Sanat Dünyayı Nasıl Anlamlandırabilir? Film İncelemesi: Melankoli
“Sanat ve felsefe dünyayı tamamen açıklayabilir mi?” Bu yazımda; 2011 yapımı, Lars von Trier tarafından yazılıp yönetilen Melankoli filmiyle ilgili düşüncelerimi paylaşırken sanatın dünyayı nasıl anlamlandırabileceği üzerine tartışıyorum.
Genel itibariyle yavaş ilerleyen ve “bunaltıcı” olarak tarif edebileceğimiz Melankoli filmi, aslında depresyonu anlatıyor. Filmin baş karakteri Justine’in yaşadığı depresyonun izlerini adım adım takip edebildiğimiz filmde, Dünya’ya yaklaşmakta olan Melancholia gezegeni tüm insanlığı bir sona doğru yavaş yavaş hazırlıyor.
“The earth is evil. we don’t need to grieve for it, nobody will miss it.”
Filmin yönetmeni Lars von Trier kendisinin yaşadığı depresif bozukluklardan yola çıkarak Deccal, Melankoli ve İtiraf filmlerini “Depresyon Üçlemesi” olarak izleyecilere aktarmış ve bu yönüyle de başyapıt olarak nitelendirebileceğimiz eserler ortaya koymuştur.
Melankoli filminde de Justine karakterinin depresyonla mücadelesi ve bir süre sonra da ona teslim oluşunu görmekteyiz; fakat yönetmen Trier’in filmde vermek istediği mesaj depresif bozukluklar yaşayan bireylerin dramatik bir şekilde neler yaşadığını ortaya dökmek değildir. Tam tersi bir şekilde depresif bozukluklar yaşayan kişilerin; Dünya’nın ona yaklaşan bir gezegenin sonunda yok olmasının an meselesi olduğu bir durumda dahi sakin kalabilceklerini ortaya koymaya çalışıyor.
Filmin depresyonu anlatmasını bir kenara bırakacak olursak, daha derin anlamlar da çıkarabiliriz. Filmi izlerken sürekli olarak anlam veremediğimiz garip olayları ard arda görmemiz, aslında filmin depresyondan daha fazla bir anlamı olduğunu gösteriyor. Dücane Cündioğlu da Melankoli üzerine gerçekleştirdiği bir konuşmasında, filmdeki olayların altını oyuyor ve filme bambaşka bir bakış açısıyla bakmamızı sağlıyor.
Buna göre filmdeki 3 karakter 3 farklı unsuru temsil ediyor:
- Justine: İnanç, Bilinçdışı
- John: Bilim, Bilinç
- Clair: Masumiyet
Film boyunca aslında Justin ve John’un çekişmesine tanık oluyoruz. Daha doğrusu John’un sürekli olarak Justine’i eleştirmesine…Yani burada bilinçdışı ile, ya da belki de inanç tarafımız demek de daha doğru olabilir, bilim yani bilinç arasında bir çekişme söz konusu. Clair ise bilinç ve bilinçdışı arasında sıkışıp kalan bizleri temsil ediyor denilebilir.
Öte yandan filmin ilk sahnelerinde gelinlik giymiş Justine’i görüyoruz. Justine ve müstakbel eşi, şoförüyle birlikte patika yoldan limuzinle geçmeye çalışıyorlar; fakat bir türlü başarılı olamıyorlar. Cündioğlu’nu burdaki yorumu ise şu:
Limuzin, teknolojiyi temsil ederken patika yol doğayı temsil ediyor. Yani bilinç dışı olanı, bilinçle geçebilmenin imkansız olduğu vurgulanıyor.
Tabii ki yoruma katılıp katılmamak bireyler olarak bizlerin hayat görüşüyle ilgili bir durum; fakat bu kadar farklı bir bakış açısıyla filmi izlemenin ufkumuzu genişletebileceğine inanıyorum.
Sanatın ve felsefenin dünyayı anlamlandırmamıza yardımcı olduğu bir gerçek. Yaşadığımız dünyayı açıklamaya çalışmaktan ziyade, kendi içimizde onu kendi yöntemimizle anlamlandırma çabasının birey için daha değerli olacağına inanıyorum. Melankoli bu sebeple çok değerli bir film.
Öte yandan filmin kapak tasarımından da bahsetmek gerekiyor. Depresyonun sanatın içinde varoluşunu gösteren Melankoli filminde Justine’in beyaz gelinliği ve çiçeğiyle görüldüğü yerde Everett Millias’ın Ophella tablosundan ilham alınmış. Tabloyu ve sahneyi aşağıda görebilirsiniz.
Ayrıca filme daha depresif bir hava vermek için Richard Wagner’in Tristan ve İsolde operasından prelude kısmının kullanıldığını da belirtelim.
Melankoli BBC tarafından yayınlanan “21. Yüzyılın 100 Harika Filmi” listesinde 43. sırada yer almıştır. Sanatın dünyayı anlamlandırmamıza nasıl yardımcı olabileceğini gösteren müthiş filmlerden bir tanesi. Kesinlikle izlenmeli!
