ASPERGER SENDROMU: BİR DEHA KAYNAĞI MI YOKSA HASTALIK MI?
Asperger sendromu esasen otistik spektrum bozukluğu yani kısaca OSB adı verilen geniş bir tanı yelpazesinin parçasıdır. Otizm, yaşamın erken dönemlerinde başlayan ve yaşam boyu süren, sosyal ilişkiler, iletişim, davranışsal ve bilişsel gelişmede gecikme ve sapmayla belirli nöropsikiyatrik bir bozukluk olarak kabul edilmektedir. DSM-IV’te, yaygın gelişimsel bozukluklar başlığı altında otistik bozukluk, Rett bozukluğu, çocukluğun dezintegratif bozukluğu, Asperger bozukluğu ve başka türlü adlandırılamayan yaygın gelişimsel bozukluk yer almaktadır (1). Asperger sendromu 2013 yılından önce kendi başına bir hastalık olduğu düşünülürken, 2013 yılından sonra otizm yelpazesi bozukluklarının içerisinde yüksek işlevselliğe sahip bir alt kategoride yer almaya başlamıştır. Diğer otizm spektrum bozuklukları gibi genetik bir temeli de vardır.
Asperger sendromu ismini 1944 yılında hastalığı ilk kez tanımlayan Pediatrist Dr. Hans Asperger’den alır. Hastalığın karakteristik özelliği insanlarla iletişim kurmada zorluktur. Bununla birlikte takıntılı davranış ve düşünceler de söz konusudur. Güçlü entelektüel yetenekleri ve sözlü dil becerilerinin daha iyi olması ile diğer otizm spektrum bozukluklarından ayrılan Asperger sendromunda bireyler genellikle normal veya üstün zekalıdır (2). Ünlü isimlerden örnek verecek olursak Hannibal Lecter karakteri ile bilinen ve iki Oscar kazanmış Sir Philip Anthony Hopkins’i ya da yenilerde kendisinin açıklamasıyla Asperger sendromu olduğunu öğrendiğimiz Elon Musk’ı söyleyebiliriz.
Asperger Sendromu Belirtileri
Asperger sendromunun belirtileri kişiden kişiye değişir. Fakat diğer otizmli bireylerden farklı olarak odaklanma sorununu daha yoğun ve fazla yaşarlar. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bu odaklanma obsesyona dönüşebilecek noktalara gelebilir. Aspergerli bireyler karşılarındaki insanların duygularını ve ifadelerini anlamakta zorluk çekerler. Bu sebeple Aspergerli bir bireyle konuşurken sizden gözlerini kaçırması sizi şaşırtmamalı. Çocuğun gelişimi ile birlikte bu belirtiler daha da netleşir.
Aspergerli bireylerde görülen bazı belirtiler şunlardır:
· Sosyal etkileşim sorunu (Koşula uygun davranışlarda bulunmama, konuşmaya uygun cevap verememe vb.),
· Dil gelişimi,
· Göz teması kuramamak,
· Motor kas becerilerinde sorunlar,
· Değişikliğe uyum sağlamada güçlük çekmek (Rutinlerini devam ettirme isteği).
Ebeveynler, çocuklarında eğer bu belirtileri görüyorlarsa bir doktora danışmaları önerilmektedir.
Asperger Sendromunun Nedenleri
Tıpkı diğer otizm spektrum bozukluklarında olduğu gibi Asperger sendromunun da nedenleri henüz tam olarak aydınlatılabilmiş değildir. Ancak çeşitli biyolojik, çevresel ve genetik faktörlerin otizm yelpazesi bozukluklarına yatkınlık oluşturduğu bilinmektedir (3).
Asperger Sendromunun Tanısı
Asperger sendromunun tanısının doğrudan koyulmasını sağlayan bir test yoktur. Dolayısıyla doktor gözlemi ve öykü alınması yollarıyla tanı konulur.
Asperger Sendromunun Tedavisi
Asperger sendromunun tedavi yöntemleri oldukça kısıtlıdır fakat çocuğun semptomlarını azaltacak birtakım yöntemler vardır. Bu yöntemler de çocukta görülen semptomlara göre belirlenir.
Tabii ki tedavi amacıyla kullanılan birtakım ilaçlar da mevcuttur. Aspergerli bireylerde sinirli olma durumu yaygın görülür. Bunun tedavisi amacıyla siniri azaltmak için birtakım ilaçlar reçete edilir. Hiperaktivite de aspergerli çocuklarda görülebilen semptomlar arasındadır. Bunun da önüne geçilebilmesi amacıyla guanfasin veya olanzapin etken maddeli ilaçlara başvurulabilir. Yine uyku sorununun önüne geçilebilmesi amacıyla uyku ilaçları da reçete edilebilir. Tüm ilaçlar semptomlara göre reçete edileceği için kesinlikle reçete edilmeyen ilaçların kullanılmaması gerekir (2).
Küçük çocuklar için konuşma terapisi ile yetişkinler için bilişsel davranışçı terapi dahil olmak üzere terapiler bireyin yaşam kalitesini iyileştirmenin yollarını keşfetmek için iyi bir alternatiftir. Asperger sendromlu birçok birey, terapinin semptomları veya diğer sorunları ile başa çıkmalarına yardımcı olduğunu ifade etmektedir. Asperger sendromlu bireyler için terapi seçenekleri arasında aile veya ilişki terapileri, fiziksel terapi, konuşma terapisi ile mesleki terapi bulunur. Aile veya ilişki terapileri bireyin arkadaşları ve sevdikleriyle daha sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olabilir. Fizik tedavi bireyin koordinasyonunu ve dengesini geliştirmeye yardımcı olabilir. Ayrıca birey dikkat dağıtıcı sesler veya durumlar ile karşılaştığında daha iyi odaklanmalarına yardımcı olabilir. Konuşma terapisi bireyin duruma uygun ve net ses seviyelerinde konuşma yeteneğini geliştirebilir. Mesleki terapi ise bireyin ekonomik ve sosyal yaşamda bağımsız olması ve bağımsız kalması için gereken iş becerilerini öğrenmesine yardımcı olabilir (4).
Tedavinin erken yaşlarda başlaması için teşhisin erken koyulması çok mühimdir. Çünkü doktorlardan ve yakınlarından destek alan aspergerli bir birey hayatını kolay biçimde idame ettirebilir.
Aspergerli çocuklar özellikle de ilkokul ve ortaokul dönemlerinde okulda sosyal ortamlara girdikleri için daha fazla sorun yaşarlar. Odaklanmakta ve sosyal ilişkiler kurmakta zorlanan çocuklar yeni şeyler öğrenmekte başarısız olabilirler ki bu da okul hayatlarını olumsuz yönde etkiler.
Bir çocuğun aspergerli olduğunu düşünüyorsanız ya da sosyal ortamlarda az önce bahsedilen belirtileri gözlemliyorsanız bir çocuk doktoruna ya da çocuk psikiyatriste başvurabilirsiniz. Çocukların gelişim basamakları ebeveynler tarafından takip edilmeli. Erken tanı konan ve tedavilere erken başlanan çocuklarda sendromun belirtileri kontrol altına alınabilir ve birey normal ya da normale yakın bir hayat sürebilir.
KAYNAKÇA
1- Anlı, İ. (2016). Asperger Sendromu ve Şizoid Görüngü.
2- https://www.medicalpark.com.tr/aspenger/hg-2537 E: 10.01.2022
3- https://www.memorial.com.tr/hastaliklar/asperger-sendromu-nedir E: 10.01.2022
4- https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/asperger-sendromu/#tedavi-yontemleri 10.01.2022
