemserler.
• Grid mantığına hakimdirler.
• Program bilgileri ikinci plandadır.

Bugün yapılan araştırmalarda web yazılımcıların vakitlerinin %50’sini UI ve UX konseptleriyle ilgili hataları düzeltmek için harcadıkları tespit edilmiştir.

Unutulmamalıdır ki, bir web sitesine gelen ziyaretçi, site içerisinde rahatça gezebilmeli ve içerikle aktif bir şekilde etkileşime girebilmelidir. Ancak o zaman, UX açısından başarılı bir sitedir.

YAPILAN YANLIŞLAR

• Ben Yaptım Oldu Mantığı: Türkiye’de çok rastlanan bu yaklaşım, patron kişinin her şeye müdahale etmesi ya da tasarımcının yaptığı çalışmayı ölesiye savunmasından geçer. Siteyi sadece patronların beğenmesini dikkate alarak yapmak da çok yaygındır. (Patron beğensin, gerisi önemli değil) Patron kişi, “arkaplan şu renk olsun, şuraya köpeğimin patisini koyalım, burada bir karşılama mesajı olsun” gibi ilaveleri işi oldukça çetrefilleştirir. Bazı tasarımcıların, UX kısmını dikkate almaksızın, “bunu böyle çalıştım, böyle olmalı” ısrarı ise tuz biberidir.
• Tasarım Daha Önemlidir Yaklaşımı: Tasarım önemsiz değildir tabi ki, ama kullanıcının sitenizdeki herşeyi en kolay şekilde bulabileceği, kaybolmayacağı ve içerikle etkileşime geçebileceği bir site daha önemlidir.
• Kullanıcılardan Aşırı Bilgi Talep Etmek: Kullanıcıların tembelliğini göz ardı etmemek gerekiyor. Siteden kullanıcıları uzaklaştıran en önemli şeylerden biri, üst üste aşırı bilgi talep etmeniz. Bu yüzden akıllıca, parça parça kullanıcıyı site içine çekmek en mantıklısı.
• Navigasyonların İç Sayfada Yer Değiştirmesi: Site menülerinin ana sayfada ne ise iç sayfada da o olması önemlidir.

NELER YAPMALI?

• Öncelikle her tasarımcı biraz kendini kullanıcı yerine koyarak çalışmalıdır. “Orda güzel duruyor” değil, “orda daha iyi anlaşılabilir ve ulaşılabilir” düşüncesi hakim olmalıdır.
• Hitap edilen hedef kitleye uygun tasarım yapılmalıdır. Farklı kitlelere hitap ediyorsanız, o kitlelerin web kullanımı ile ilgili araştırma yapmalıdır.
• Müşterinin sitenize ilk geldiğinde yaptığı şeyin ne olduğu tespit edilmelidir. Eğer sadece telefon numarası arıyorsa telefon numarasını sitenizin görünür yerine koymanız önemlidir. Sitenizde en çok kullanılan bölümleri en kolay şekilde ulaşılabilir yapmalısınız.
• Farklı araçlarla sitenizi test etmeniz çok önemli. Bunlardan en önemlisi Google PageSpeed Insight. Ayrıca Yandex Metrica ile sitenize giren kullanıcıların hareketlerini izleyebiliyorsunuz. (Eğer Metrica kullanıyorsanız, Yandex hepsini kaydediyor.) Sitede geçirdiği süre zarfında kullanıcının hangi bölümleri nasıl kullandığını görebiliyor olmanız inanılmaz bir UX avantajı sağlıyor.
• Sitede kullandığınız renkler, butonlar, fontlar, yazılar ve görüntü gibi tasarım elementlerini test etmek için A/B testleri yapmalısınız.

GÖZ ATABİLECEĞİNİZ BAĞLANTILAR

• Hasan Yalçın’ın UX ile ilgili şu yazısına bakmadan geçmeyin.
• Furkan Albayrak tarafından hazırlanan şu videoya göz atabilirsiniz.
• Oğuzcan Köse’nin Medium’daki derlemeleri ise kayda değer.
• Yine Medium’daki şu linkte yer alan UX araçları ise işinizi olağanüstü şekilde kolaylaştıracak diye düşünüyorum.
• Şu yazıda da kullanıcı deneyimi ile ilgili güzel bilgiler var.