ÖLÜM ANINA KARAR VERMEK: ÖTANAZİ
Ötanazi kelimesi, eski Yunancada iyi/ güzel ve ölüm sözcüklerinin birleşmesiyle meydana gelen euthanasía ευθανασία sözcüğünden alıntıdır.
Ötanazi kısaca, bir kişinin yaşamına son vermek istemesi nedeniyle acısız bir şekilde yaşamı sonlandırma eylemidir. Hayattan bir şey beklemeyenlerin tercihi olan ötanaziyi gerçekleştirmek çok da kolay sayılmaz. Her ülkede yasal olmayan ve belirli prosedürlere uyulması gereken ötanazinin çeşitlerine gelirsek:
Aktif ötanazi: Kişinin ölüm talebi üzerine, hekim ya da sağlık personeli tarafından ölümcül dozda bir ilacın enjekte edilmesiyle ani bir şekilde ölümün gerçekleşmesine denir.
Pasif ötanazi: Tedavisi devam eden hastaların, hekimlik faaliyeti çerçevesinde tedavinin durdurulması ile hastanın ölümünün hızlandırılması denebilir. İlaçların verilmesinin kesilmesi ya da hastanın hayatının devam etmesini sağlayan makineleri kapatarak yaşamına son verilebilir.
Dolaylı ötanazi: Hastanın acısını dindiren ilaçların yan etkilerinin hastanın yaşamını kısaltmasına sebep olması ise dolaylı ötanaziyi tanımlayabilir.
Ötanazinin uygulanmasında hastanın rızasının alınıp alınmamasına ilişkin olarak yapılan ayrım ise istemli ötanazi ve istem dışı ötanazi olarak adlandırılmaktadır. İstemli ötanazi, hastanın ötanazi talebini (bu yöndeki iradesini) açık ve net bir şekilde belirtmesi sonucunda yaşamına son verilmesidir. İstem dışı ötanazi ise, hastanın ötanazi talebini koma ya da bitkisel hayatta olması gibi nedenlerle o anda açık ve net bir şekilde ifade edemediği ancak daha önceki görüş, düşünce ve beyanlarından bu yönde bir iradesi olduğunun anlaşılması ile yaşamına son verilmesidir[1].
Ötanazinin bir başka türü olan yardımlı intihar da ise hekim hastanın ölümüne yol açacak bir ilacı reçete ediyor, ancak tıbbi görevlilerin müdahalesi olmaksızın hasta kendi kendine bu ilacı alarak yaşamını sonlandırıyor ve bu eylemin doğrudan sorumlusu oluyor.
Peki neden ölümlerine kendileri karar vermek istiyorlar?
Acısız ölümü tercih eden acılı insanların hayatının bir anda kayıp gitmesi fikri bazısına göre kabul edilebilirken bazısı için ürpertici olabilir. Bu kişiler, sevdiği şeyleri daha çok yapmak, sevdikleriyle vakit geçirmek, belki de hatalarını düzeltmek ve hayallerini gerçekleştirmekten vazgeçebilirler.
Hastalıklarından dolayı acılarına dayanamayan, ruhsal sorunlar yaşayan, hayattan zevk almayan belki de güzelliğinin bozulmasını istemeyen ve yaşlanmak istemeyen insanlar ötanazi yoluyla huzurlu bir şekilde öleceklerine inanıyorlar ve bunu gerçekleştirme yolunda ilerliyorlar. Belki ülkesinde yasal olmadığı için bir düşünce şeklinde kalan ya da cesareti olmayanlar olabilir. Buna rağmen bu yol ile ölmeyi tercih edenlerin sayısının az olduğunu söylemek mümkün olmayacaktır.
Fiziksel ya da ruhsal acılarla yaşamanın zor olduğu göz ardı edilemez bir gerçek olsa da bir gün öleceğini ve dünyadaki sıkıntılarının ardından gideceğini bilmek bazı insanların hayata tutunmalarına olanak sağlayabilir.
Yaşıyorsak, hala umut var demektir. -Lucius Annaeus Seneca
Ötanazinin Tarihçesi
Antik çağ felsefesinde ölüm ve ölümden sonraki yaşam kavramları üzerinde oldukça fazla durulmuş ve ruhun ölümsüz olduğuna inanılmıştır. Bu dönemde “soylu insanın kendini hastalıklı bir beden içinde görmekten ve görülmekten kaçınma, yaşlılığın getirdiği titreklik ve bunaklığın hâkimiyetine girmekten kurtulma isteği dolayısı ile soylu insan için bu durumda yaşamanın onuru ile bağdaşmadığı” düşünce anlayışı olduğu bilinmektedir. Hipokrat yemininde yer alan ötanazi yasağı antik çağda ötanazinin uygulanmadığına bir delil olarak kabul edilir. Yemin nedeni ile bugün pek çok hekim ötanazi uygulamasının tıp mesleği değerlerine aykırı olduğunu savunur. Hipokrat kendine atfedilen antta hekimin hastasını iyileştirmek, şiddetli ağrılarını dindirmek ile görevli olduğu, istek üzerine bile olsa hastaya zehir vererek onun hayatına son vermemekten menettiği yer almaktadır[2].
Ölmek isteyenler için ölüm treni tasarlamak mı?
2010 yılında, adı Julijonas Urbonas olan “Euthanasia Coaster” adı verilen bir ölüm treni tasarlayan Litvanyalı bir mühendis vardı. İnsanların zarif ve coşkulu bir şekilde yaşamını sonlandırması amacıyla bir ölüm treni tasarladı. Bu tren ile insan bedeninin kaldırabileceğinden fazla g kuvvetine maruz kalan yolcular beyinlerine giden oksijenin kesilmesiyle öleceklerdi. Ötanazinin ‘eğlenceli’ biçimde gerçekleşmesini sağlayacak olan bu tren sadece maket üzerinde kaldı ve gerçeği yapılmadı.
Ötanazi hangi ülkelerde yasal?
İsviçre
İsviçre’de ötanazi yasal değildir fakat minimum yaş, tanı veya semptom durumu olmaksızın doktor yardımlı intihar gerçekleştirilebiliyor. İsviçre’deki Dignitas kliniği bu isteği sağlıyor ve bu yüzden farklı ülkelerden de bu kliniğe talep oldukça yoğun.
Hollanda
Dayanılmaz bir acı çekildiği durumlarda ve düzelme şansının olmadığı durumlarda, bu ülkede ötanazi ve yardımlı intihar yasaldır.
İspanya
BBC’nin bildirdiğine göre, yasa, “dayanılmaz acılara” neden olan “ciddi ve tedavisi olmayan” hastalıkları olan yetişkinlerin hayatlarını sonlandırmayı seçmelerine izin veriyor. Yetişkin, İspanyol vatandaşı veya yasal olarak ikamet ediyor olmalı.
Belçika
İyileşme umudu olmayanlar ve dayanılmaz acı çekenler için ötanazi ve yardımlı intihara izin veren Belçika’da çocuklar için yaş sınırlaması yoktur ancak ölümcül bir hastalığa sahip olmaları gerekiyor.
Lüksemburg
Yardımlı intihar ve ötanazi Lüksemburg’da yetişkinler için yasaldır. Hastalar, sürekli, dayanılmaz zihinsel veya fiziksel acı çeken ve iyileşme umudu olmayan tedavi edilemez bir duruma sahip olmalıdır.
Kanada
Mart 2021'de Kanada, yardımlı ölümle ilgili yasasını genişletti. The Times, artık ciddi ve tedavisi mümkün olmayan bir “hastalık veya sakatlığı” olan, ileri bir gerileme durumunda olan ve acı çeken yetişkinlerin, ölmeseler bile tıbbi yardımlı bir ölüm arayabileceklerini söyledi. Sadece Quebec şehrinde ötanaziye izin verilir.
Kolombiya
Kolombiya, 1997'de ötanaziyi suç olmaktan çıkaran ilk Latin Amerika ülkesiydi ve bu tür ilk ölüm 2015'te gerçekleşti.
Avustralya
2017 yılının kasım ayında gönüllü ötanazi yasaları kabul edildi. Yasal onay almaya hak kazanmak için, karar verme yetkisine sahip bir yetişkin olmanız, Victoria’da ikamet etmeniz ve size altı aydan daha kısa bir yaşam süresi veya 12 aydan daha kısa bir yaşam süresi sağlayan bir hastalık nedeniyle dayanılmaz acı çekmeniz gerekir.
Amerika Birleşik Devletleri
Bazı eyaletler artık yasal yardımlı ölüm sunuyor. Oregon, Washington, Vermont, California, Colorado, Washington DC, Hawaii, New Jersey, Maine, Montana ve New Mexico’nun hepsinin, ölümcül hastalar için doktor yardımlı intihara izin veren yasaları veya mahkeme kararları vardır.
Fransa
Fransa’da birinin ölene kadar derinden sedasyon yapılmasını isteyebileceği palyatif sedasyona izin verilir, ancak yardımlı ölüme izin verilmez. Palyatif sedasyon, ölümcül bir hastalığın son aşamalarında hastanın bilinçli ve sıkıntılı olmasını önler.
Yeni Zelanda
BBC’nin bildirdiğine göre, Ekim 2020'de Yeni Zelanda, ötanaziyi yasallaştırmak için oy kullandı. Yasa, altı aydan daha az zamanı olan ölümcül hastaların, iki doktor tarafından onaylanması halinde yardımlı ölümü seçme fırsatını yaşamalarına izin verecek. Kasım 2021'de yürürlüğe girmesi bekleniyordu[3].
Eğer konu ilginizi çektiyse beni çok etkileyen bu belgeseli izlemenizi tavsiye ederim.
https://www.youtube.com/watch?v=B7pivoRsIGg&t=25s
Belgesel, doktor yardımlı intiharı gerçekleştiren bir süreci anlatıyor. Alzheimer teşhisi konan Terry Pratchett isimli bir yazarın yardımlı intiharın nasıl olduğunu öğrenmek istemesi üzerine bu yolu tercih eden iki kişi ile görüşmesi ve hatta bu ölüme tanık olması belgesele konu oluyor. MS hastalığı ile mücadele eden Andrew isimli 42 yaşındaki adam, durumunun daha kötüleşeceğini düşündüğü için hayatını yardım alarak sonlandırmaya karar vermiş. Diğer kişi ise, tedavisi mümkün olmayan motor-nöron hastalığına yakalanmış ve kısa süre içerisinde ölmek isteyen Peter Lawrence Smedley isimli yaşlı bir adam. Bu kişiler İsviçre’deki Dignitas kliniği ile anlaşıp onların konuk ettiği mavi küçük bir evde belirli bir ücret karşılığında ölümcül bir ilaç içilmesi ile yardımlı intiharı gerçekleştirmiş oluyor.
Son olarak, ötanazi günümüzde hala tartışılan bir kavram. Bunu destekleyenler olduğu kadar karşı çıkanlarda çok fazla. Kişinin istek ve inançlarına bağlı olarak değişkenlik gösteren kararları, ötanazi hakkındaki düşüncelerini şekillendiriyor.
Öyle bir an gelir ki tüm kararlar kötüdür; sorun, sonradan en az pişman olacağın kararı bulup seçmektir. -Amin Maalouf
KAYNAKÇA
[1] I. T. Arpacıoğlu, “Ötanazi: Türk hukuku açısından bir değerlendirme,” Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Derg., vol. 4, no. 7, pp. 110–122, 2019.
[2] N. Bilgin Gamsız, “Review ÖTANAZİ : TANIM VE TARİHÇE,” Lokman Hekim J., vol. 3, no. 2, pp. 25–31, 2013.
[3] “The countries where euthanasia is legal,” The Week, 2021. https://www.theweek.co.uk/102978/countries-where-euthanasia-is-legal.
O. Solon, “The future of the human species explored,” Wired, 2011. https://www.wired.co.uk/article/human-plus-science-gallery.
“Ötenazi,” EtimolojiTürkçe. https://www.etimolojiturkce.com/kelime/ötanazi.
