DÜNYA TARİHİNDE PANDEMİ

Mervebesinci

Published in

SAYGEL

4 min readDec 16, 2021

Fotoğraf: https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/hangi-hastaneler-pandemi-hastanesi-yapildi-pandemi-hastanesi-nedir-5703818/

Pandeminin Kısaca Tanımı

Dünya genelinde geniş ölçekte yayılan, etkisini gösteren salgın hastalıklara verilen bilimsel addır.

ANTONINE VEBASI

Bu salgın M.S.165 yılında başlar. Veba olarak bilinse de kızamık ya da çiçek hastalığı olduğu değerlendiriliyor. Roma askerleri tarafından birçok bölgeye taşınan antonine salgını roma ordusunun bitişine de sebebiyet vermiştir. Salgının etkili olduğu bölgeler ise Anadolu, Mısır ve Yunanistan’dır. Bu salgın 5 milyondan fazla insanın hayatını kaybetmesine sebep olmuştur.

JUSTINIAN VEBASI

M.S. 541 yılında başlamıştır. Bizans İmparatorluğu’nu etkisi altına almasının yanında Akdeniz kıyısındaki diğer bölgeleri de etkiledi. M.S. 542 yılına gelindiğinde 25 milyon insanın ölümüne sebep oldu. Eski adı Konstantinopolis olan İstanbul’da 5 bin insanın bu hastalık yüzünden öldüğü biliniyor. Kentin nüfusunun %40'ının bu hastalık sebebiyle öldüğü tahmin ediliyor.

KARA ÖLÜM

Kara veba olarak da bilinir. 1346 ile 1353 yılları arasında ortaya çıktığı bilgisi mevcuttur. Ne kadar insanı öldürdüğü bilinmese de tarihçiler tarafından en az 75 milyon olduğu, bazı araştırmacılar tarafından da bu sayı 200 milyonu bulmaktadır. Asya’da ortaya çıkan salgın gemilerle Avrupa’ ya taşındı. O dönem şehirleşmekte olan kentlerin büyük bir kısmının ölmesine sebep oldu.

3. KOLERA SALGINI

Hindistan’da ortaya çıkan 3. kolera salgını Ganj nehri etrafındaki yerleşim yerlerinde seyir etmiştir ancak başka kıtalara daha sıçramıştır. 3. kolera salgını 1852 ile 1860 yılları arasına denk gelir. 8 yıldan uzun süre dünyayı etkisi altına almıştır. En öldürücü salgın olarak nitelendirilir.

1889–1890 RUS GRİBİ

19. yüzyılın son büyük salgını Asya gribi ya da Rus gribi olarak bilinir. Tarihin en ölümcül salgınları arasında yer alır. Salgına neden olan faktörler bilinmemektedir ancak influenza kaynaklı olduğu tahmin edilmektedir. Daha sonra yapılan çalışmalar virüsün grip virüsü değil insan korona virüsü OC43 olabileceğini söylüyor.

6. KOLERA SALGINI

19. ve 20. yüzyıllarda en fazla ölüme neden olan hastalıklardan biridir.1800’lü yıllardan bu yana dünyada çeşit çeşit kolera salgınları meydana geldi. Osmanlı Devleti de bu salgından etkilenmiştir. Günümüz Türkiye’sinde etkileri mevcut olmasa da 1960’lı yıllarda başlayan 7. kolera salgını dünyada devam ediyor ve halen salgın olarak kabul ediliyor.

İSPANYOL GRİBİ

İspanyol gribi ya da İspanyol nezlesi olarak da ifade edilir. 1918 ile 1920 yılları arasında yaşanmıştır. H1N1(domuz gribi) virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı grip salgınıdır. 500 Milyondan fazla kişiye bulaşmıştır. 18 ay içinde 50 milyon dolayında insanın ölümüne sebep olmuştur. Zayıf, yaşlı ve çocuklardan ziyade sağlıklı genç erişkinleri etkilemiş olması şaşırtıcıdır.4 yıl süren 1. Dünya savaşının son yıllarında meydana gelmesi savaşın bitmesine sebep veren bir neden olduğu tarihçiler tarafından yorumlanır.

ASYA GRİBİ

Güney Çin’deki Guizhou’da ortaya çıkan küresel bir virüstür. 1956 ile 1958 yılları arasında ortaya çıkan virüsün dünya çapında ölme sebep olduğu kişi sayısı 1 ila 4 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor. Bir influenza A virüsü alt tipi H2N2 salgınıydı ve on yıl sonrasında yeniden sınıflandırılan H3N2 virali, Hong Kong grip pandemisine (1968–1969) neden oldu.

1968 GRİP SALGINI

1968 pandemik Hong Kong gribi veya 1968 Hong Kong gribi olarak da adlandırılır. Temmuz 1968 yılında Çin’de başladı ve 1969–70 yılına kadar sürdü. 20. yüzyılın üçüncü grip salgınıydı. %5 ölüm oranına sahipti. Hong Kong nüfusunun %15'inin ölümüne neden oldu. 25 milyon ile 50 milyon ölüme neden olan 1918–1919 grip salgınından çok daha az olmasının sebebi 1968 salgını, önceki grip türlerinden biraz farklı olan bir virüsten kaynaklanıyor olmasıydı.1957 virüsüne maruz kalan kişiler bağışıklığını korudu. Bu da 1968 salgınının hafifliğinin sebebi olabileceği şeklinde yorumlandı.

1968 grip salgınının dünyada çok az kişiyi ölümle sonuçlandırmasına rağmen çok hızlı yayılan ve bulaşıcı bir virüstü. Küreselleşme virüsün yayılmasına sebep olan etkenlerden biriydi.

1968 grip salgını, farklı bölgelerde değişen şiddetlerde görülmeye başlandı. Örneğin Japonya’da başlamış, yayılmış ve çok az kişiyi etkilemiş olmasına rağmen ABD’de yaygın ve ölümcül olmuştur.

En yüksek ölüm oranları, en duyarlı gruplar olan bebekler ve yaşlılar ile ilişkiliydi. Virüse karşı bir aşı geliştirilmiş olmasına rağmen pandeminin birçok ülkede etkisini artırması ile aşı kullanılmaya başlanır hale geldi.

1968 salgınına neden olan H3N2 virüsü bugün hala dolaşımda ve mevsimsel grip türü olarak kabul ediliyor.

Bilim adamları, H3N2 virüsünün insandan domuzlara sıçradığından şüpheleniyor.

Salgından etkilenen diğer ülkeler Filipinler, Hindistan, Avusturalya, Avrupa ve ABD olmuştur.

HIV/AIDS

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre ilk kez 1976 yılında meydana gelmiştir. Edinilmiş bağışıklık eksikliği olarak da ifade edilir. HIV dünyada hala daha etkisini sürdüren salgın olarak görülür.1981'den bu yana en az 31 milyon can aldı. Günümüzde 35 milyon insanın daha HIV pozitifle karşı karşıya kaldığı tahmin edilmektedir. En yüksek görüldüğü yıllar 2005 ile 2012 yılları arasıdır. Her yıl bu hastalık sebebiyle 1,6 milyon insan yaşamını yitirmektedir.

COVID-19

Yeni koronavirüs hastalığı (Covid-19) ilk olarak Çin’in Vuhan kentinde 1 Aralık 2019 tarihinde ortaya çıkmıştır. Bölgedeki deniz ürünleri ve hayvan pazarında bulunanlarda tespit edilen virüs yayılarak tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Koronavirüs hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir. İnsanlarda, birkaç koronavirüsün soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi daha şiddetli hastalıklara kadar solunum yolu enfeksiyonlarına neden olduğu bilinmektedir.

İnsanlığın karşılaştığı ilk pandemi Covid-19 olmadığı gibi bu son da olmayacaktır.