İşletmelerin amaçlarına ulaşmalarından kültür oluşumlarına kadar her adımda aktif bir şekilde rol alan kişiler olarak liderler ve liderlik konuları geçmişten günümüze kadar değişiklik göstererek her daim güncel bir alan haline gelmiştir. Değişen sistemler, değerler, ilgi alanları sayesinde liderliğe dair tanımlamalar da değişmiş ve gelişmiştir. Yönetim fonksiyonlarından biri olan yöneltme fonksiyonu da çok yönlü ve değişim içerisinde olduğu için araştırmacı ve yazarların gündeminde kalmakla beraber yoğunluğunu hiçbir zaman kaybetmemiştir. Gelişen ve değişen süreçlerle beraber liderlik için olan tanımlamalar yetersiz kalmış ve değişerek gelişmek zorunda kalmıştır (Duyan, Dierendonck, 2010).
Günümüz liderlik anlayışlarında güç ile yönetme geri planda kalmış yerini, insanları merkez alarak yönlendirme eğilimine bırakmıştır. Hizmetkâr liderlik de insanlara hizmet almayı, hizmetkâr olmayı temel alan bir yaklaşımdır (Duyan, Dierendonck, 2010). Greenleaf’in, Hermann Hesse’nin “Doğu’ya Yolculuk” isimli hikâyesini okumasıyla ortaya çıkmıştır. Hikayede bir grup insanın yolculuğu anlatılır. Ana karakter Leo’dur. Leo, olağanüstü bir varlıktır fakat hizmetkârlık işlerini yaparak yaşamını sürdürmektedir. Bir gün Leo’nun ortadan kaybolmasıyla kargaşa başlar ve yolculuk ertelenir. Leo olmadan kimse yolculuğa devam etmek isteme. Leo aranır ve bulunur. Grubun lideri, hizmetçi olarak bilinse de Leo’un rehberlik ruhu taşıdığını ve grubun asıl lideri olduğunu keşfeder. Greenleaf de bundan esinlenerek hizmetkâr liderlik kavramını ortaya çıkarmıştır. Öncelikle hizmetkâr olan lider, hizmet etmek duygusuna sahip olmalıdır (Küçük, Yavuz, 2018).
Greenleaf, “Lider Olarak Hizmetkâr” adlı eserinde şu sözleri ile aslında bu bütünün nasıl oluşacağını açıklamıştır;
“Önce tabi bir duyguyla başlar. İnsana hizmet etmek, yalnız hizmet etmek ister. Sonra bilinçli bir tercihle liderlik etmeyi arzu eder.”
Şu sözleri dile getirerek de hizmetkâr liderleri, onları izleyenler ile test edebileceğimizi belirtmiştir;
“Hizmetkar Liderin etrafındakiler birer şahıs olarak gelişiyor mu? Daha sağlıklı, bilge, özgür ve bağımsız olup onlar da birer hizmetkar olma yolunda ilerliyorlar mı? Ayrıca bunun toplumda en az imtiyaza sahip kişiler üzerindeki etkisi nedir? Bundan yararlanabilecekler mi veya en azından mahrumiyetten kurtulabilecekler mi?” (Duyan, Dierendonck, 2010).
Hizmetkâr olarak tekrarladığımız kavram, “Birinin işini görme veya birine yarayan bir işi yapma’’ sözlük anlamını temel alır. Bu yüzden hizmetkâr liderin ilk amacı, çalışanların herkesin iyiliği için başarmak istedikleri görevlere ve ulaşmak istedikleri amaçlarına ulaşırken, gelişim ve iyilik hallerine yatırım yaparak hizmet eden; ihtiyaçlarına göre yollarını açan kimselerdir diyebiliriz. Max DePree’ye göre bir liderin ilk sorumluluğu gerçeği tanımlamak, son sorumluluğu ise teşekkür etmektir. Bu ikisi arasında ise lider hizmetkâr ve borçlu olmalıdır ( Duyan, Dierendonck,2010).
Hizmetkâr liderlik, takipçilerde bulunan iyi yönleri ortaya çıkartır; birebir iletişim ile takipçilerinin yeteneklerini, ihtiyaçlarını, amaç ve arzularını belirlemeye çalışır. Bu bilgilerle potansiyellerine erişmeleri için onlara destek olur ve kendilerini güvenlerini yükseltir ( Duyan, Dierendonck, 2010). Ben yerine biz, sen yerine siz diyen bir yaklaşımdır (Bakan, Doğan).
Hizmetkâr liderler takipçileri ile oluşturduğu birebir ilişkiler ile ortaya dönüşümsel etkiler ortaya çıkarmaktadır. Bu da hizmetkâr liderde üç önemli özelliği ortaya çıkarmaktadır. Birincisi, güçlü bir hizmet yönelimidir. İkincisi önceliğin takipçilerin gelişmesini sağlamak olan bir lider olmaktır. Üçüncüsü, hizmetkâr lider; pozisyonel veya yetkisel bir güç kullanmadan örgütsel hedeflerin gerçekleştirilmesinde takipçileri ile duygusal olarak bağlantı kurmaktadır ( Küçük, Yavuz, 2018).
Önemsenen değer gören, sözlük anlamı ile yararına iş yapılan çalışanlar; verilen hizmet sonucu olumlu bir dönüşle etki bırakırlar. Arada kurulan duygusal bağın da getirdiği sorumluluk ile önce lideri daha sonra kurumu için çalışarak amaçların gerçekleşmesinde istekli bir şekilde rol alırlar. Her insan farklı bir dünyadır. Bir insan kazanmak, bir dünya kazanmaktır. Kazandığınız bir dünya bize elindeki tüm verimli kaynakları sunabilir yeter ki ona doğru şekilde hizmet etmeyi bilelim. Vince Lombardini’nin de dediği gibi “Kazanmak her şey değildir ama kazanmayı istemek her şeydir.’’ ve biz de çalışanlarımızı kazanmak isteyelim, onlara bunu hissettirelim, bu onlar için her şeye değer.
KAYNAK
1-https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/608707 E.T. 04.12.2021)
2-https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/101337 E.T. 04.12.2021)
3-http://iibfdergisi.ksu.edu.tr/tr/download/article-file/107652 E.T. 04.12.2021)
4-(https://sozluk.gov.tr/ E.T. 04.12.2021)
